S Ö Z A L T I

1986 klivlend şar festivalı | tarix

balloonfest'86 kimi də bilinən festival 1,5 milyon şar ilə guinnessin dünya rekordunu təzələsə də, ardınca baş verənlərdən sonra bir faciə olaraq adlandırıldı. united way of cleveland adlı şirkət dünya rekordunu təzələmək üçün abş-ın klivlend şəhərində böyük bir torun altına helium qazı ilə doldurulmuş şarlar buraxdı. günlərlə insanlar tərəfindən doldurulan şarların sayı milyon yarımı keçmişdi. şarların havaya buraxılacağı gün üçün yağış proqnozu verilmişdi. buna görə də şirkət şarların planlaşdırılan vaxtdan qabaq buraxılmasına qərar verdi və yağış başlamadan dünya rekordu qırıldı.

helium qazı ilə doldurulmuş şar sönənə qədər havada qalır. fəqət şarlar hələ havada olarkən proqnozlaşdırılan külək və yağış eri gölündən şəhərə doğru gəldi və soyuq hava cəbhəsində onlarla toqquşan şarlar bir anda yerə düşməyə başladı. növbəti günlərdə də şarların bir qisminin eri gölünün kanada sahillərində yerə düşdüyü bildirildi.

şarların yerə düşməsi nəticəsində quru və su yolları tutuldu, burke lakefront havalimanı yarım saat öz fəaliyyətini dayandırdı. həmin gün dənizə çıxan və bir müddət sonra ailələri tərəfindən itkin düşdüyü bildirilən iki balıqçının axtarışı da şarların yerə enməsi nəticəsində ləngidi və nəticədə axtarışlar dayandırıldı. bir neçə gün sonra balıqçıların nəşi sahilə çıxdı. balıqçılardan birinin xanımı bu festivalı təşkil edən şirkətə 3,2 milyon dollarlıq iş açsa da, daha sonra aralarında razılaşdılar.

bununla yanaşı ohayo ştatının medina əyalətində louise nowakowski adlı qadının otlaq sahəsinə düşən şarlar qadının ərəb atlarının qorxmasına və yaralanmasına səbəb oldu. louise də şirkətə 100 min dollarlıq dava açsa da, onlar da iş böyümədən öz aralarında razılaşdılar.

uzun müddət unudulmayan bu festival guinnessin rekordlar kitabının 1988-ci ildə çap olunmuş nüsxəsində "indiyə qədərki ən böyük kütləvi şar buraxılma hadisəsi" adını qazandı və rəsmi statistikaya görə şarların sayı 1,429,643 idi.

i̇qbal bano | musiqi

1928-ci ildə (bəzi mənbələrə görə 1935-ci ildə) Dehlidə anadan olmuş müğənni. o daha çox qəzəl oxumaqda ixtisaslaşmış və Malika-e-Ghazal, yəni "Qəzəl kraliçası" adı ilə Hindistanda və Pakistanda məşhurlaşmışdır.
1952-ci ildə Pakistana köçür və burada evlənir. Evlənərkən yoldaşından heç vaxt ondan oxumağı kəsmək tələbi etməməsini, əksinə onu dəstəkləməsi üçün söz verməsini istəyir, yoldaşı ölənə qədər verdiyi sözü tutur. Artıq 1950-ci illərdə bir "star" olur. O, urdu dili ilə yanaşı fars dilində də qəzəllər oxuyub. Həmçinin, qəzəllərdən savayı acların halına acıyan şeirlər də ifa etmişdir.
Pakistanda Məhəmməd Ziya-ül-Həqqin hakimiyyətə gəlməsi ilə cəmiyyətin islamlaşdırılmasına başlanılır. Əlbəttə, şəxslərin, xüsusən qadınların geyimləri ilə bağlı məhdudiyyətlər qoyulur. Bunlardan biri də islama zidd olması səbəbi ilə saridir. Sari bilindiyi kimi Hindistan, Pakistan və yarımqitədəki digər ölkələrin milli geyimi sayılır.
Bu qərardan çox keçmədən İqbal Bano 13 fevral 1986 (və ya 1985) tarixində Lahorda, Al-Hamra Hall-da protest rəmzi olan qara rəngli sari geyinib auditoriya qarşısına çıxdı. Həmin tədbir əslində tanınmış şair Faiz Əhməd Faizin ildönümünün qeyd edildiyi tədbir idi və Faiz də rejimdən kamını almışdı. O, anti-faşist və mütərəqqi şeirlərinə və Zülfüqar Əli Bhutto ilə olan əlaqəsinə görə Ziya rejimi tərəfindən təqiblərə məruz qalmışdı. * 1984-cü ildə vəfat edib . Tədbirdə Bano şairin Hum Dekhenge (biz görəcəyik) qəzəlini rejimə qarşı səsləndirir. Bu, Banonun səhnədən və konsertlərdən uzaqlaşdırılmasına səbəb olur. Rəsmi etirazlara baxmayaraq, o, gizli polisin girişi olmayan bağ evlərində tamaşaçılar üçün çıxış etməyə davam etdi.
Bu gün - 21 aprel Pakistanda İqbal Banonun şərəfinə "Qara sari günü"dür.

2019-cu ildə İqbal Banonun 81 yaşına həsr olunmuş Quql dudl

davide moscardelli | idman

(bax: maraqlı faktlar)
verdiyi sözlərdən ötürü 7 il boyunca saqqalını qırxa bilməyən keçmiş italyan hücumçu.

2 fevral 2013 tarixində "bologna avropa turnirlərində iştirak edənə qədər saqqalımı uzadacağam" dedi və bologna avropada oynaya bilmədi. sonra lecce-ə transfer olduqdan sonra əgər lecce serie b-ə çıxarsa qırxacağını dedi. lecce həmin il serie b-ə çıxa bilmədi. sonra transfer olduğu arezzo serie b-ə yüksələrsə üzünü qırxacağını dedi. amma o da olmadı. və 2020-ci ildə 40 yaşında karyerasını bitirdi. o karyerasını bitirəndən sonra bu il bologna 32 turdan sonra 59 xalla 4-cü yerdədir və yəqin ki avropaya gedəcəklər(avropaya getmək üçün ən az 7-ci olmaq lazımdır). lecce isə 2018-də serie b-ə hətta 2019-da serie a-a yüksəldi. elə yəqin komandaları onun saqqalının ağırlığı geri salırmış. indilərdə isə məşqçilər korpusunda işləyən davide saqqal saxlamaqdan xoşu gəldiyini və mırta saxlayacağını dedi. saqqal uzatmamışdan əvvəl isə belə görünürdü:

stolipin qalstuku | tarix

stolipin çar rusiyası dövründə nazirlərdən biri idi, və əsas da aparıcı adam idi. tarixə stolipin islahatları adı ilə də düşmüşdü. amma bu islahatların bir qara tərəfi də var idi ki, o çoxlu insanlar öldürürdü. stolipin qalstuku isə onun qərarı ilə boyunlara keçirilmiş edam ipinə deyilirdi. (bax: qəribə deyimlər)

edip | mədəniyyət

Yunan mifologiyasında atasını bilmədən öldürərək * öldürdüyü adamın öz atası olduğunu bilməyib və anası ilə evlənmiş Thebes kralı.

Rəvayətə görə, edipin atası louis gələcəkdə oğlu tərəfindən öldürüləcəyi haqqında xəbərdarlıq alır. Buna görə oğlu edip doğulan zaman onu cithaeronda ölümə tərk edirlər. Lakin çobanlardan birinin uşağa yazığı gəlir və öz övladları kimi böyüdürlər.
Edip Thebesə gedən zaman yolda atası louis ilə qarşılaşır və onu öldürür. Thebes yolundakı sfinks insanlara suallar verir, cavab verə bilməyənləri öldürürmüş. Edip bütün suallara cavab verdiyindən, sfinks özünü öldürür. Edip thebesə gələrək özünü kral elan edir və dul qalmış anası ilə evlənir* Anası olduğunu bilmədən . Homerin dediyinə görə, edip həyat yoldaşının əslində anası olduğunu öyrəndikdən sonra özünü asmışdır.
Edip anasına qarşı olan istəyi və onunla evlənməsi ilə Freudun edip kompleksi anlayışına da ilham olmuşdur.

1986 klivlend şar festivalı | tarix

(youtube: )

i̇qbal bano | musiqi

davide moscardelli | idman

stolipin qalstuku | tarix

edip | mədəniyyət

yamayka valyuta sistemi | iqtisadiyyat

kitsch | etimologiya

millətçi vs milliyətçi | fəlsəfə

dozimetr | elm

sewol faciəsi ★ wiki | xəbər

Siz gəmidəsiniz və xəbər alırsınız ki, gəmi batır. Sizə kapitan tərəfindən gələn əmr gəmidən çıxmamağınızdır. Bəs o vaxtı ya kapitanın özü batmaqda olan gəmidən çölə çıxırsa?
Mühüm qeydləri ilə sewol faciəsi!

Sizi çox əvvələ aparacağam. 16 aprel 2014. Saat 7:30 cənubi koreyada olan ferryboat(bərə) 476 nəfər daşıyırdı. 3-cü kapitan Park Han kyul və sükançı (2-ci kapitan) ço-conki gəmidə idi.

Gəminin maenggol kanalına girməsinə

4 km qalmışdı. 3-cü kapitan sükançıya avtopilotdan manuelə keçməyini dedi. Çünki keçəcəkləri kanalda çoxlu su axını olur. Hər şey qaydasında idi və xəritədə hər zaman getdikləri cığır ilə gedirdilər. Kimiləri sükançının o dayaz yerli təhlükəli yerlərdən keçə biləcək qədər təcrübəli olmadığını deyirdi. Amma sükançı bu yollardan fərqli gəmilərlə vaxtı ilə çox keçmişdi. Bəs görək kanala qədər vəziyyət belə stabil qalacaqdı mı?
Saat 08:48
Tələbələrə səhər yeməyi verilirdi.

Onlar gəminin göyərtəsinə doğru yığılışdılar.
Bu zaman 3-cü kapitan sükanda olana gəmini 135 dərəcədən 140-a çevirməli olduğunu dedi. Sükanda olan bunu etdi. Sonra 3-cü kapitan xəritəyə baxıb 140 yox 145-ə çevirməli olduğunu dedi. Sükançı cəld bunu etdi. Nə oldusa bundan sonra oldu. O cəldliklə dönüşdən sonra gəminin sancaq tərəfi sağa əyildi. Gəminin pruva adlı hissəsi yəni baş hissəsi də sağa doğru yönəlmişdi. 3-cü kapitan tez sükançıya gəmini sol tərəfə çevirməyi əmr etdi. Amma sükançı bunu edə bilmədi. Çünki sükan artıq işləmirdi.
Amma hadisəni sonradan sükançıdan soruşduqda o hadisənin 140 dərəcə çevrilmə etdiyindən sonra baş verdiyini dedi. Hətta 145 dərəcə söhbətini sükan sağa-sola get gəl elədiyi zaman gəmini sağa döndürməyə əngəl olmağı üçün edildiyini dedi.
Yəni ortaq səhv gəminin sükanının yanlış və cəld sürətlə idarə olunması və gəmiyə öz limitindən 3 dəfə artıq yükün yüklənməsi onun batmağına şərait yaratmışdı.
Saat 08:49
Gəmi yavaş-yavaş batırdı.

Gəmidəki konteynerlər gəminin bir tərəfinə doğru sürüklənmişdi. Heç konteynerləri də gəmiyə bağlamamışdılar. 1-ci kapitan lee də digər kapitanlarla birgə idi. Sükanda olan şəxs motorları söndürdü. Beləliklə gəmi istiqamət dəyişə bilməzdi. O yanı üstə su ilə hərəkət edirdi.
Saat 08:52
Kapitan gəmidəkilərə hərəkət etmələrinin təhlükə yaradacağını və hər kəsin olduğu yerdə qalmasını əmr etdi.

Anonslar gəminin sərnişin göyərtəsi su basdıqda belə edilirdi. Amma kapitan və yoldaşları gəmidən enirdilər.
İlk təcili yardım zəngini choi duk etmişdi. Yanğınsöndürənlərə zəng etdi və gəminin alabora olacağını dedi. Sonrasında ora xilasedicilər gəldi.(09:33) Amma o vaxt artıq gəmi alabora olmuşdu. Choi duk isə ölü tapılacaqdı.
Saat 09:14
Gəmi 50 dərəcə şəklində əyilmişdi. Bu halda heç kim çıxarıla bilməzdi.


Saat 09:33
Xilasedicilər digər gəmi nəqliyyat xidmətləri və canqurtaran botlarla gəlmişdi. Amma 5 dəqiqə sonra sewol(gəmi) ilə əlaqə kəsildi. Bu saatdan sonra ediləcək tək şey gəmidəkilərin suya atılması idi. 150 nəfər gəmidən atıldı (Gəmi heyəti də daxil). Amma Qalan 300 nəfər isə verilən təlimatdan kənara çıxmamış və gəmidə qalmışdılar. Bunu sewol üzərində uçan helikopter deyirdi və həmçinin gəminin göyərtəsinə heç kim çıxmırdı.

Sərnişinlər hələ də batan 6825 tonluq gəminin içinində qalmaqda idilər.
Con lee (gəminin əsl kapitanı , 1-ci kapitan) və heyət alt paltarları ilə xilasedici bota tullandı.


Botu idarə edənlərə niyə heyəti birinci daşıdınız sualı veriləndə onlar " sərnişinlərə bənzəyirdi, əyinlərində forma yox idi deyə qəbul etdiklərini söylədilər."
Amma əslində kapitan anons olan yerdə qalmalı və gəmidəkilərə etməli olduğu fəaliyyət barədə göstəriş verməli idi. Onlar isə bunu etmədi.
Saat 12:00 artıq gəmi tamam suya qərq olmuşdu. Təlimatda qalan sərnişinlər isə suda boğulmuşdular.
Yekun: 476 sərnişindən 172-si qurtuldu. 7 ay sonra 295 meyit çıxarıldı. 9 dənəsindən xəbər alına bilmədi. İtkin və ölü olan 304 nəfərdən 250-si eyni liseyin şagirdləri idi.
Üstəlik kapitana niyə gəmidəkilərə çıxmamaq təlimatı verdiniz deyəndə kapitan "qurtarma botu gəlməmişdən əvvəl dedim, su soyuqdur, güclü axıntı sürükləyə bilər deyə icazə vermədim" dedim.
Bəs niyə özünüz sonra bota mindiniz deyəndə kapitan " xəritə ilə əlaqədar təlimat verdim, yataq otağına getdim və batma gerçəkləşirdi, mən də bota mindim" dedi. Amma bu cavab yetərsiz idi. Aydın görünürdü ki, kapitan gəmidəkilərə bu barədə açıqlama verməmiş və verdiyi təlimatı dəyişdirməyə cəhd belə etməmişdi. Formasını çıxararaq eqoistliklə özünü sərnişinə bənzədib bota minmişdi.
Heyət təcrübəsiz idi. Həm onlar mərkəzlə heç əlaqə saxlamamışdı. Yardım zəngi göndərən elə bir tələbə olmuşdu.
Gəmidən qurtulan 6 tələbə məhkəmədə demişdir:
" pəncərələr yerdə, qapılar isə tavanda idi.sinifkom su yüksəldikcə qapıya yaxınlaşıb çıxa biləcəyimizi dedi və elə də oldu. Amma dostumuz eşitdiyi təlimatdan kənara çıxmaq istəmədi. Gəminin işıqlarının söndüyünü və yan pəncərələrin tam suyla dolduğunu gördü.(yəni gəmi tamam batırdı.) O da ən nəhayət bizə qoşuldu. Biz gəminin koridorunda idik və dostumuzu oradan çıxartdıq.

(Bəzi sərnişinlər təlimata əks gəlib sağ çıxdı.)
Ancaq su çox güclü idi. Yanımdakı şagirdlərin yarısını dənizə çırpdı. Təcili çıxış qapılarının yanında xilas etməyə gələn adamlar var idi, amma heç biri qapıdan içəri girmədi."
Bu hadisələri orada olanlardan eşitmək daha tük ürpərdici. Hələ ölmədən qabaq ailəsinə son mesaj olaraq göstərilən ekran görüntüləti var ki, vəziyyət daha dəhşətli.

15 may 2014. Gəminin 1-ci kapitanı lee ağır məsuliyyətsizlik səbəbi ilə ömürlük həbs cəzası verildi. Amma həbsinə cinayət səbəbi verilmədi. Digər 14 heyət üzvünə 12-18 il arası cəza verildi. Gəmi kimə aiddirsə ona həbs verilib(çünki normada yüklənmədiyinə nəzarət etməyib.) 6 həftə axtarılan gəmini ticari məqsədlə işlədən şəxsin meyidi tapılıb. (O da gəmini çox yükləyərək daha çox qazanc axtarışında idi. Amma insanların təhlükəsizliyini heç düşünmədi.)
Geriyədönüş qərəzliyi deyilən bir psixoloji termin var, 1970-dən gəlmə. Bu terminə görə əslində olmuş bir hadisə haqqında əvvəlcədən düşünəndə(yəni hadisə baş verməzdən əvvəl) bilmək olar ki, bu bununla nəticələnəcək. Yəni "bunun baş verəcəyi artıq bəlli idi." Bax burda da məsələ budur. Adamlar gəminin normadan 3 dəfə çox yükləyiblər, normal da bağlamayıblar, 33 km/s sürətlə sürürlər və ani döngə həyata keçirirlər. Gəmi batır. Əlbət ki bu olacaqdı.
Üstəlik əlavə yüklənməni gizlətmək üçün gəmini tarazlıqda saxlayan balast suyunu da boşaldıb azaltmışdılar. Bu gəmi manevr etdiyində batması üçün bir başqa səbəb idi.
Əgər bu hadisəyə məsuliyyətsizlik kimi baxırsınızsa heyəti günahlaya bilərsiniz. Həbsə gedən kapitan üçün mütləq yenisi gələcəkdir. Minimum iş yükü ilə çoxlu qazanc əldə etmək istəyən biri isə həmişə var olacaqdır.
Aşağıdakı çəkilmiş rəsm isə o hadisədə gəmidə boğulan 2 məktəbli sevgilinin ayrılışını göstərir:


Geriyə qalan sadəcə videolar oldu.

futhark | mədəniyyət