31. iki mənası olan söz: Azərbaycan vətəndaşı (inuit belə burda doğulsa, azərbaycanlıdır) və millət (xalqla qarışdırılmasın). Vətəndaşla hər şey aydındı. Millətdə işlər qarışır. Şəxsi fikrimi yazacam indi, yenə bikaram. Başayaq yazmış ola bilərəm, çünki qəliz mövzudu, amma hamının özünü əzdirməsi təmiz boğaza yığıb.
Təəssüf ki, fərqlisindən qara kütləsinə qədər demək olar ki, hamısı milli əziklik sindromu yaşayan və onu aşa bilməyən bir millətdi. Səbəbi qonşularımız ola bilər. Hər pox-püsürdən özünə tarix yaradan qədimskoy qonşularımıza baxıb "biz də qədim olaq, biz də kimsə olaq" isterik halına giriblər. Anlamırlar ki, artıq varlar və artıq kimsədirlər. Qara cahili özünə ad seçməklə, kimlik müəyyənləşdirməklə məşğuldu (türkə yıxılan kim, farsa yıxılan kim, rusa yıxılan kim) , fərqlisi də "biz kimik axı" başlıqlı fikir burulğanından çıxa bilməyib əzikliyini "bilirsiz, belə millət yoxdu", "biz qarışmış xalqıq" cümləsindən tutmuş "aziklər əzikdi hehe", "biz qədim deyilik hehe" cümləsinə kimi geniş spektrli "beyin əməyi" formasında nümayiş etdirir.
Bütün bu milləti qabağıma yığıb aşağıdakıları demək istəyərdim.
Əvvəla, bir dilin (ləhcə deyil blət, bu konkret dildi) bir coğrafiyada kök atması üçün onu daşıyan adamlar olmalıdır. Biz yoxuqsa, Marsdan düşdü bu dil? Necə oldu sırıdılar bu dili, başqa dil sırıyardılar da. Olmur e belə şey, yoldaşlar. Millət var ki, dil də var.

ikincisi, qarışıq qan söhbəti. Təmiz qan 21-ci əsrdə populyasiyanın məhvi deməkdi. Ona görə millət=təmiz qan söhbətini də unudun. Neçə əsrdi burda camaat yaşayır, kimin xəncəri kimin qınında söhbətidi, siz sırf buna görə indi bir qrup insanın milli kimliyini sorğulayacaqsınız?

Üçüncüsünə sonda qayıdacam.

Dördüncüsü qədimlik. Ümumiyyətlə millətlər anlayışı müqayisəli şəkildə təzə anlayışdı, dövlətçiliklə bir yerdə gəlib. Elə o qədim ingilislər filan da klanların toparlanmasından yaranan camaatdı. Ona qədər hər xırda toplum öz aləmində yaşayırdı, bir müddət də birləşdirən dəyər din olub. Məsələn, bir müddət erməni sadəcə xristian olan hamıya deyilən söz olub. Yəni ki, millət olmaq üçün qədim olmağa ehtiyac yoxdur aq. Biz son 7-8 əsrdə də formalaşmış ola bilərik, son 10 əsrdə də. Və ətağa önəmli deyil hardan gəlmişik, indoneziya cəngəlliklərindən, yoxsa monqol çöllərindən. Fakt burdayıq blət, yaşayırıq. Bir azdan da ölüb gedəcəyik, çünki bir varyox etnos ölüb, əriyib, bizim nəyimiz artıqdı?

Bəlkə də digər millətlər kimi vətəndaşlıqdan fərqlənən sözlə adlandırılsaydıq, bu başağrısı olmazdı. Amma bunun da səbəbi illər boyu hər gələnin bir ad yapışdırması olub.
Azərbaycan tatarları, tatarlar, azərilər, azəri/azərbaycan türkləri, türklər, kürdlər, aderbeycan türkləri/tatarları, farslar, əcəmlər (şiəlikdən), müsəlmanlar, qızılbaşlar, adarbaycanlılar- siyahı uzana bilər. Hətta ölkəmizdəki digər etnoslar belə bizə fərqli adlar qoyublar- qacarlar, padar, qyamşari (yəqin ki həmşəri sözü ilə eyni kökdən), muqallar, qvadaro və sairə. Bundan əlavə hətta indi də istifadə oluna bilən (nadirən də olsa) qəbilə/tayfa/nəsil bölgüsü də olub (yuxarıdakı bənd- millətlər kiçik qruplardan formalaşıb)- təkəli, kəngərli, əfşar və sairə. Bütün bu beyinyandıran siyahının sonunda azərbaycanlı deyiblər, öz aləmlərində söhbəti bağlayıblar. Amma biz hələ də özümüzü harasa aid etməyə çalışırıq. Yenə də anlamırıq ki, biz artıq özümüzə aidik.

Belə də ki, azərbaycanlı adlandırılmağın nəyi pisdi? Nə olsun ki, vətəndaşlıqla eyni sözdü? Mən özümü azərbaycanlı kimi təyin edirəm və utanmıram ki, vətəndaşlığımla milli kimliyim eynidi. Heç azərbaycan türkü deyib uzatmıram da. Türk mənşəli ola bilərəm bəlkə, amma haranınsa türkü deyiləm. Elə azərbaycanlıyam. Dilim də türk dili deyil, çünki başından basılsa da illərlə, özü üçün bir yolda inkişaf edib. Çünki azərbaycanlılıq mənə görə fərqlilikdən yaranmış bir anlayışdı. Fərqli şeylər toplanıb və vəhdət olub. Qədimlik arxasıyca qaçmıram, özümü dinlə bərkitmirəm, köklərimi də araşdırmıram, çünki fərqli bir şey çıxsa da nə dəyişəcək mənim üçün? Ehtimal var ki, Azərbaycan xalqını formalaşdıran hansısa etnosdan olan əcdadlarım var (çünki olmaması imkansızdı və müxtəlif rayonlara uzanır ailə ağacım). Bunu öyrənsəm, milli kimliyim dəyişəcək? Mənim doğma dilim azərbaycan dilidi, atamın da, anamın da, onların da valideynlərinin, onların da valideynlərinin və valideynlərinin də valideynlərinin dili azərbaycan dilidi, indi evimizdə olan adətlər, deyimlər, söhbətlər də, folklor da, musiqilər də (bunların içindən digər həmvətənlərimizin tanıdığımız koloritli mədəniyyətini çıxıram) azərbaycanlılara(daha bilmirəm necə adlandırırsınız) aiddi.
Biz mövcuduq. Boşlayın daha "belə millət yoxdu", "bir ad fikirləşməliyik, bir tarix tapmalıyıq" söhbətlərini. Biz belə zoruq. Sadəcə özümüzü əzirik. Bir sevək də özümüzü aq, bir başa düşək ki varıq da ala, hörmət qoyaq da iki tikə özümüzə. Biz sevməsək heç kim sevən deyil, indi hamıya psixoanaliz dərsi keçək???