17. ərəb dilindəki ifadəsini (salət) ələ alsaq lüğəvi mənası dua etmək olan, istilahi, yəni termin olaraq salət/namaz təkbirlə başlayıb salamla bitirilən, müəyyən hərəkət və sözlərdən təşəkkül edən bədəni (bədənlə edilən) bir ibadətdir. namazın tərifi, tanımı budur. müəyyən hərəkət dedikdə nəzərdə tutulan kabaca :təkbir -(əllərin yuxarı qaldırılaraq allahu əkbər deyilməsi burada iftitah tekbiri ve diger tekbirler var ora girmirem) qiyam (yəni ayaq üstə durmaq) rüku- (əyilmək), səcdə (alnın möhürə, xalçaya və ya müvafiq başqa bir yerə qoyulması), qüud (oturmaq) və salamlardır. əlavə etmədiyim təfərrüatlar (məs. namaz daxili və xarici şərtlər və s.) əlbəttə ki var ancaq burada məqsədim tamamiylə başqadır. məqsədim yuxarıdaki tərifi verməklə ağalar məmmədov kimi fəlsəfədən nəsibini almamış psevdofilosofların öz tərbiyəsizliyinə haqq qazandırmaq üçün aristoteldən gətirdiyi dəlilə cavab verməkdir. ağaların fikirlərini bu #102886 entrydən oxudum. deməli ağalar aristodan iqtibas gətirərək deyir ki, mahiyət * bu sözdə ərəb sözüdü bir şeyi o şey edən şeydir. əla, çox doğru və mükəmməl bir sözdür. ağalar məmmədov demək istəyir ki namazı namaz edən yəni onun mahiyyəti əyilmək yəni dombalmaq olduğuna görə namaza dombalmaq deyir. əvvələn, namaz sadəcə səcdə və rükudan ibarət olsaydı, bu söz bəlkə də doğru olardı. ancaq yuxarıdaki tərifdə görüldüyü kimi, bu belə deyil. zira namazda ayaq üstə durmaq, oturmaq da var. deməli namazı namaz edən şeylərdən ikisi çöldə qalır və namazın mahiyəti ortaya qoyulmuş olmur. mahiyətə dair başqa bir misal verim. məsələn insan. insanın mahiyəti, onun o edən şey nədir, xülasə insan nədir deyə sual versək (ki bu məntiqdə tərfin mövzusudur) nə cavab verərik? əgər insan nədir sualına sadəcə canlıdır desək yanlış cavab vermiş olarıq məntiqi olaraq. niyə? çünki insan da canlıdır, ağac da canlıdır, heyvanlarda. şam ağacı da insan olur belə dedikdə. deməli sadəcə canlı sözü insanın mahiyətini tam əhatə etmir. ancaq insan nədir sualına düşünən canlı desək o zaman sorun qalmır. beləliklə bu suala doğru cavab vermiş oluruq. çünki həm düşünən həm də canlı məfhumları insanın mahiyyətini oluşdurur, əmələ gətirir. namaz da bunun kimi. namaz sadəcə səcdə və rüku deyil, ayaq üstə durmaq, oturmaq var. ki sadəcə bunlar da deyil qurandan surə oxumaq (qiraət), digər dua və zikirlər də mövcuddur. dombalmaq sözüylə namazın mahiyyətini ortaya qoymağa çalışan bu adam deməli, buna nail ola bilmir. namazın mahiyyəti ortaya qoya bilmir. əlqərəz, dombalmaq namazın mahiyəti deyil, dombalmaq namaz deyil. indi ağalar məmmədovun bu hərəkətinə iki ad vermək olur. ya bu adam adi məntiqi bir qaydanı bilmir ki bilmirsə bir filosof takılan birisi üçün biabırçılıqdır. ya da saxtakarlıq edərək, öz tərbiyəsizliyinə bəraət qazandıraraq, fəlsəfəni təhrif edir. hər iki halda bu nə gündə olduğumuzu göstərir. əgər bu ölkənin oxumuşu, ziyalısı, özüdə fəlsəfə müəllimi bu cürə tərbiyəsizlikləri edirsə başqalarından nə gözləyək?

p.s. burada məqsədim dinin tənqid edilməməsini söyləmək deyil əlbəttə ki. bir insan dini tənqid edə bilər, amma saxtakarlıqla, təhriflə, əxlaqsızlıqla etməməlidir. birdə nəzərə alınmalıdır ki din insanların müqəddəsidir. milyonlarla insan ona görə canından, yaxınlarından, malından keçməyə hazırdır. bir insanın yaxınını söymək ona necə təsir edirsə yaxınından çox sevdiyi dini söyülərsə lap pis təsir edər. tənqid edərkən bu həssasiyyətləri nəzərə alaraq etmək lazımdır. əgər niyyət həqiqətən toplumda bir şeyi düzəltmək istəməkdirsə.