20. illərdir mövcudiyyətini arzu elədiyim şey.
dərk eləməyə çalışdığım, dərk eliyə bilməməyimi dərd elədiyim şey.

bəli, şey. ad verə bilmirəm. haqqında düşünə bilmirəm. təsəvvür eliyə bilmirəm. siz də eyni vəziyyətdəsiniz, sadəcə birilərinin iddia etdiyi şeyi qəbul edib etməməyinizə görə dəyişir, bu şey ya var, ya da yoxdu. iki şansımız var sadəcə. burcudub o yan bu yan eləməklə bir şey dəyişmir. bunu qəbul edib etməmə şansımız "ya var ya yox" deyil, bunun sadəcə 2seçimli bir variant olduğu gözümüzün qabağındadı, anlayıb, dəyərləndirə bilirik. məsələ burdadı ki, sadəcə 5 duyğu üzvümüz bəşəriyyətcə bilinib, hər kəsə istifadəsi üçün müasir zamanda təqdim olunub. bəzi şeylərin varlığına o qədər əmin oluruq ki, məsələn ətrafımızdakı kəslər, günlük yaşamdakı alışqın olduğumuz obyektlər filan artıq real olmadığı iddia edilərsə hər kəscə bizim əqli sağlamlığımız sorğulanacaq. nələrin var və ya yox olduğunu sorğulamağımız elə onların da bizi sorğulamasına səbəb olacaq, sorğulayan tərəflərdən "onlar" deyə adlandırdığımız tərəf çoxluq olduğuna görə, səndə problem olduğu nəticəsinə gələcəklər. bəli, nəhayət bəlama gəldik. sorğulamaq. yuxarıda bəhsini elədiyim şey elə budu, 5 duyğu üzvümüzün olub olmadığını da sorğulamaq olar, duyğunun nə olduğunu da, nəyin var olduğu, yox olduğu barədə seçim şanslarımızı da, varlıq anlayışının, yox olmaq qavramının əslində nə olduğunu da, amma bu insanı elə bir uçuruma aparır ki, qənaətimcə, bu uçurumun sonu çox daha böyük uçurumdu ki, bu uçurumların heç biri "axırıncısı" deyə adlandırdığımız "qurtuluş yolu ölçü vahidi" olmur, atlamağa cəsarət edirsən və özünü daha təhlükəli uçurumda görürsən. bəzi şeyləri dərk etdiyinin fərqindəsən, amma yetərli olmadığını görmək yenə də qoyur adama. yaşama müddətimizi sorğulayıb, "ölüm" dedikləri şeyin bizə yetərli olmaq üçün şans verməyəcəyi nəticəsinə gəlirsən. görəsən qavrama qabiliyyətinin bir sonu var? deyə sorğulayırsan. nəhayət, sorğulamağını sorğulayanacan davam eliyir bu. yorulursan, başın ağrıyır.

tanrı barədə düşüncələrini;
bəzən olur, başqalarından gizlədirsən, bəzən də paylaşmaq istəmirsən, bəzilərini sadəcə "şəxsi" deyə adlandırdığımız şeylər deyə etiketləyib özündə saxlamağa qərar verirsən.

hərdən də ətrafındakı kəsləri yetərli görmürsən, səni anlamayacaqlarmış kiminə gəlir, onların yetərliliyini sorğulayıb, nisbilik anlayışını tanrına çevirirsən, o da keçib gedir, amma keçənəcən məhv eliyir, məhv.. bəzi vaxtlar da iz qoyub getmə duyğuları filan hakim olur, ölüm qorxusu bürüyür, "yox olma" adı verdiyimiz şeylə etiketlənib birinin bizi öz sonsuzluğunda ağuşuna alacağı vahiməsi altında çökürsən.

bəzən belə anların olmadığını fikirləşirsən ümumiyyətlə, bəzən də için yanırmışcasına üsyan eləməyin gəlir, içini yandıran şeyləri atıb qurtulmaq istəyirsən bunlardan. "bezmək" deyə çağırdıqları şeyə qalib gələ bilməməyimizin nəticəsi olaraq "bitkin" deyə etiketlədikləri kəslərdən birinə çevrilirsən.
-
bəlkə da onun haqqında daha çox oxuyub, məndən daha bilgili olanlar tanrı qavramını daha yaxşı dərk elədiklərini sanırlar. bəlkə də elədilər, tanrı barədə daha çox kitab oxumaqla, bilgi edinməklə daha inandırıcı və ya radikal olursan. azı 10 kitab oxumuşam tanrı barədə. sadəcə baş ağrılarıma səbəb olduğunu görmüşəm, başqa heç nə. heç nə vermir bunlar. dahasını oxuduqca da daha da yaxınlaşmayacam, üstün bir qüvvəyə çevrilməyəcəm, həyatımı ona xərclədikcə daha çox şey gətirməyəcək mənə. bunu gördüm. mənə görə, əvvəl hamı bunu görür, sonra ömrünün axırına yaxın yenidən əksini görür, ölüm qorxusu güc gəldikcə tanrıya yaltaqlıq eləməyin köməyi olacağını sanır. ilahi bir qüvvə varsa, ona bu vasitələrlə çatmaq mümkün olacaq şey deyil axı. yaltaqlanmaq hələ heç deyil. əgər həqiqətən bu tanrıları bizim yaratdığımızı qəbul eliyib inanacaqsansa, çox da böyük qüvvə olmadığını, sadəcə inanc qaynağın, bir təsadüf, bir işarə, bir vasitə, bir yol, bir ümid işığı olduğunu dərk edərək ona önəm verməliyik deyil mi? başqalarının daha böyük arzularını da səninkinə, bunları da başqalarınınkına və başqalarınınkına və başqalarınınkına birləşdirib hamısını edəbiləcək qurtarıcı düşününcə çox daha mı əzəmətli, qüdrətli tanrı ortaya çıxarmış oluruq?

və bir şey daha. ömrünün sonuna az qaldığını öyrənən adamların etdikləri barədə ssenariləri, hadisələri, hekayələri çox görmüşük, eşitmişik, oxumuşuq. bunu da sorğulamaq bizə düşməzmi ki, ömrünün sonuna yaxın etmək istədiyin o gözəl şeyləri həyatında boyunca bol-bol etsən bol-bol xoşbəxt olsan, xoşbəxt etsən, "insani duyğular" deyə adlandırdığımız şeylərin "müsbət" deyə tanımladığımız olanlarını bəxş eləsən həmişə olmaz mı yəni? həmişə yaxşı biri olmağınçün qorxu və təhdid altında mı olmaq lazımdı? çox yobazlaşmaq həqiqətən pisdi. insanların pis dediyi bir şeydi. ömrümüzü keçirmək istədiyimiz yer, vaxtımızı keçirmək dilədiyimiz kəslər, zamanımızı xərcləməyi arzu elədiyimiz o əyləncə şəkilləri niyə o anda ağlımıza gəlir ki?
niyə ölüm şəklinizi götünüzə girən bir çomağın ağzınızdan çıxaraq sizdə ağrı və şok yaradaraq acı dolu olmasını istəmirmişsiniz ki? yoxsa bayaq dediyim kimi bizə düşməz mi sorğulamaq? sorğulayan tapıb, elçisi olub, görüb hər şeyi, bizə nəticəsini mi yollayıb? burdan bura 2 səhifə xəbər oxuyan sevgilinin çöldə birinə vurdurduğunu düşünüb ayrılma bəhanəsi eliyən sən, noldu minlərlə, yüzlərlə il öncə birilərinin dediyi şeyləri oxuyaraq təhrik mi oldun tanrının olduğuna? nə dəyişdirdi səni? tək şansının mı olmağı? yoxsa ikinci bir şansını mı istəməyin? tanrı.. əlbəttə, necə asan bir cavabdı.

bəs mən istəmərəm o olsun? əlbəttə istəyərəm. sənin tanrının qoyduğu qanun şəkillərinin sadəcə yolunu azmış olanlarçün necə radikalca qurulduğunu, necə qəti sərhədlər çəkilərək necə ağır cəzaları olmadığına özünü görməzliyə vurub "bu əsl umbaylama deyil" deyə mırıldanmaq mıdır çarən? deyil, inan ki deyil.

mən də istəyərm olsun o tanrı ki, bizə belə kiçik düşüncələrdən uzaq olmağımızçün yol göstərsin. elə böyük bir şey olsun ki, həm görək onu, həm də əlçatanlığı ilə belə "ilahi ədalət"i gətirsin hamıya. ən azından mənə. ya da sənə. hamıya tək-tək olsun. hamı illüziyalar içində var olsa nə olardı ki? çox mu çətindi tanrıya hamını xoşbəxt eləmək? hamı özünün edə bildiyinin ən yaxşısını etdiyi ilə qürurlanıb öz dünyasında mükərrəm duyğularla təltif olunmaqçün mütləq imtahandan mı keçməlidi? yox, deyil, bunu, düşünəbilən hər kəs qavrayır, düşünə bilməyənlər bu sətirlərəcən çoxdan gəlməyiblər onsuz da. bu qədər çürükçü və xırdaçı deyil tanrı. bu ayrıntılar önunçün o qədər önəmsizdi ki, o onsuz da o qədər güclüdür ki, bizim diqqətimiz çəkməməyi üçün belə, əlindən gələnin ən yaxşısını etmişdir çoxdan.

"əlindən gələnin ən yaxşısı" - gəlin bir qəhrəman quraq. aha uçsun. ölümsüz olsun. pislərə qarşı mübarizə aparsın. hakimi olsun hər şeyi. dönüşəbilsin başqa şeylərə. zehin idarəsi bacarsın. və sairəsi və sairəsi və sairəsi olsun. amma biz sayırıq, sayırıq, sayırıq bunları. bitir bir yerdə. sonsuz qüvvətli bir hero yalnızca tanrı ola bilər bizimçün. ona mərhəmət deyə bir insani anlayış yükləyib sonsuzdu deyirik. ona ədalət deyə bir qavram yükləyib ən yaxşısını seçirik onunçün. tanrının insanlarla ünsiyyətini düşünəbilmirmişik də, şəklini, səsini, varlığını dərkeliyəbilmirmişik də bunları necə anlayırmışıq bə ay yazar qardaş? çok mu zekisin ha?

bir ara çox pis bir sindroma tutulmuşdum. "sindrom" xəstəliklər toplusudu. bu, başqalarına deməkdən çəkindiyim xəstəliklər, utanclar toplusu idi: mən tanrıya nifrət eliyirəm.
qarşındakı insan bir anlıq ürkür. necə yəni? öz ayaqlarınla cəhənnəmə getmək. uu çox cəsarətli imişsen.
yəni, o dərəcə ki, cəbrayıla desən "oo cehennem alayım bi dal" zad deyəcək dərəcədə gülünc görünür adamlara.

tanrının 1 olduğunu sanmaq utanc deyil, çox olduğunu fərz eliyənlərə gülmək çox mu savabdı? onlara doğru yolun sənin yolun olduğunu deyib həyatını sikməkdimi borcun ay inanclı? minlərcə tanrıdan sənin tanrının doğru olmadığının fərqində deyilsənmi. bu qavramı anlayabilməyəcəyimizi heç vaxt, bu şeyin bizi narahat etməməsi üçün sadəcə "sikdir etmək" gərəkdiyini hələ də anlamayıbsansa sənə mən necə sübut edim şimpanzedən milyon illər ərzində inkişaf eləmədiyini, sən mənə yüzillər öncə olanları əldə olan sübutlarla ispat edə bilmədiyin müddətcə?

əgər onu dərk edib-etməməmə, onu sorğulama tərzimə görə cəzalandırılacamsa, olsun. mən inanıram ki, mənim inandığım tanrı bu deyil. varsa bu deyil, yoxdusa öləcəyik onsuz da. ölümə hazırlanmaqdı doğuşdan işimiz. bəli. həyat amalın nədi? ölümə hazırlanmaq.

ən pisinə və ən yaxşısına hazır olmaq. budu etməmiz gərəkən mənə görə, yoxsa cümələri götünü yortmaqla hər şeyi təminat altına aldığını sanmaq deyil, cəhənnəmdə heyvanların altına işəyib-sıçdıqlarını yemə qorxusu ilə altına sıçmağın verdiyi qaz. təxmin ediləbilir şeyləri qəddarlaşdıraraq, sonsuz xoşbəxtlik vədlərinə çevirərək beyninin yeyildiyinə dözə bilmək bir məsuliyyət, boynunuza almanız gərəkən bir yük deyil.

davam eləməyəcəm. tanrı istəmir davam eləməyini. başa ağrılarım məni "tab gətirə bilinməyəcək" deyilən ölçü şkalası vahidi ilə qarşı-qarşıya qoyur. axır-əvvəl bir yerdə bitəcək olan, bu gərəksiz "sorğulama" dediyim özəlləşdirilməyə çalışdığım, amma suyu çıxan fikirlərim. sən ki belə istəyirsən, yuxuma gəl, tanrı..