12. illər sonra yeni izləyən bir tanışımın bayaq

"hey graviton! sən bilərsən bəlkə. o filmin əvvəlindəki john nashın yazı taxtasına yazdığı problemin həlli nədir ki?"

deyə soruşaraq yadıma saldığı film.

yadıma düşdü ki, illər qabaq (4 il, oha) sözlükdə həmin problemin həllini yazmışdım. qəribəsi həllin nə olduğunu da unutmuşam, bir üst entrydə yazdığım həlli oxuyub başa düşmədim * haha

#209983 qocalırıq deyəsən.

nə isə, entrynin mövzusu de rham kohomologiyası filan deyil * əslində az-çox bu mövzuya da qayıdacam bir azdan , hollywoodun dahilərin bioqrafiyalarını necə romantikləşdirməsidir amma təəssüf ki bu romantikləşdirməni etdikləri vaxt bir çox detalı bilərək və istəyərək manipulyasiya edirlər.

əvvəla a beautiful mind sylvia nasar tərəfindən yazılmış bioqrafiya kitabıdır, kitabın mövzusu john nashın həyat hekayəsidir, film də bu kitab əsas götürülərək çəkilib.

game theory, differential geometry filan derken john nashın adı ilə tez-tez qarşılaşdığım və tərzini çox bəyəndiyim üçün həm işləri ilə həm də a beautiful mind kitabı vasitəsilə bioqrafiyası ilə yaxşı tanışam.

(bax: nash yerləşdirmə teoremi)

(bax: nash equilibrium)

və sairə və ilaxır.

ona görə bu mövzu ilə bağlı nəsə yazmağa ərkim çatar deyə düşünürəm. düzü a beautiful mind kitabını oxuyalı 3-4 il olur amma nə isə, unutmuş ola bilmərəm, o qədər də qocalmamışıq

əvvəla john nash uşaqlıq, yeniyetməlik dövründən bəri ətrafı tərəfindən sevilməyən bir insan olub. filmdə nashın uşaqlığı ilə bağlı heç bir detal görmürük. buraları keçək.

daha sonra nash carnegie mellon universitetinə qəbul olur, burda mühəndislik təhsili almağa başlayır (carnegie mellon o dönəm o qədər də prestijli bir universitet olmayıb)

bir müddət sonra riyaziyyatı sevdiyini görür və müəllimlərinin də yol göstərməsi ilə bərabər riyaziyyatı seçir. əsl qəribəliklər princeton universitetində phd üçün qəbul alması ilə başlayır

nash qısa müddətdə princetondə hər kəslə düşmənə çevrilir çünki hər kəsi təhqir edir, emil artin kimi əfsanələrlə problemlər yaşayır və hətta john neumann ilə rəqabətə girir.

nash tarazlığının təməlləri həmin vaxtlarda atılır. təbii ki, filmdəki kimi yaşanmır bu. nə isə.

nash doktorluq dissertasiyasını müdafiə etdiyi zamanlarda da fakultədəkilər tərəfindən sərt tənqid edilir, artin ümumiyyətlə onun imtahanlardan belə keçə bilməyəcəyini düşündüyünü deyir.

john nash sonralar randda işləməyə başlayır, həmin dönəmlərdə eleanor ilə tanış olur. eleanor nashdan hamilə qalır, sonra isə nash həm də alicia ilə tanış olur və münasibətləri olur

eyni zamanda həmin illərdə nashın homoseksual əlaqələri olduğu da bilinir. alicia ilə də münasibətləri heç də yaxşı davam etmir, bir müddət sonra alicia da hamilə qalır amma nash heç bir oğlunun məsuliyyətini boynuna götürmür

həmin dönəmlərdə nash artıq 30lu yaşlarına yaxınlaşır. 30lu yaşlarında diferensial həndəsədəki ən böyük problemlərdən biri olan yerləşdirmə problemi ilə maraqlanır, diferensial həndəsə özünün tədqiqat sahəsi olmasa da və bu sahədə o qədər də təcrübəsi olmasa da problemi həll edir

o problemi həll etmək üçün istifadə etdiyi metodlar illər sonra gromov tərəfindən daha da inkişaf etdiriləcək, bir başqa fizik tərəfindən fəza mexanikasına tətbiq olunacaq, richard hamilton tərəfindən isə riççi axışlarının requlyarlığını isbat etmək üçün istifadə olunacaqdı.

nash eyni zamanda qismi diferensial tənliklər üçün də çox vacib bir problemi həll edir. italyan bir başqa riyaziyyatçı ilə eyni zamanda problemi həll edirlər və nashın ulduzu parlamağa başlayır

nash həmin dönəmlərdə öz eqosuna məğlub olur. cəmi 30 yaşında diferensial həndəsənin və riyazi analizin ən vacib problemini həll etdiyi və iki fərqli fields medalına layiq ola biləcək işləri olduğu halda və nash tarazlığı kimi gələcəkdə ona nobel mükafatı qazandıracaq dissertasiya yazdığı halda birdən birə depressiyaya qapılır, özünü dəyərsiz hiss edir və sürətlə üzüaşağı gedir.

özünü dəyərsiz hiss etdiyi üçün ona dünya şöhrəti qazandıracaq başqa bir problemin arxasınca düşür: riemann hipotezi

john nash bu hipotezi də isbat edərək tarixdəki ən möhtəşəm riyaziyyatçı olacağı xəyalı ilə bütün həyatını və karyerasını məhv edir, özünü gülünc vəziyyətə qoyur

gecə-gündüz çalışan nash bir neçə ay sonra yale universitetində ədədlər nəzəriyyəsi ilə bağlı bir konfransa qatılır və orda riemann hipotezini isbat etdiyini elan edir. amma isbat o qədər uşaqca və məntiqsiz olur ki, bütün riyaziyyatçıların gözü qarşısında gülünc vəziyyətə düşür

selberg və digərləri nashın metodunun işə yaramayacağını desələr də nash inadkarlığı buraxmır. nashın ideyası psevdo sadə ədədlər ilə bağlı idi və bu strategiyanın işləməsi mümkünsüz idi.

nash yaşadığı xəyalqırıqlığı ilə sinir krizləri keçirir və bir müddət sonra şizofreniya və depressiya əlamətləri göstərməyə başlayır. nash filmdəkinin tam tərsinə halusinasiyalar görmür, sadəcə ətrafda kommunistlər olduğuna, özünün isə dünyanı bu bataqlıqdan çəkib çıxara biləcək tək insan olduğuna inanır.

həyat yoldaşına, hamilə buraxıb tərk elədiyi qadına, ailəsinə, dostları və iş yoldaşlarına qarşı göstərdiyi bütün kobud, pis davranışlar daha da dözülməz hal alır və bütün bu hadisələrin fonunda nash məcburi olaraq psixiatriya xəstəxanasına yerləşdirilir.

yəni alicia və həyatındakı ilk qadına qarşı heç də filmdəki kimi yaxşı, romantik davranmır, ümumiyyətlə filmdə təsvir olunduğu kimi zərərsiz və həssas biri də olmur.

amma film bu xoş olmayan hadisələri elə romantikləşdirir ki, sanki nash romantik, həyatındakı qadınlarla bütün problemlərinə qarşı möhkəm dayanan və sevgiyə bağlı biridir. təəssüf.

təbii ki hollyvood bunu bu cür təqdim etməsə heç kəs filmi izləməzdi, nobel mükafatı səhnəsində heç kəsin gözləri dolmazdı, heç kəs asshole sözünün qarşılığı olan bu insanın tam bir romantik olduğu hissinə qapılmazdı, qısacası film ortalama biri üçün heç bir məna daşımazdı.

nashı çox gömdüm sanki amma qətiyyən. şişirtmədən deyə bilərəm ki iyirminci əsrin ən böyük beyinlərindən biri olub, eqosuna ilişib qalmasa və mental problemlər yaşamasa böyük ehtimal daha çox işlər görəcəkdi. mənim üçün 20ci əsr riyaziyyati demək bir neçə digər riyaziyyatçı ilə birgə john nash deməkdir. həyatındakı qadınlara, ətrafına və övladlarına, ailəsinə qarşı amansız olsa da john nash həqiqətən də bütün ətrafından daha parlaq bir zəkaya sahib idi və qüruru heç də boş yerə deyildi.

qəribəsi isə həyat hekayəsi filmdəki qədər romantik olmasa da həyatının sonu tam da hollyvood filmlərindəki romantik sonluqlarla eyni oldu. həyat yoldaşı alicia nash ilə 2015ci ildə yol qəzasında vəfat etdilər, birlikdə, bir yerdə. nashın ilişib qaldığı rəqəm 23 idi, 23 may 2015ci ildə vəfat etdi.

istanbula gəldiyi zaman nash demişdi ki, yaxşı riyaziyyat bilməyən cəmiyyətlərdə ədalət ola bilməz.

nə qədər haqlı imiş.