200. bu başlıq adı altında yazma səbəbim təkcə azərbaycan deyil, dünəni, bugünü və eləcə də gələcəyi özündə ehtiva edən hadisələrdir. açar sözləri indidən deyim ki, söhbətin nədən getdiyini biləsiniz: qarabağ, vətəndaş cəmiyyəti, siyasi hakimiyyət, demokratiya.
başlayaq elə qarabağdan. son hadisələri bilməyən güman ki heç kim yoxdur. müharibənin ilk günündə başlayanda gah prezident dedi ki, bu savaş ermənistan tərəfini sülhə məcbur etmə savaşıdır, sonra dedi ki təmas xətti yoxdur, daha sonra son günlərin moda sözü olan və dünən də prezidəntin çıxışında dəfələrlə təkrarlanan "iti qovan kimi qovuruq/qovduq" çevrildi. gəl gör ki, nələr baş verdi. əldə olunan səhih məlumatlara əsasən azərbaycan ordusu xankəndinə belə giribmiş. bunu hətta geydirmə dövlətin başçısı arayik harutyunyan rus mətbuatına verdiyi intervyuda deyib. "xankəndinə iki km qalmışdı, əgər razılaşmasaydıq, nəinki xankəndini yaxın günlərdə bütün arstaxı itirə bilərdik" deməli, tam qələbəyə yaxın olmuşuq. təslim oldular,çox gözəl. itkilərsiz, kəlbəcər, ağdam, laçını bizə verirlər. bəs digər rayonlar? zurnanın zırt dediyi yer də məhz buradır. əgər ərazi bütövlüyümüz tam təmin olunubsa, onda dünən prezident kaputilasiya bəyanatını oxuyanda bütün işğal olunmuş rayonların adlarını çəkmədi? bir dəfə də olsun, xocalı, xankəndi, ağdərə, xocavənd adını zikr eləmədi. bir dəfə də! əksinə nə baş verdi? ordumuz tutduğu mövqelərdə qalır. halbuki, xocavəndi demək olar ki almışdıq. amma indi o ərazilər necə olacaq, bilinmir. bu arada itv bugün xəbərlərdə xankədində yaşayacağıq, ora qayıdırıq adı altında xəbər buraxılışı hazırlayıb, efirə verib. yenə sual birgə yaşam necə olacaq? ermənilərə ikili və tək tərəfli vətəndaşlıq veriləcək? heç bir xüsusi muxtariyyət yoxdursa, onda təmas xətti və sülh məramlı qoşunlar dq-də harda dayanacaq? bəs,prezident, dedin axı təmas xətti yoxdu. yeni təmas xətti haradır?
bəyanatın ən ağrılı yeri əlbəttə ki, rus sülməramlılarının ölkəmizə girməyidir. bununla da bizim müstəqillimiyimiz və ərazi bütövlüyümüz sual altına düşür. istənilən vaxt, ruslar orada kefinə görə hərəkət edə bilərlər.. sülh müqaviləsi tam bişməyib deyə açıq suallar dəhşət çoxdur.. şəxsən sevinmirəm, sevinə də bilmirəm..
konustitusiyaya görə sülh müqaviləsi parlamentlə razılaşdırılmalıdır, ərazi dəyişəkliyi olacaqsa, mütləq şəkildə referendumla həll olunmalıdır. bütün bunları çeynəyib gecənin bir aləmi (hə, yedik) tez-bazar 9 bəndlik bəyanata imza atdıq.
bu barədə çox danışmaq olar, hələ ki səbr edək, görək nolur, zamanla hər şey aydınlaşacaq.
vətəndaş cəmiyyəti: ən yaralı yerimiz. bu hadisələr bir daha təsdiq elədi ki, bu cəmiyyətdə fərqli düşünən hər bir kəs potensial peysər çıxmağa namizəddir. sülh istəyən, sistemi tənqid edən hər kəs vətən xainidir və yerində güllələnməlidir. xalq sistemi heç bir hərəkətində sorğulamır. nə oldu, baş üstə səssiz-səmirsiz. "müharibə bitsin, qalib xalq hər kəsi sorğulayacaq" deyən və qalibiyyəti qeyd kütlə çıxın bir zəhmət bu bəyanata imza atan istənilən məsul şəxsi sorğulayın. edə bilərsiniz? əsla! onda, yalandan küləkləməyin. qiyas və digərlərində ana-bacı saxlamayıb düz gedirdilər. nəinki, qiyas elə lavrovun özü də 5+2 deyirdi, təzələnmiş madrid prinsipləri. sadəcə qazancımız şuşa və naxcıvan oldu. naxcivan da müəmmalıdır, nə dərəcə reallaşdırılacaq. bizdən ora necə keçəcəyik. necə deyərlər vətəndaş cəmiyyəti mövcud deyil. az-çox mühakimə yürüdən, ağlı başında olan kəsim də valerian atır bu dəqiqə.
siyasi hakimiyyətə bu hadisə tamamilə sərf edir. prezidentin reytinqi ərşə çatıb. rahatlıqla hakimiyyəti rəsmi monarxiyaya fırlada bilər. ara-sıra hakimiyyət üçün təhlükə yaranan kimi də qarabağ problemini alovlandıra bilər. necə deyərlər aykido fənni kimi ona doğru gələn təhlükəni güc sərf etmədən tamamilə başqa istiqamətə yönəldə bilər, həm də ətrafında xalıq daha da sıx birləşdirməklə.
demokratiya... ah bəlalı sevdam. nə bu xalq, nə bu hakimiyyət, nə bu region, nə də rusiya səni istəmir. bizə, stabil maaş yox, çak-çuklu həyat lazımdı, bizə işlək bürokratiya əvəzinə tanışa zəng, "bax gör neynirsən" kəlməsi xosdu. həkimə gedəndə icbarı sığorta ilə yox, cibə qoyulan hörmətlə, sosial şəbəkələrdən xalqdan istənilən kömək lazımdı. bizə dünya standartlarında təhsil yox, məhz 8 martda, 5 oktyabrda, süpürgə pulu ilə, "dərsdən sonra yanıma hazırlığa gəl", "kitabımi almasan qiymət yazan deyiləm!" kimi rituallar lazımdı. biz bunu istəyirik. biz dünyaya "made in azerbaijan" brendi ilə , yerli "silikon valley" ilə deyil, rüsyət bazarlarına vurulan meyvə-tərəvəzlə, xam neftlə,– halbuki onun özündən də nə qədər produkt istehsal edə bilərik bilərdik– dolmayla, paxlavayla, milli rəqslərlə çıxmaq istəyirik. bizim üçün seçkili şəxs, xalqına xidmət edən məmur, şəffaf dövlət orqanı yoxdur. kimə lazımdır axı bunlar? bir para qərbin uydurduğu səfeh və gərəksiz şeylərdi. sən bizə ögey övlad kimisən.
son olaraq bir neçə söz də bizim üstümüzə düşən yük barədə. sadəcə çalışmalıyıq. 2025-ə kimi çox şey dəyişə bilər. rəsmi olaraq, rus sülhməramlıları o vaxtı qarabağdan çıxa bilərlər. həm də 2025, əgər indi hərhansı siyasi gediş olmasa, prezident seçkiləridir və eyni vaxtda parlament seçkiləri. istər fərd, istər cəmiyyət olaraq, maksimum çalışmalıyıq ki sistemə dirəniş göstərək. yuxarıdan hər gələn sözə, verilən fərmana "padişahım, çox yaşa!" deməyək. yoxsa gündən-günə qaranlığa qərq olmaqda olan məmləkətin aydınları olaraq sönməyə məhkumuq. siyasi hadisələrə, həcmindən asılı olmayaraq biganə qalmaq olmaz. əlbəttə, gedin həbs yatın, demirəm, amma ictimai fiqur olaraq vətəndaş mövqeyiniz olsun. necə deyərlər, mətbəxə özünümüz keçək ki, sonra süfrəyə gələn yeməyə məcbur edilməyək. yoxsa, yesək də, yeməsək də budu, baxaq görək neynirik xiyarı qıraqda.