9. ərəb əfsanəsidir. klassik yaxın şərq ədəbiyyatının ənənəsi olaraq şairlər tərəfindən yazılı ədəbiyyata keçirilmişdir. ən gözəl nümunəsini türk şairlər yazıblar. gəncəli nizami ilə məhəmməd fizuli. sujet və kompozisiya əfsanə və bütün poetik yazılı nümunələrdə eynidir. bir oğlan bir qızı sevir qızı ona vermirlər oğlan dəli olur. nizaminin "leyli və məcnun"-u fantastikaya xüsusilə tasavvufi-sufi fantastikasına çox meyillidir və daha çox insanda ali hisslərdən söz açılır. fizulinin "leyli və məcnun"-u isə bir çox nöqtədən daha mükəmməldir. ilki əsər türkçə yazılıb amma fars və ərəb dilində ifadələrlə zənginləşdirilib. klassik məsnəvilərdən fərqli olaraq fizuli poemaya qəzəllər əlavə edib. qəzəllərin sujetlə əlaqəsi yoxdur sadəcə qəzəl bir obrazın dilindən deyilir. əsər qəhrəmanı hisslərini, demək istədiyi lakin deyə bilmədiyi şeyləri ifadə edir həmin qəzəllərdə. məsələn məcnunu atası həccə aparır ki leylini unutmaqda allah ona kömək etsin kəbədə olan vaxt məcnun allaha "ya rəb, bəlayi eşq ilə qıl mübtəla məni" deyərək olduğu vəziyyətə üsyanını məsnəvidə mümkün olmayan genişlikdə və bədii dildə ifadə və təsvir vasitələrindən daha geniş istifadə etməklə verir. fizulinin əsərində də tasavvufi-sufi motivlərə yer verilsə də fizuli məişət dərdlərini də daha geniş təsvir elədiyi üçün əsəri o günə qədər və ondan sonrakı bütün məsnəvi poemaları üstələyir. əsərdə bundan əlavə əbcəd hesabı ilə kitabın yazılmasının bitiş tarixi o qədər gözəl ifadə edilib ki bu faktor da əsəri gözəlləşdirir. rum diyarında yaşayan şairlərin istəyi üstünə yazılan bu əsərdə geniş təsvir edilən məişət, məhəbbət ata-oğul münasibətləri, ana-qız münasibətləri patrialxal cəmiyyətdə qadınların əzilməsi çox geniş, ətraflı və poetik əks edildiyinə görə bu əsər türk dilli klassik ədəbiyyatın şah əsəridir.