49. bugün etibarilə son əsas qalaları raqqada da məğlub oldular. artıq dağınıq halda bir neçə qəsəbədə, kiçik şəhərdə qalıblar. bütün neft quyuları, biznes kanalları əllərindən çıxıb, de-fakto məğlub hesab edilirlər. amma əsas maraqlı və bölgə üçün həlledici gedişlər bundan sonra başlayacaq.
gəlin yaxın şərqin bundan sonrakı keçəcəyi zaman kəsiyinə post-isis deyək. bundan sonrakı suriyanın taleyi necə olacaq, əsas məsələ budur. ilk növbədə onu qeyd edək ki, suriyanın torpaq bütünlüyü iran, rusiya, çin kimi dövlətlər tərəfindən dəstəklənir. ümumiyyətlə əsəd rejimi nə qədər qaniçən, cinayətkar bir rejim olsa da, son illərdə işidə qarşı "mübarizə"sinə görə babat sempatiya qazandı dünyada. nəinki dövlətlərdən, hətta əksər insanlar tərəfindən bu sempatiya göstərildi, əsasən də ağ adam olan avropa və amerikalılardan.
amerika işidə qarşı mübarizədə öz ordusundan qismən istifadə etdi. yəni zabit heyəti göndərib, işidə qarşı döyüşən sdf -ə(əsasən kürdlərdən, müəyyən qədər də ərəblərdən təşkil olunub) təlim keçdilər və təbii ki kontrolunu da ələ keçirdilər. yenə də kürdlərdən təşkil olunmuş ypg-pyd-pkk terrorçu qrupları da bu əməliyyatlarda ən fəal iştirak edənlər kimi dünyaya təqdim edildilər. təbii ki amerika medyası tərəfindən.
əslində isə kürdlər kobanidən başqa heç bir yerdə işidə qarşı aktiv döyüşmədilər və döyüşmək də istəmirdilər. ruslar, əsəd rejimi bunu videolarla sübut etdi, kürdlər artıq əsəd rejiminə qarşı döyüşür. kürdlər bu qarışıqlığı dövlət qurmaq fürsəti kimi görürdülər və hələ də elə görürlər. bunu bərzanidə gördük, amma onda alınmadı.
indi isə amerikanın da başbilənliyi altında suriyada kürd dövləti qurmaq üçün mübarizə aparırlar. mənim fikrimcə belə bir şey alınmayacaq, çünki bu yaxınlarda həm türk ordusu idlib və afrinə girdi (bu iki şəhər olmadan kürdlər aralıq dənizinə çıxa bilmirlər, yəni blokadada qalırlar), həm də rusiya əsədin hakimiyyətdə qalmasında qərarlı görünür. amma rusiyanın torpaq bütövlüyündə nə qədər qərarlı olduğu bilinmir, çünki rusiya da öz növbəsində pyd-ypg qrupunu yanına çəkmək istəyir, yəni əsədin hakimiyyətdə qalması şərtiyə suriyada bir kürd dövlətinin qurulması rusiyanın maraqlarının əleyhinə deyil. ən azından rusiya hakimiyyəti daxilindəki atlantik qruplaşması belə düşünür. təbii ki avrasiyaçı qrup suriyanın torpaq bütövlüyünü dəstəkləyir. amma bir şey də var, əgər rusiya suriyanın bölünməsinə göz yumsa və orada amerikanın diktəsi altında bir kürd dövlətinin yaranmasına icazə versə, onsuz da rusiyada get-gedə imici zədələnən putinə bir zərbə də burdan gələcək. çünki rus milləti liviyada qərbin at oynatmasına, qəddafinin öldürüməsində səbəbkar kimi öz dövlətlərini görürdü.
bununla da aydın olur ki, bir tərəfdə amerikanın "sizə dövlət quracam" vədini yerinə yetirməsini gözləyən kürdlər amerika, digər tərəfdə isə əsəd suriyası türkiyə iran rusiya (rusiya bir az mübahisəlidir hələ ki) dayanır. indi görək amerika kürd dövlətini dünyaya necə qəbul etdirəcək, mənim gördüyüm odur ki, çoxluq suriyanın bütövlüyünü dəstəkləyir. və onu da qeyd edim ki, bu kürdlər iraqdakı kimi kürdüstan yox, sol ideologiyalı, öcalan "çizgi"sində bir dövlət qurmaq istəyir.
mən hal-hazırda görünən vəziyyəti yazmışam, amma məncə, abş həmişəki kimi yenə də kürdləri istifadə edib, sonra buraxacaq, bərzani kimi legitim qəbul olunan siyasətçiyə belə etdilər, pkk altında birləşən terroristlərə dövlət qurmaq kimi ağılsızlıq etməyəcəklər. müasir dövrdə heç bir dövlət artıq separatist qüvvələri axıra qədər dəstəkləmir, müəyyən nöqtəyə qədər istifadə edir.