13. dim-in bütün imtahanlarında işlətdiyi metodu deyəcəm sizə. həmişə çaşdırmaq üçün doğru cavabmış kimi görünən cavabı a variantına yerləşdirib abituriyentin/bakalavrın həmin sualı səhv yazmasını təmin edirlər.

1-ci nümunə sual:
dünyadakı iqlim qurşaqlarından neçəsi azərbaycandadır?
a) 9
b) 5
c) 11
d) 1
e) 10
cavabı karıxıb 9 kimi düşünmək olar çünki həqiqətən 11 iqlim tipindən 9-u azərbaycanda yerləşir. amma bizdən iqlim tipini soruşmur axı, iqlim qurşağını soruşur. cavab təbii ki, d variantıdır. azərbaycanda sadəcə subtropik qurşaq var. sualın qoyuluşu biraz savadsız qoyuluş oldu bilirəm. sual belə olmalı idi: "sual: dünyada 11 iqlim qurşağı var. azərbaycan bu qurşaqlardan hansında yerləşir? cavab: azərbaycan sadəcə subtropik qurşaqda yerləşir". mən fikrimi çatdırmaq üçün belə savadsız izah etməli oldum.

2-ci nümunə sual:
bu hərflərdən hansı kar samitdir?
a) x'
b) g
c) s
d) j
e) z
izahı: azərbaycan dili qrammatikasını dərindən bilənlərin diqqət etmələrini göstərən sual. bizdən hərflərin içindən kar samiti göstərməyimizi soruşur. [x'] hərf deyil, səsdir. "azərbaycan dilində 32 hərf 33 səs var" deyirik e. bax o səsdən. bu səsin tələffüzünü bilməyənlər üçün nümunə:
məktəb yazılır, [məx'təb] oxunur. məktəbi necə tələffüz edirsizsə, elə edin, özünüzü zorlayıb [məktəb] kimi tələffüz etməyin.
sonra, çiçək yazılır [çiçəx'] kimi tələffüz olunur. külək yazılır, [küləx'] kimi tələffüz olunur. bu səsin (yəni, x') oxunuşu "x ştrix" və ya rahat izah üçün "ihy"-dir. ikinci oxunuş formasını zatən misal çəkdiyim sözləri rahat tələffüz etsəz, öz dilinizdən eşitmiş olacaqsınız. ona görə də cavab c variantıdır. təbii ki, sual düşsə sizə nümunə göstərdiyim tipdə asan, rahat sual salmazlar. nümunə üçün bunları göstərdim ki, fikrimi çatdıra bilim. və ya riyaziyyatdan belə sual da düşə bilər.

3-cü nümunə sual:
ata ilə oğulun yaşlarının cəmi 75-dir. ata oğuldan iki dəfə böyükdürsə, atanın yaşını tapın.
a) 25
b) 30
c) 55
d) 60
e) 50
həlli:
məsələdə deyilir atanın yaşı oğuldan 2 dəfə çoxdur. onda,
ata   oğul
2x    x
atanı 2x, oğulu x kimi ilə işarələyirik.
yaşlarının cəmi 75 edirsə,
2x+x=75 yaza bilərik.
3x=75
x=25
baxırıq tez cavaba. aha a variantı, tapdım.
yox tapmadın. sən oğulun yaşını tapdın. səndən atanın yaşını soruşur. ona görə də tapdığını 2-yə vurmalısan çünki atanın yaşı oğulun yaşından iki dəfə çoxdur. cavab 50 edir, yəni e variantı.
xülasə, demək istədiyim odur ki, dim sualları göründüyü qədər asan salmır. 100% əmin olduğunuz sualın cavabı əgər a variantındadırsa, həmin sualı bir də oxuyun, yaxşı analiz edin. sizdən başqa şeyi soruşub sizi çaşdıra bilərlər. bu həmişə belədir demirəm. asan görünən sualların 95%-i belədir hə. elə sual var ki, 10 dəqiqə üstündə əlləşirsən axırda cavabı a variantı tapırsan. yoxlayırsan ki, hər şeyi doğru edibsən, artıq onda şübhələnməyə gərək yoxdur. asan suallar belə deyil amma.

özünüzlə 300 ml və ya 500 ml qazsız su aparın. su beynin yenidən aktivləşməsinə xeyli təsir göstərir. qazlı su sizi yenidən susada bilər. imtahanda enerji balansınızı qoruyun ki, rahat düşünüb sualları həll edə biləsiniz. imtahanın gedişində sudan 1-2 qurtum alıb suallara yenidən baxsaz, dirçəldiyinizi hiss edəcəksiniz. qətiyyən sudan çox içib bitirməyə çalışmayın. suyu stolun üstünə qətiyyən qoymayın, ehtiyatsızlıq ucbatından stola dağılıb sənədləri məhv edə bilər. bilirsiz ki, cavab kartından hamıya 1 dənə verilir. ikincinin verilmə şansı yoxdur. ona görə də yerə ayağınızın yanına qoyun, diliniz-dodağınız quruduqca için. imtahan həyəcanı elə şeydir ki, adamın bütün enerjisini aşağı endirir. zamanın darlığı, sualların çətinlik həcmi və s. suyu alanda plastik qutuda olmasına diqqət yetirin ki, üzərindəki etiketi qopara biləsiniz. başqa cür imtahan binasına su ilə girməkdə çətinlik yarada bilərlər.

evdən çıxmazdan əvvəl və imtahan başlamazdan əvvəl mütləq ayaqyoluna gedin. çalışın evdən vaxtında çıxın ki, imtahan binasına qeyd edilən vaxtda çatasız. orada qeyd edilən vaxt sizin üçün də xeyirlidir. bilirsiz ki, hamını otaqlara yerləşdirən kimi kitabçaları paylamırlar. "imtahan başlandı" deyilənə qədər bir dəfə də mütləq binada ayaqyoluna gedin. imtahanın ortasında sizi narahat edən şey olmasın.

imtahandan bir gün öncə heç nə oxumayın. nə oxuyub öyrənibsizsə onunla yetinin. yeməklə doymayan yalamaqla doymaz misalı. bol-bol istirahət edin. çıxın təmiz havada gəzin, musiqi dinləyin. uşaqlarla çıxın şəhərə/rayona. sizin üçün istirahət nədirsə, onu edin. imtahandan bir gün əvvəl nəsə öyrənib beyninizi yükləməyin. imtahan günü bütün enerjinizdən maksimum istifadə edin. bir gün öncə nəsə öyrənməyə çalışıb enerji itirməyin. bütün enerjinizi imtahan gününə saxlayın.

imtahan verənlərə uğurlar.