1. * bir tanışın dövlət intevyusu üçün yazmışdım * sözlükçülərə də faydası ola bilər deyə bura da qoyuram 2009-dan bəri getməkdə olan proses. 2009-dan əvvəl azərbaycanın xarici siyasətində əsas priorietləri rusiya çətiri altında olan müxtəlif layihələrə qoşulmaqdan ibarət idi. rusiyanın qəbələdə fəaliyyət göstərən radio-lokasiya stansiyasına nəzarəti, azərbaycanın mdb-dəki aktiv fəaliyyəti, rusiya ilə mədəniyyət sahəsində birgə əməkdaşlıq və s. buna bariz nümunə idi.
ancaq ilham əliyevin ikinci dövrü ilə bir növ kremldən uzaqlaşma xətti start götürdü. azərbaycan peykində yayımlanan rus kanalları götürüldü. azərbaycan guam ittifaqında aktiv rol almağa başladı. guam isə abş dəstəyi ilə gürcüstan, ukrayna, azərbaycan və moldovanın üzv olduğu mdb içində fəaliyyət göstərən anti-rusiya mövqeli təşkilatdır. daha sonra rusiyanın qəbələ rls üzərində olan istismarı dayandırıldı. putinin qayıdışı ilə hətta mdb toplantılarına prezident yox baş nazir artur rasizadə getməyə başladı. bütün bunlar azərbaycanın rusiyanın müxtəlif məsələlərdə narazıçılıqların işarələri və təzahürləri idi. eyni zamanda kremlin təşəbbüsü olan avrasiya ittifaqı, gömrük ittifaqı kimi post-sovet məkanında regional inteqrasiyanı hədəfləyən ittifaqlara da azərbaycan isti yanaşmadı və bunları kremlin özünə-tabe proyektləri hesab etdi. xüsusən də enerji layihələrində azərbaycanın qərblə hərəkət edib rusiyanı by-pass etməsi rəsmi kremli narazı edən məqam idi.
rəsmi bakının rusiyadan uzaqlaşma xəttini türkiyəylə yaxınlaşma xətti əvəz etdi. azərbaycanın demək olar ki qoşulduğu bütün enerji layihələri türkiyəylə birgə dəstəklənən proyektlər idi. nabucco, tap, tanap, bakı-tbilisi ceyhan neft kəməri, bakı-tbilisi-ərzurum qaz kəməri layihələri azərbaycan-türkiyə əlaqələrinin inkişafında mühim rol oynadı. düzdür 2009-da türkiyə ilə ermənistan arasında sərhədlərin açılmasını nəzərdə tutan sürix protokollarının gündəmə gəlməsi azərbaycan-türkiyə əlaqələrində bir müddətlik durğunluğa səbəb olsa da daha sonra hər şey axarında getdi. azərbaycan türkiyəyə neft-qaz, türkiyə isə azərbaycana inşaat sahəsində böyük investisiyalar qoydu. iki ölkə liderləri arasında isti münasibətlər də əlaqələrin möhkəm olduğuna bir növ sübut idi.
2009-2014-cü illər arasında da prezident əliyevin xarici əlaqələr kabinetinin prioriteti dağlıq-qarabağ münaqişəsi və münaqişənin dinc yolla tənzimlənməsi yolunda olan səylər idi. prosesə abş, fransa və rusiyanın həmsədrliyi ilə atətin minsk qrupu başçılıq edirdi. əsasən də rusiya və fransa tərəflərinin qeyri-obyektiv mövqeyi azərbaycanın prosesə britaniya və türkiyəni qoşmaq səyləri ilə nəticələndi. bundan başqa 2009-2014-cü illər arasında rusiyanın təşəbbüsü ilə azərbaycan və ermənistan prezidentləri arasında qarabağ məsələsi ilə əlaqədər soçi, vyana, kazan görüşləri kimi görüşlər keçirilmişdir. görüşlər münaqişənin həll yolunda azərbaycanın maraqlarını müdafiə edə biləcək heç bir nəticəyə gətirməmişdir. bunda xüsusilə rusiyanın cənubi qafqazda maraqlarını əks etdirən qeyri-obyektiv mövqeyi və ermənistan tərəfinin beynəlxalq hüquq normlarına məhəl qoymayıb işğalçı siyasətindən əl çəkməməsi böyük rol oynadı. azərbaycanın dağlıq-qarabağ məsələsinin həllində birləşmiş millətlər təşkilatlarının qəbul etdiyi müddəalara əlavətən avropaya enerji təchizatında oynadığı mühim rolundan istifadə edib qərbin dəstəyini arxasına alması azərbaycana bu məsələdə istədiyini əldə etmə imkanı verə bilər.
keçən 5 il ərzində abş-azərbaycan, israil-azərbaycan, ai-azərbaycan əlaqələri də inkişaf etmişdir. azərbaycan nato-nun əfqanıstanda keçirdiyi hərbi əməliyyatlarda tranzit və yükdaşımada vacib rolunu müvəffəqiyyətlə yerinə yetirmişdir. nato baş katibi rasmussenin çikaqo sammitində azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanınması ehtiyacının üzərində durması azərbaycan və qərbin hərbi alyansının bir təzahürü idi. azərbaycanın ticari əməkdaşlığında avropa ittifaqı və rusiya qabaqda getsə də azərbaycan abş və israillə ticari, hərbi cəhətdən əlaqələrini möhkəmlətmişdir. yaxın illərdə azərbaycanda abş hərbi bazasının yerləşdirilməsi və əlaqələrin bu cəhətdən genişləməsi istisna olunmur. avropa ittifaqı assosiyasiya qurumu və ümumdünya ticarət təşkilatına üzvlük mərhələsində irəliləmələr olmasa da azərbaycanın avropa ittifaqı ilə vizaları ləğv etməsi, avropa musiqi yarışmasına ev sahibliyi etməsi, avropanın enerji təchizatı təminatındakı rolu qısa və orta perspektivə sahiblənməsi azərbaycan avropa ittifaqı ilə əlaqələrin müsbət tempdə getdiyini göstərən işarələrdir.
2009-2014-cü illər arasında azərbaycan keçmiş mərhələyə görə qlobal təşkilatlarda da rolu artmışdır. islam əməkdaşlıq təşkilatında fəaliyyət, bakının islam paytaxtı seçilməsi, israillə dostluq əlaqələrinə baxmayaraq azərbaycanın dünya ilə birlikdə yer alıb fələstin muxtariyyətini tanımasını bunlara nümunə olaraq göstərə bilərik. xüsusən də azərbaycanın bir illiyinə birləşmiş millətlər təhlükəsizlik şurasına üzv olmasını bu dövr azərbaycan diplomatiyasının mühim uğuru kimi qeyd oluna bilər.
fikirləri yekunlaşdırmalı olsaq son 5 il ərzində azərbaycanın 2003-2008-ci illədəki siyasətdən fərqli olaraq qərb, türkiyə və qlobal dünyaya interqrasiyanı rusiya və post-sovet məkanına inteqrasiyaya seçdiyini və xarici siyasət kursunu bu yolda müəyyənləşdirdiyini deyə bilərik.