20. Son illərdə daha populyar olan bu romanı bir də psixoanalitik ədəbiyyatla analiz etsək, Türkiyədə qərbləşmə krizinin ( dünyada modernləşmə) ən diqqət çəkən ifadə tərzində yazılan romanlardan biri olduğunu görürük. bu baxımdan Kürk mantolu Madonna cinsiyyət rollarının paradigmatik dəyişiminin romanıdır eyni zamanda və çox dərin sembolizmə sahibdir. mövzunu Qısa tutmağa çalışacağam.
Yazıldığı illərdə böyük ehtimalla çox da anlaşılmayan bu tərəfləri indiki dövrdə cinsiyyət rollarının daha çox gündəm olduğu,kanonik dəyişməz dogmaların sarsıldığı bir zamanda hər kəsin "nə qədər gözəl bir eşq hekayəsi" dir kimi oxumasıyla çox dayaz qaldığını göstərir.
Yazar romanda Türkiyədə baş verən bir çox siyasi çaxnaşmadan sonra Cumhuriyətə (respublika) çevrilməklə (modernləşmə) kişilərin toplumda bir növ kastrasiya,empotans olunmasından şikayətlənir. Romanda baş qəhraman Raif bəy əzik,qorxaq ailəsində belə heç kəsin ciddiyə almadığı biridir. Anası ölən qəhrəmanımızı fabrik sahibi olan atası (Osmanlı imperiyası) gələcəkdə ailə biznesinin başına keçməsi və təcrübə toplamağı üçün almaniyaya Berlinə ( qerb/modernləşmə) göndərir. Dövrünün berlini dəhşət liberal, kişiliyin (obraz) itirildiyi, cinsiyyət rollarının ən qarışıq olduğu dünya paytaxtıdır. Bəlkə Bu səbəblə də qısa müddət sonra veymar cümhuriyyətinin ardınca radikal ata fiquru olaraq Adolf ( faşizm) ortaya çıxacaq ki, bütün bu boşluqları doldurmaqla, itirilmiş kişi obrazını geri qaytarmağa çalışacaq.
Romanda atasının tapşırığı bir yana, muzeydə gəzən, anasını itirmiş Raif bəy ,kürk mantolu Madonna tablosunu görür və aşiq olur. Kürk ovçu və toplayıcı'lıqdan əlavə freydə görə oedipal kişidə ananın cinsiyyət orqanının ilk təəssüratını xatırladır və bu kürk mantolu Madonna edebiyat tarixi baxımından Leopold von sacher masoch un (mazoxistmin isim atası) yazdığı kürk mantolu veneraya bir göndərmədir.(burada kafka'nın Gregor samsa'sının da otağında kürklü qadın resmi olduğunu xatırladım)
Təbiətdə kişi obrazı qadını qoruyan, rəsmi uşaq dünyaya gətirməklə nəsil artıran, hətta təbiətə belə yön verən tərəfləri ilə sadizmə meyillidir. Yazar Leopold venera romanında bir kişi xarakterin bir qadına " mənim dominam olacaqsan və alçaldacaqsan" kimi bir sözlərindən sonra sadizmin əksi olan mazoxist terminini ədəbiyyata qatır. Yazarın 19 cu əsrlərdə yazdığı bu romanında qərbin artıq çoxdan modernləşmə adıyla 2500 illik ata fiqurundan sıyrılıb anaya üzünü çevirən kişi obrazı oedipal repressiya yaşayaraq mazoxizmə,dandyizm,hedonizmə meyilliliklə toplumda uzun müddət geri planda qalan ana tanrıça fiquru'nun güc qazanmasını göstərir. Bunun son xəbərçisi tanrı (ata) öldü deməklə Nitşe idi. Dorian Gray in sonsuz gənclik dediyi ,ana bətnində əbədi olaraq polymorph perverse çevriliş arzusu eynilə Raif bəyin də arzusudur. Raif bəyin timsalında Madonna rəsminə vurulmağı qəhrəmanın itməsi və artıq kişinin bir işə yaramamasına bağlanır.
Dünya tarixində 1848 lərdən sonra avropada bütün böyük güclər (imperiyalar) arasında gerginlik və savaşlarla çarlıq lar, imperiyalar və Osmanlı da daxil olmaqla dekadans yaşayır.Bununla da çöküş o zamana qədər olan dəyər və məna itkisi"modernləşmə"ni getirir və eyni zamanda sənayeləşmə ilə bərabər qadınlar (ana fiquru) "demokratik hüquqlarla" toplumda,sosyal heyatda ön plana çıxmağa, seçilmə və seçmə, ədəbiyyatda da boy göstərməyə başlayır. bunun təsiriylə şüuraltı olaraq "maço"kişi xarakterinin çox gerilərdə qaldığını anlayan Kişi yazarların əlində isə ədəbiyyat daha travmatik hal alır.