55. baxın, dinləyin. belə insanlara qarşı, ümumiyyətlə müharibə istəyən insanlara qarşı ən böyük nifrət bəsləyənlərdən biriyəm. özümcə də haqlı səbəblərim var. mənim atam hərbçi olub. elə-belə əsgərliyə gedib qalanlardan yox. sovetlər dövründəki rusiyada güclü hərbi məktəblərin birində. yəni adam digər qalan bütün özünə hərbçiyəm deyənlərdən fərqli olaraq işinin professionalı olub. insan öldürmə işinin. fiziki və sosial cəhətdən insanın ən zəif və ən güclü tərəflərini ondan yaxşı tanıyan görməmişəm. indi "atam superqəhrəmandı sindromu"na girmək istəmirəm, amma bildiklərim, başqalarından atam haqqında eşitdiklərim məni bunu düşünməyə vadar edir.* maşallah təhsilini başa vurduqdan sonra azərbaycana qayıdıb və həmin qaranlıq dövrdə, qarabağ müharibəsinin ən ön cəbhəsində yer alıb. əlbəttə, sağ çıxan bəxtli kəsmdən olub və bu gün müharibənin nə qədər iyrənc, şəhidliyin nə qədər boş və mənasız olduğunu onun ağzından eşitmişəm.

digər bir bunu təsdiqləyən canlı kanıt isə özbəöz dayımdır. yenə müharibə dövründə (atamla hələ tanışlıqları yoxdur və tam əks istiqamətdə vuruşur) bir dəstə kəşfiyyat xarakterlimi yoxsa necəmi hansısa boşaldılmış kəndi gəzirlər. bu vaxt ermənilərin hücumu olur. dayım özünü ot tayasının içinə ataraq gizlənə bilir. digər bütün dostları isə gözünün önündə bir-bir öldürülür. bir neçə gecə ot tayasından çıxa bilmir qorxusundan. lağ edəcəklərə indidən deyim ki, ölüm təhlükəsiylə üz-üzə gəlməmiş lağ edən götoğlanları həmin şeyləri yaşasalar, ömürləri psixoloq yanında keçər. nəsə bir neçə gün sonra dayanmadan qaçmağa başlayır və bizimkilər tərəfə keçir. hamı, ailəsi də daxil olmaqla öldü zənn etdikləri adam bir neçə gecə içərisində saçları tamamilə bəyazlamış şəkildə qayıdır. bütün can dostlarını itirərək. bu hadisədən illər sonra dayımdan müharibənin necə iyrənc, yararsız və heç bir fayda gətirməyən bir şey olduğunu öyrənirəm.

yəni bunu mənə öyrədən hansısa kitab, serial/kino qəhrəmanı, ağzı isti yerdə olan hər hansı gijdillaq deyil. bir-başa müharibənin ən içində olmuş, bəlkə də təsadüflər zinciri nəticəsində sağ qalmış insanlardan ikisi deyir. keçən dəfə müəllim otuzdurur bizi qarşısında, deyir "mən aprel döyüşlərində olmuşam, erməniləri öldürdük, şəhid verdik, amma vətən uğrunda öldülər, unudulmayacaqlar". fəxrlə deyir bunları, insan ölümlərini, dostlarının necə ölməsini fəxrlə danışır. o hər fəxr edişində ona daha da nifrət edirəm və yazığım gəlir.

ümumiyyətlə, müharibə istəyən, kimlərinsə ölməsini istəyən insanlar mənim üçün potensial qatillər, təcavüzkarlar, oğrulardı. əgər cəmiyyətdə bu qədər çox müharibə istəyən varsa, deməli o qədər də potensial cinayət işi var. "götləri isti yerdədi" deməyin. bunu dilləndirmələri belə bir faciədir və mənə "müharibə olsun, komandir əmr versin!" cümlələri fəxr-qaz-motivasiya 3-lüsü əvəzinə qorxu-yazıqlıq-nifrət 3-lüsünü aşılayır. məşhur bir sözdə deyildiyi kimi, "müharibə səfillik və ölümdən başqa heç bir şey gətirmir. müharibənin qalibi olmur."