+33 əjdaha
9. "ey varlığı yox, yoxluğu vardan daha dilbərruhum səni izlər...
lütf et, o gözəl çöhrəni bir an bana göstər..
könlüm səni özlər.." misralarının sahibi.
hüseyn cavid
əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
sözaltı günlük - məhəmməd əmin rəsulzadə ensiklopediyası - dünənin ən bəyənilənləri - iblis - kokoreç - nərgiz operası - milliyyətçilik - kapitalizmin zərərləri - azərbaycansayağı türkcə
başlıqdakı ən bəyənilən yazılar:
ruhum səni izlər...
lütf et, o gözəl çöhrəni bir an bana göstər..
könlüm səni özlər.." misralarının sahibi.
+22 əjdaha
14. azərbaycan ədəbiyyatında mənzum faciənin banisi, romantik cərəyanın öncüllərindən biri olan dramaturq.1882-ci ildə, oktyabr ayında doğulmuşdur. yalnız özü deyil, iki uşağı da bu ayda doğulduğu üçün ədəbiyyatşünaslar tərəfindən çox vaxt oktyabr ayına "cavidlər ayı"deyilir.
əslən naxçıvanlı olan cavid bir müddət təbrizdə yaşamış, sonra təhsilini davam etdirmək üçün türkiyəyə getmiş və istanbul universitetində təhsil almışdır.
əsərlərində bir çox türk sözlərindən istifadə etməsinin də səbəbi budur məhz. cavid oxucularının ən böyük problemi və gileyi bu türk ifadələrinin bolluğu olsa belə, əsərlərinə xüsusi bir aura qatdığını da inkar etmək ədalətli deyil, zənnimcə.
yaradıcılığa lirik növlə, yəni şeir* qəzəl yazmaqla başlayıb, bir müddət epik növdə* poema yazdıqdan sonra, daha çox dramatik növdə qələmini sınayıb. sınamaq da nə sınamaq, sözlük.. yaradıb konkret.
dramatik növdə bir-birinin ardınca yazdığı əsərlərlə azərbaycan romantik ədəbiyyatında mənzum faciənin banisi sayılır.
sözlük, bunu da qeyd etmək istəyirəm ki, hüseyn cavid mənzum dramın banisi deyil. mənzum dramın banisi cəlil məmmədquluzadədir. * 1889-cu ildə yazdığı çay dəstgahı adlı mənzum alleqorik pyeslə .
ilk yazdığı dram əsəri ana pyesidir.
ondan sonra maral, şeyx sənan, şeyda, iblis, uçurum, afət, peyğəmbər* leze dram , topal teymur, knyaz, səyavuş, xəyyam, iblisin intiqamı pyeslərini yazmışdır.
iblisin intiqamı pyesindən savayı hər pyesin ayrıca süjet xətti, mövzusu olub, həmçinin hər pyesdə xüsusi toxunulan bir məsələ olub. məsələn, uçurum pyesində süni avropalaşmanın təsirlərindən, iblis pyesində nəfsin səbəb olduğu fəlakətlərdən, xəyyam pyesində sənətkar və cəmiyyət arasındakı ziddiyyətlərdən bəhs edib.
sovet höküməti qurulandan sonra hüseyn cavid pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmuş, bakıda "hüseyn cavid axşamı" təşkil olunmuş, 1920-ci illərin ortalarında müalicə olunmaq üçün almaniyaya göndərilmiş, onun üçün fərdi təqaüd müəyyən olunmuşdur.
ayrıca yeganə avtobioqrafik məzmun daşıyan azər poemasını da almaniyada müalicə olunarkən yazmış, poemanın əsas surəti olan azərin timsalında öz prototipini yaratmışdır.
repressiya illərində həbs olunmuş, 8 il həbsə məhkum edilmişdir. 1938-1940-cı illərdə maqadan şəhərində həbsdə olmuş, 1941-ci ildə də sibirdə yerləşən şevçenko qəsəbəsində həbsdə olduğu zaman vəfat etmişdir.
ölümündən 15 il sonra cavid'ə bəraət verilmiş, 80-ci illərdə cənazəsi sibirdən azərbaycana gətirilmişdir.
cavid'in 1995-ci ildə bakıda, 1996-cı ildə naxçıvanda ev-muzeyi yaradılmışdır. bakıdakı ev-muzeyinin binası da hacı zeynalabdin tağıyevin tikdirdiyi qız məktəbinin binasıdır, səhv etmirəmsə.
entry'ni də yaradıcılığının kulminasiyası olan iblis pyesindəki iblis obrazının monoloqu ilə sonlandıraq:
"sellər kimi axmaqda qızıl qan,
canlar yaxar, evlər yıxar insan..."
+10 əjdaha
8. baş nazir artur rasizadənin babasının qardaşı.+10 əjdaha
13. dünən 135 yaşı tamam olan azərbaycan ədəbi romantizminin banisi"ölüm var ki, həyat qədər dəyərli,
həyat var ki, ölümdən də zəhərli"
+9 əjdaha
12. sərpildi alev ruhuma süzgün baqışından,sarsıldı da həp bənliyim, ey afəti-devran.
gəl, gəl, olayım səndəki hər cilvəyə qurban,
bilməm, niyə getdin , niyə döndün, niyə baqdın?!
+9 əjdaha
2. məsciddə əsərinin axırındaki "yüksəliş varsa,səbəb alçaqlıq" sözü ilə ağlımda yer tutmuş şair."nə əcayib sürü, yahu, bunlar
öndə rəhbərlik edər meymunlar.
cühəla elm, fəzilət satıyor.
bizi həp aldadıyor, aldadıyor.
kəndi əxlaqi sönükkən həpsi
yeltənir verməyə əxlaq dərsi.
sadə minbərdə deyil, hər yerdə
göz boyar həp bu qaranlıq pərdə.
hankı bir sərxoşu söylətdim, inan
bəhs edər, gördüm o, huşyarlıqdan.
nerdə beş kölgə görür ördəklər
başlayıb nitqə həmən saz köklər.
rəqsi təlim ediyor axsaqlar,
əzəmət düşkünüdür alçaqlar.
zövqə biganə səfillər bol-bol
şerü sənətdə arar bir yeni yol.
sadədil, hissə uyan abdallar,
həp siyasi kəsilib at nallar.
bir yığın kor qılavuzluq yaparaq
göstərir zülməti aydın, parlaq.
hər gülər üzdə ölüm, qan görürəm,
pək yaxın dostları düşman görürəm.
yurdu sarmış qabalıq, yaltaqlıq,
yüksəliş varsa, səbəb alçaqlıq...”
+5 əjdaha
7. xəyal!... əvət,yaşadan yalnız əhli-halı odur,yaşarsa bir könül, az çox xəyal içində yaşar
+8 əjdaha
16. iblis!.. o böyük ad nə qədər calibi-heyrət!hər ölkədə, hər dildə anılmaqda o şöhrət.
hər qülbədə, kaşanədə, viranədə iblis!
həp kəbədə, bütxanədə, meyxanədə iblis!
hər kəs bəni dinlər, fəqət eylər yenə nifrət,
hər kəs bana aciz qul ikən, bəslər ədavət.
lakin bəni təhqir edən, ey əbləhü miskin!
olduqca müsəllət sana, bil, nəfsi-ləimin,
pəncəmdə dəmadəm əzilib qıvrılacaqsın,
daim ayaq altında sönüb məhv olacaqsın.
bənsiz də, əmin ol, sizə rəhbərlik edən var:
qan püskürən, atəş savuran kinli krallar,
şahlar, ulu xaqanlar, o çılğın dərəbəklər,
altın və qadın düşgünü divanə bəbəklər.
bin hiylə quran tilki siyasilər, o hər an
məzhəb çıqaran, yol ayıran xadimi-ədyan;
onlarda bütün fitnəvü şər, zülmü xəyanət,
onlar duruyorkən bəni təhqirə nə hacət?!
onlar, əvət onlar sizi çignətməyə kafi,
kafi, sizi qəhr etməyə, məhv etməyə kafi...
bən tərk edərim sizləri əlan nəmə lazim!
hiçdən gələrək, hiçliyə olmaqdayım azim.
iblis nədir?
- cümlə xəyanətlərə bais...
ya hər kəsə xain olan insan nədir?
- iblis...
+5 əjdaha
22. Rəsulzadə Hüseyn Abdullaoğlu-Hüseyn Cavid 1882-ci ildə ruhanı ailəsində dünyaya gəlib.Cavid ilk təhsilini mollaxanada,bunun ardınca Məmməd Tağı Sidqinin məktəbi tərbiyyə adlanan yeni üsullu təhsil ocağında almışdır.1899-1903-cü illərdə Cavid Təbrizə getmiş və buranın "Talibiyyə" məktəbində təhsilini davam etdirmişdir.1904-cu ildən isə o.istanbul Universitetini ədəbiyyat fakültəsinin tələbəsi olmuşdur.1909-cu ildə Naxçıvana qayıtdığdan sonra Cavid özünün təşkil eydiyi məktəbdə dərs deyir.bu illərdə o,ağır şəraitdə yaşayırdı.Qazanc məqsədilə Gəncədə,Tiflisdə işləyirdi.Tiflisdə 1913-cü ildə "Keçmiş günlər" adlı ilk şeirlər kitabını çap etdirir.1915-ci ildən Bakıda işləyir.1910-cu ildən dram janrında əsərlər yazmağa başlayır.1937-cil ildə sovet höküməti milyonlarla insanı repressiya qurbanı edirdi.Elə həmin ildə həbs olunub,Sibirə sürgün olunur.O.1941-ci ildə Sibirdə həlak olur.1981-ci ildə nəşi Bakıya gətirilir və Naxçıvanda dəfn olunmağa aparılır.Hal-hazırda o məqbərədə Cavid,həyat yoldaşı,oğlu və qızı uyuyur.Mən nəyim,kəndim də bilməz vaz keçin,
sən nəsin,boş bir sual insan için,
Şimdi cahan bir əfsanədir,
kim ki,həll etmək istər divanədir,
oyuncağdır cahan başdan başa,
Qafil insan da bənzər sərxoşa.
Bəzi məqamlar:::::
1914-cu ildə Tiflisdə çar polisi onu yanına çağırır və Türkiyə ilə əlaqəsi barədə marağlanır.Sonrasan 1937-də sovet hakimiyyəti Caviddən 1914-cü ildə çar polisinin nə üçün onu çağırdığını,onlardan hansı əmrləri aldığını soruşurlar.(1910-cu illərdən rusların nəzarətində olur).
iblis əsərini yazdığə dövrlərdə ermənilər tərəfindən əsr götürülür.Həmən zaman əsrlikdən xilas olan iki adamdan biri Cavid olmuşdur.O,əsrlikdən qurtulub Təbrizə getmiş və orada Şeyx Məhəmməd Xiyabaniniylə görüşmüş,Xiyabaninin "Təcəddüd" qəzetində Cavidin yazıları çıxmış və oradan da Naxçıvana getmişdir.Cavid əfəndi həmən vaxt Naxçıvanda Araz-Türk cümhuriyyətinin qurulmasında,onların problemlərinin həllində siyasi xadim kimi böyük rol oynamışdır.1919-cu ildə Bakıya gələn Araz-Türk cümhuriyyətinin nümayəndə heyətinin üzvlərindən olmuşdur.1926-cı ildə Almaniyaya səhhəti ilə bağlı getmiş və 7ay orada qalmışdır."Azər" əsərini də orada başlamış,1928-ci ildə bitirmişdirdir.
Əsərlərində türkcə sözlərdən çox istifadə etmişdir ki,vaxtilə Türkiyədə təhsil almağı da buna təsir göstərir.Bu haqqda,Cavidin dili haqqında Cəfər Cabbarlı Cavid barədə yazdığlarında bəhs edir.
Rəsul Rza Cavidin Hadi ilə xatirəsi haqqında danışmağından deyir:“Söhbət Hadidən düşdü. Cavid çox kədərli görünürdü. Adətən az danışan, həmişə fikirli, qayğılı görünən şair dərindən bir ah çəkərək belə qəmli bir hekayət söylədi: – Sizin yadınıza gəlməz uşaqlar… Bəlkə o vaxtlar siz hələ əlifba öyrənirdiniz. Bakıda, Kommunist küçəsinin aşağı qurtaracağında Metropol mehmanxanasının qabağından keçəndə bir əl qolumdan tutub məni saxladı. Üzümə baxmadan əlindəki yazılı vərəqlərdən birini uzadıb: – Al! – dedi. Diqqətlə baxdım, bu şair Məhəmməd Hadi idi. Boğuq bir səslə təkrar etdi: – Al! Mən kağız pulu ona verəndə birdən başını qaldırdı. Dumanlı gözlərlə məni süzdü. Bir uşaq kövrəkliyi ilə dodaqları büzüldü. O, məni tanımışdı. Hıçqırtı ilə kağız vərəqləri yerə tullayıb səndələyə – səndələyə getdi. Mən yerimdə donub qalmışdım. Bu qüdrətli şairin acı taleyi məni sarsıtmışdı”.
Fikrimcə,Cavid sintezli qavrayan şair olmuşdur.Öz sözlərindən misal çəkməklə başa salmağa çalışacağam.
Romantizmin aparıcı şairlərindən olmuşdur.Romantizmin kökündə də vətən,millət sevgisi dayanır.Caviddə də bunu görməmək olmaz.
Cavidin belə bir misraları var:
"mən fəqət hüsnü-Xuda şairiyəm,
yerə enməm də,səma şairiyəm."
onun Allaha yazdığı,peyğəmbərə yazdığı,hökmdara yazdığı(Əmir Teymur) əsərlərdən,klassiklərimizdən,Füzulidən gəldiyini,onların bəhrəsi olduğu görünür.
Başqa misralarında yazır:
"Hər qaranlıqda çırpınır bir nur,
Hər həqiqətdə bir xəyal uyur."
Bu misralardan iztirab,kədərdə olan nuru gördüyünün fərqinə varırığ.Nitşeni oxuduğunu və onun sözlərinə haqq qazandırdığını bilirik.Füzilidən gələn birinin Nitşedən xoşunun gəlməyi də kimlərəsə qəribə gələ bilər,amma və lakin fikrimcə,elə onları sintez etmək,qavramaq daha böyük və lazimi nüansdır.(Məncə,Nitşeni təzə oxuyub,başa düşməyənlər öz ateist fikirlərini tətmin edə bilər.)
Əşarında ziddiyətlərin,şübhənin gerçəyə çıxaracağını vurğulayır.Ki buradan,hətta Hegelin diyalektiyinə qədər gedib çıxa bilərik.Xeyr və şərin daima mübarizəsini əsərlərində əks elətdirir.
"Kəssə hər kim tökülən qan izini,
Qurtaran dahi odur yer üzünü."
Kiçik xalqın böyük şairi olmağ faciədir.
+4 əjdaha
5. 20.ci esr azerbaycan edebiyyatının en görkemli nümayendelerindendir.azerbaycan dramaturgiyasına 'iblis','ana','peyğember','şeyx senan' kimi şaheserleri bexş eden,edebiyyatımızda romantizm cereyanın banilerinden biri.cavid,her halda,azerbaycan edebiyyatında eserlerini en çox oxuduğum,haqqında da en çox araşdırdığım yazarlar biridir.ve burda bir nüansı da qeyd eliyim.demeli,almanların en önemli dramaturgu hesab edilen, tarixçi,filosof,şair friedrich schillerin de eserlerini oxurken sanki onun istifade etdiyi dilin,üslubun,hadiselerin axış terzinin filan mene daha önceden tanış geldiyini hiss etmişdim.bir az araşdırdıqdan sonra schillerle cavid arasında kendimce çox benzerlikler de tapmışdım ve yadımdadır ki,bunu da her kese deyirdim,yeri geldi gelmedi.tebii ki,kimse de meni qırmamaq üçün bir şey söylemirdi.amma,bilirdim ki,fikirleşirler ki,sen allah buna bax de..işi gücü qurtarıb..nese ki,iller ötdü.ve bir gün menim elime tesadüfen 'cavidi xatırlarken ' adlı bir kitab keçdi.ve,o kitabda cavid haqqında xatirelerini,fikirlerini bölüşen bir yazarımız(teessüf ki,adını deqiq xatırlamıram) deyirdi ki,sen deme schiller cavidin en sevdiyi,en çox teqdir etdiyi ve araşdırdığı dramaturq olub..ve artıq bunu da oxuyandan sonra kimse meni susdura bilmezdi..xülase, 'kesse her kim tökülen qan izini ,qurtaran dahi odur yer üzünü' misralarının ve daha nice mükemmel replikaların sahibi olan,daha çox öyrenmeli olduğumuz,daha çox deyer vermemiz gereken biridir hüseyn cavid..
+4 əjdaha
18. adına azərbaycan elmlər akademiyasının qarşısında yerləşən bağ (park) .hüseyn cavidin heykəli isə 1993-cü ildən ucaldılıb. heykəltaraşı -ömər eldarov idi. 2002 və 2008-ci ildə bağ bərpa edildi. bundan sonra bağa su kompleksini təşkil edən bir neçə fəvvarə qoyuldu.(nə vaxt gedirsən işləmir.) abidəni 5 hovuz əhatə edir -ikisi monumentlə üzbəüz, 3-ü isə arxada.+3 əjdaha
10. en, gəl bana, yaxud bəni yüksəklərə qaldır,gəzdir qonağında;
yerlərdə süründüm, yetişir, göylərə qaldır,
dindir qucağında,
qaldır bəni, bir seyr edəyim xoşmu, gözəlmi
cənnətdə mələklər?
qaldır bəni, ta görməyim insandakı zülmi,
baq, yer üzü inlər.
ya rəb, bu cinayət, bu xəyanət, bu səfalət
bulmazmı nihayət?
insanları xəlq etmədə var bəlkə də hikmət,
iblisə nə hacət!?
deyə davam edən iblis əsəri
+3 əjdaha
23. Mikayıl Müşfiqlə aralarında kiçik çaplı şeir atışması olub, Müşviq ona deyib ki mən göyə qalxmamam da yer şairiyəm, hüseyn cavid cavabında məhşur " mən yerə enmem də Səma şairiyəm" şeirini yazır. Azər romanını/əsərini berlində gözlərinin müalicə edərkən yazıb. Azər obrazı, onun birbaşa özünün təsviridir. səhv etmirəmsə, 1926 filan olmalıdır.+2 əjdaha
19. mən fəqət hüsnü xuda şairiyəm yerə enməm də səma şairiyəm+3 əjdaha
11. mənim tanrımhər qulun cahanda bir pənahı var,
hər əhli-halın bir qibləgahı var,
hər kəsin bir eşqi, bir allahı var,
mənim tanrım gözəllikdir, sevgidir.
gözəl sevimlidir, cəllad olsa da;
sevgi xoşdur, sonu fəryad olsa da,
uğrunda mənliyim bərbad olsa da,
son dildarı gözəllikdir, sevgidir.
gözəlsiz bir gülşən zindana bənzər,
sevgisiz bir başda əqrəblər gəzər,
nə görsəm, hanki bəzmə etsəm güzər,
həp duyduğum gözəllikdir, sevgidir.
+3 əjdaha
1. tanrısı gözəllik və sevgi olan dahi azərbaycan şairi.(baxma: mənim tanrım)
+4 əjdaha
6. qız məktəbində hüseyn cavidquzum, yavrum! adın nədir?
-gülbahar.
-peki,sənin anan, baban varmı?
-var.
-nasıl,zənginmidir baban?
-evet, zəngin, bəyzadə...
-öyle ise, geydiyin geyim
neyçin böyle sade?
yoxmu sənin incilərin, altun bilərziklerin?
söyle, yavrum! heç sıxılma...
-var, efendim, var...
lakin
müellimem hər gün söylər,
onların yox qiyməti,
bir qızın ancaq bilgidir, təmizlikdir ziynəti.
-çox doğru söz...
bu dünyada senin
ən çox sevdiyin kimdir, quzum,
söylərmisən?
-ən çox sevdiyim ilkin
o allah ki, yeri-göyü,
insanları xəlq eylər.
-sonra kimlər?
-sonra onun gönderdiyi elçilər.
-başqa sevdiklərin nasıl,yoxmu?
-var...
-kimdir onlar?
-anam, babam, müellimem
bir de bütün insanlar...
+1 əjdaha
17. #273099 əlavə olaraq qeyd edim ki, yazdığı topal teymur və peyğəmbər pyeslərində tərənnümün güclü olması bu əsərlərin səhnəyə çıxarılmasını çətinləşdirir. peyğəmbər pyesi isə ümumilikdə səhnə üçün nəzərdə tutulmayıb.(bax: leze dram)
+1 əjdaha
3. 2ci sinif ana dili dersliyinde qız məktəbində sheiri tercume* ! olunaraq shagirdlere teqdim edilmish shair. "var, əmican, var" falan.+1 əjdaha
4. 5 dekabr 1941-ci ildə rusiyanın irkutsk vilayətində 59 yaşında vəfat etmişdir, 1986-cı ildə məzarı heydər əliyev tərəfindən naxcıvana köçürülmüşdür.hamısını göstər