11. çox təəssüf ki, doğrudur. yenə mağazalarda vəziyyət başqa növbələrə baxanda yaxşıdı. ən bərbad vəziyyət isə dövlət idarəsi, xəstəxana və atm növbələrdikə vəziyyətdir.

bunlardan ən sadəsi atm növbəsidir. bu növbələrdə vəziyyətin acınacaqlı olmasının səbəbi 30 faizi işverən qurumların, bankların, bir baxıma da dövlətin, 70 faizi isə vətəndaşların günahıdır. ilk tərəf ona görə günahkardır ki, maaşlar çox hallarda vaxtı vaxtında ödənmir, bankın hər atmində pul olmur, ona görə də hansısa atmin qabağı boş olduğu halda, hansınınsa qabağında onlarla adam dayanır. o ki qaldı vətəndaşlara, adicə bir atmin qabağında iki nəfər də dayananda, aradakı məsafəni gözləmək kimi bir anlayış yoxdur. gedib mütləq pul çıxaranın başının üstünü kəstirirlər. bu əslində eskalatorda sağda dayanmaq, dar küçədə qol qola getməmək, yerə zibil atmamaq kimi sadə bir etika qaydasıdır. bu tip xırda qaydaların formalaşması üçün sadəcə daha çox əməl olunmalıdır. belə şeylərdən xəbərdar olub, əşşi onsuz da hamı o biri cür eliyir, mən sağda dursam ya məsafəni saxlasam nolacaq dediyin müddətcə bunun düzəlməsi çətin məsələdir. ironik olsa da, belə şeylər ancaq sürü psixologiyası ilə həll oluna bilər.

dövlət idarələrindəki problem isə əlsində çox asan həll oluna bilənəcək kommunikasiya problemidir. hər dəfə hansısa dövlət idarəsinə gedəndə oxşar hallarla qarşılaşıram. onlarla insan bağlı qapının qarşısında saatlarla gözləmək məcburiyyətində qalırlar. bu hal həm həmin dövlət idarəsinin, həm də vətəndaşların vaxtının və əsəblərinin boşuna xərclənməsinə gətirib çıxarır. sıra üçün nömrə almaq apartları qoyulmamışdan qabaq banklarda da vəziyyət buna bənziyirdi. həmin apartların quraşdırılmasından sonra problem demək olaraq ortadan qalxdı. bunun ən ideal misalını (bax: asan xidmət)

də görmək mümkündür. bütün dövlət orqanları oxşar sistemə keçsə həm özləri üçün rahat olar, həm də vətəndaşların rahatlığı və razılığı artar.

xəstəxanalardakı vəziyyət isə digər iki problemdən fərqlidir. məsələ insan sağlığı olduğu üçün ən həssas yanaşılması gərəkən problem də budur. insanın xəstə, hələ də ciddi problemi olan yaxını olanda əsəbləri tamamilə gərilir və niyə məni yox onu qəbul elədiz, mən səhərdən gözləyirəm tipli narahatçılıqlar yaranır. bunun həlli ilə bağlı ağlıma konkret bir yol gəlməsə də bəzi xırda çözümlərim var. sıra aparatlarının burda tətbiq olunması etik olaraq doğru olmasa da, bunu birbaşa gələn xəstənin birbaşa qapıda qarşılanıb sizdən qabaq filan qədər adam var, təqribən filan qədər gözləyəcəksiz deyilə bilər. demək olar hər həkimin otağında katibəsi və ya tibb bacısı oturur, ki onların iş qrafiki elə də yoğun olmadığından bu iş onlara həvalə oluna bilər. yaxud hər üç dört həkim üçün (eyni dəhlizdə, bir birinə yaxın) bir nəfər təyin oluna bilər.

o ki qaldı, heç vaxt heç nə öyrənə bilməyən, hər yerdə əhihöhə şəklində davranan düdükləri onlar düzələn deyil, onlar üçün ayrıca bir şəhərcik yaradılmalıdır.