31. azərbaycan'dakı ruslar haqqında.
azərbaycan'da yayımlanan çap və elektron mediada, xüsusilə rus dilində olanlarda, tez-tez ölkəmizdəki rusların durumu və rus dili haqqında yazılır. " rus sektoru" mövzusuna burada yenidən qayıtmaq istəmirəm. sözüm buradakı ruslar haqqındadır.
hökumət rəsmiləri və media çox zaman onlar haqqında elə deyir və yazır ki, sanki rusiya qarşısında hesabat verilir. sanki rusiya'ya duyurulur ki, sizin buradakı ruslarla bizim işimiz yoxdur. hərfi mənada belə yazılmır, təbii ki, amma fon və təqdimat belədir, əmin olun. elə bununla razılaşmadığımı buradan bildirmək istəyirəm.
ölkəmizdəki ruslarla bağlı niyə rusiya qarşısında hesabat dilində danışırsınız? buradakı rusların rusiya'yla nə əlaqəsi? söhbət bir tək onların bizim vətəndaş olmasından getmir. hərçənd, bunun özü yetər ki, rusiya'ya bu mövzuda mənəvi üstünlük verilməsin. sözümün canı başqadır.
buradakı ruslar, vaxtılə rusiya'nın özündən qovulan rusların sonrakı nəsilləridir. ruslar azərbaycan'da rusiya'nın buranı işğal etməsindən təxminən iki əsr öncə məskunlaşmağa başladılar. 17-ci əsrdə rusiya'da kilsə islahatı keçirildi ("nikon islahatı"). həmin islahat rus ortodoks (pravoslav) inancın doktirnal təməllərinə toxunmadı, yalnız mərasimləri dəyişdirdi. bununla belə, həmin islahatlarla razı olmayanları təqib etməyə başladılar. nikon islahatını qəbul etməyən rusları mülkiyyətdən və ailədən məhrum edir, kilsədən uzaqlaşdırır, özlərini öldürürdülər.
düşünün, söhbət sadəcə mərasimlərdən gedirdi. nikon islahatına qədər ruslar iki barmaqla xaç çevirir, xaç yürüşü zamanı kilsə ətrafında soldan sağa gedirdilər və s. nikon islahatından sonra üç barmaqla xaç çevirmək, kilsə ətrafında sağdan sola getmək buyuruldu və s. bu qədər, yəni. əvvəlki qaydayla mərasimlərini icra edənlərə "старообрядцы" (bizdə onlara "molokan" deyirlər) adı verildi və onlar sistematik şəkildə təqib olunurdu.
təqiblərdən qaçan rusların bir qismi azərbaycan'a gəldi, burada dinc şəkildə məskunlaşdı, icmalarının adıyla kəndlərinə ad qoydular. o vaxtlardan bugünədək ölkəmizin çeşidli bölgələrində ivanovka, mixaylovka, alekseyevka və s. adlı rus kəndləri var. təkrar edirəm, hələ rus imperiyası azərbaycan'ı işğal etməmişdi, ruslar rusiya'nın özündə onlara qarşı təqiblərdən qaçıb ölkəmizə pənah gətirmişdi.
rusiya'dan onları qovdular, biz onları qəbul etdik, yer verdik, onlarla dinc yaşadıq. bugün də onlarla dinc yaşayırıq. düşünün, rus pravoslav kilsəsi molokanları yalnız 1971-ci ildə rəsmən bağışladı. yəni, üç barmaqla deyil, iki barmaqla xaç çevirdiklərinə görə bağışlanmaq üçün, molokonlar üç əsrdən çox zaman alan və rus kilsəsinin rəsmi mövqeyindən qaynaqlanan bir dini ədavət içində yaşamalı oldu.
biz, müsəlman toplumu olaraq, rus kilsəsi tərəfindən təqib olunan, dışlanan molokonlara quçaq açdıq. azərbaycan'dakı ruslar bizim ruslardır, onların rusiya'ya aidiyyatı yoxdur. rusiya'nın heç bir tarixi, mənəvi, ya da hüquqi haqqı yoxdur ki, azərbaycan'dakı rusların vəziyyətinə nəzarət etsin, bizdən bununla bağlı hesabat istəsin. rusiya bizim rusları baltik ölkələrdəki ruslarla səhv salmasın. rusiya bizə nə dini, nə də milli dinclik mövzusunda "dərs keçə" bilməz.
odur ki, sözüm hökumətə və onun çevrəsində olan mediayadır (xüsusilə rus dilində yazan mediaya). rahat olun, qürurlu olun. "azərbaycan'dakı ruslar" mövzusunda mənaları rusiya'ya təslim etməyin. mənəvi üstünlük biz tərəfdədir. heç " rus sektoru"nun bir gün bağlanacağı da bu üstünlüyümüzü əlimizdən ala bilməz.