azərbaycanda söz azadlığı

söz var ki, azadlığı da ola. boş lağ-lağadan başqa bir şey yoxdu cəmiyyətdə. ağzı olan danışır. hər ağızdan bir şey çıxır. çoxumuz oxumadan bilənlərdənik. və bir də bunun üstünə gələn yaşlı nəsil: " a bala elə döööll", " sən, indi maa baax" deyə-deyə gənc nəsli dala atdılar. Gənclər də bir söz deyən ki, "abır-həya", " böyük-kiçik" kartlarını işə sal, olmadı keç " peysəl", " qəhbə" versiyasına. bizdə cancel culture belə işləyir.

siyasi və hüquqi anlamda söz azadlığı: yoxdu axı, nə olsun? bir şey demək istəyirsən, tutub aparırlar. yəni adicə bir şey, nə dövlət söyürsən, nə kimisə asıb kəsirsən. normal vətəndaş şikayəti. danq!!! sivil polis burdu qolunu apardı. narkomaniyadan getdin içəri. sirk ustaları sənin cibindən hokus-pokus nəsə çıxartdı. gəl sübut elə, vse. ya da 30 gün belindədi: ictimai əsayişi pozma, polisə itaətsizlik maddələri, yəni həmişə nəsə var da. nəticədə nə olur? insanların canına qorxu yatır, artıq öz senzura başlayır. hətta ailə içində belə nəsə danışmağa qorxursan. və son: ictimai güvən itir.. buna da deyirlər akademik dildə: low trust society- aşağı/az güvənli cəmiyyət. mənə dubinka dəyəndə, sən də mənim yanımda olsan, səsimə səs versən, sözümüz cümlə olar, cümlə cahanı oyadar. avazımızı eşidən olar. sən, mən, o, kimlərsə " əhhh, nəmmə lazım, səssiz qalım, işimdən olaram yoxsayee" fikirləşə-fikirləşə sözümüz də qalır içimizdə, səsimizi də eşidən olmur. arada bir mitinqdə filan nəsə gəlire qulağa, amma uzaqdan.. eşitmirəm axı, daha doğrusu eşitmək istəmirəm.
nə?? azad?... biraz möhkəm de də!!! azadlıq?? (baxma: u, nədi elə, atam-atam ) əhh, nəysə, beş-on manat qazanırıq da, min bərəkət, bunu tapmayan da varee...

yan keçib daş yenə məndən dəyəcək qardaşıma,
nə rəvadır mənsə sevinim, salamat başıma.

iran

Son olan hadisələrə baxmayın, hər iki tərəfə bu lazımdı: amerikaya ona görə ki, texas-da başqaldırma oldu, diqqəti ümumi bir düşmənə yönəltmək lazımdır: iran. irana da ona görə lazımdır ki, yəni oyağacam yatmamışam. Belə cavab verə bilirsən amerikaya yəməndə filan, elə israilə yerində cavab ver də, niyə eləmirsən? Deməli, hamsı hekayədir. Adicə Trump çıxıb demişdi ki, Süleymanini biz vuranda iran xahiş eləmişdi ki, bəə biz cavab verməliyik, icazə verin sizin bazaları vuraq. Trump icazə vermişdi. iran da boş bazanı vurdu. itki sıfır. indi də elə. Biden dedi ki cavab verəcəyik... Görək.

Yox, worst scenario olsa, müharibə filan. Məzələnməyin, a kişi, amerika iranın içindən keçər. kəllə-kəlləyə gəlməzlər. Rusiyada da o qədər güc yoxdur ki, iki cəbhədə vuruşsun. Çin, hindistan, inanmıram köməyə gələ, gəlsə də az ehtimal, ya da birbaşa deyil, dolayı yolla dəstək verər. Əksi day 3-cü dünya müharibəsidir.

Olsa, Azərbaycan heçnə batdı. Qaçqın, bahalaşan şəhər həyatı, rusiyanın yanında müharibəyə girmək. Dövlət rusun, xalq isə bütöv Azərbaycan xülyasında. Qəlizdi.

həyatın nə qədər gözəl olduğunun anlaşıldığı anlar

nəhayət ki doktor işimin cavabı gəldi!!! urraaa! Oğuz elində şadyanalıqdı. hər dağ başında 3 tonqal yandırın, igidlər!!! əslində cavab çoxdan gəlmişdi. daha doğrusu bayramdan qabaq professor mənə növbəti kitabı üçün məqalə təklif edəndə bil(ir)dim ki, keçmişəm, yoxsa niyə təklif eləsin ki, gəl məqalə yaz?! :ddd keçən həftə də rəsmi səhifəmizdə prof-larımın (supervisor) hər ikisi öz qiymətini girib, plyus 5-ci gün profla da emailləşdik, birinci gün görüşüb, müdafiənin vaxtını təyin edəcəyik, vse.. kitab da çıxır Springer nəşriyyatında.

addım-addım tarix olmağa doğru gedirəm. adımın qabağına bir "dr" bomba kimi də yaraşar. (baxma: bu sonmu, abi? ) (baxma: sonunu düşünen kahraman olamaz)

geriyə qaldı bir arzum... (baxma: en büyük o mu bilmem, ama çox büyükkk!!! )

edit2: 5 il qaba yazdığım doktorantura entry-mi tapa bilmirəm. tapsaydım, ora yazacaqdım, amma olsun: hər iki imtahanı keçdim, özü də fərqlənmə ilə (bax: magna cum laude). kitabım da dünyanın və almaniyanın demək olar ki bir nömrə nəşriyyatı olan springer verlag-da çıxacaq. ikinci supervisor-um müdafiədən iki saat sonra direkt email atdı ki, bəs kitabı springer-də mənim rəhbərliyim altında çıxaraq. dedim ki: " dear professor, you made an offer, i can't refuse". godfather getir-götürünü yapar, hocam. atama deyendə, kişi agladi ala, dəxşət.

bununla da tarix oldum. əgər yazdıqlarımı nə vaxtsa həyata keçirə bilsəm, deyəcəklər ki, adam zamanında kitabını yazmış, indi də əməl edir. yox, qismət olmaz, o günləri görmək bizə, yenə də bir rəhmət sahibi olaram, ən azından.

ondan əlavə, oturum məsələm də həll olundu. bununla da, həm daimi oturuma, həm də vətəndaşlığa haqq qazanmış oldum. amma və lakin...

.... yaxşısıyla, pisiylə, keçən on illik almaniya həyatım, bütövlükdə 15 illik akademik yolumun sonuna gəldim. itirdiklərim, qazandıqlarım kiminə görə az, kiminə görə də "wow" deyecək qədər çoxdu. almaniya mənim üçün heç bir zaman son hədəf olmayıb, həmişə yan alacağım və qısa müddətlik bir liman idi, hədəfə gedən yolda. hədəf isə... qismət. növbəti limanda görüşənədək.

aşpa

bununla da ay balanslaşdırılmış (xarici) siyasət, ay nəbilim imkan vermirlər zad, getdi işinin dalıyca. daha bizə, daha doğrusu əliyevə Avropa lazım deyil, oturduq rusun qucağına. yəni onsuz da elə idi, amma indi day açıq aşkardı. Qarabağı havayı vermədi ki rus. Qarabağın əksi azadlıq və demokratiya idi. biz qarabağı bunlarla dəyişdik. ya gürcüstan yolu gedəcəkdik, ya da rusun vasallı olacaqdıq. biz də ikinci yolu seçdik, əsas odur ki, ərazi bütövlüyü varz gerisi lazım deyil.

bununla da bu siyasi rejimlə də avropa sevdası puç oldu. nə qaldı geriyə? heçnə. diktatura, qohumbazlıq, yerlibazlıq rüşvət, rus dili, ana-bacı cəmiyyəti, dubinka və s. və i. çox geriyə getdik, həm də çox... elə bil ki, bakınov və onun kimi rus dilli çinovliklər və rusiya imperiyası.

bəs, nə vaxtsa, demokratiya, avropa bizə yaxın gələcək? əlbəttə. elə bilirsiniz, ilham öz xoşu ilə gedəcək? ay hay. ikinci bir 20 yanvar olmasa, bu xalq özünə gələn deyil, o da putin öləndən sonra. təqribi 2034 civarında.

hind fəlsəfəsi

Çox qəribə bir şeydi ala, fəlsəfəsini hələm demirəm, oralar mənlik deyil, yalan yox, heç bir zaman bu ölkə ilə super-muper dərindən nəsə oxumamışam, amma bildiyim, öyrəndiklərim üzərinə bir neçə söz.
Təsəvvür elə, o qədər allah, ilah, nəbilim, büt falan filan var ki, sənin müqəddəs dediyin bir şey digərinin məzə obyektidir. Sənin yox dediyin şey, digərinin dinin əsasıdır. Sən burda dana ətindən kabab basanda, o orda dananı allah bilir. Bu necə allahdı özünü müdafiə eləyə bilmir? (baxma: ibrahimi əmisi azərlə dialekti) Adamlar əsrlərlə və hələ də kassa sistemindən istifadə edirlər. Yəni, bu nəyə əsaslanır? Niyə toxunulmaz kassası yuxarı qalxa bilməz? Suallar, suallar və yenə suallar.
Təzadlar ölkəsidir. Bir tərəfdən demokratiya filan. Akademiyada dərs keçirlər, bir tərəfdən də baxırsan ki, cəmiyyət belə.

Dil mövzusuna girmirəm, heç. ingiliscələri də blaa. ingilis sözlərini alman dili kimi istifadə edirlər, hərfləri olduğu kimi oxuyurlar, ujas.

yazarların kod yazdığı proqramlaşdırma dilləri

Hələ ki R öyrənirəm, sonra stata, spss, python gedəcəm..daha doğrusu python yarı-tam bilirəm. amma data science üçün gərək özüm-özümə proyekt götürüm işləyim. Bilmirəm, ağlımda bir iki şey var, daha doğrusu, çox big bir şey, amma özüm kimi yenə bir iki dənə brain lazımdı. Community filan qurmaq istəyirəm, nəmm, görək də.

Off the topic olacaq bilirəm, entry -yə dəxli olmasa da. Əslində söz6-dakı oxuyan, bilən uşaqları avropada settle eləmək üçün super bir community qurmaq olar. Data yönündə nəsə edə bilərik. Siyasi institutlarla filan işləmək üçün (baxma: geldi tipini sikdiyim qlamur aziki ). bunun üçünsə, Elşən, sən bu kitabları... Bunun üçün isə söz6 konfransi keçirib bir brainstroming yaşamaq olar. Bura/avropaya/almaniyaya gəlmək "asan"dı, əsas burda iş görmək lazımdı. O da ki, normal plan olsa, nəsə eləmək olar

yalnızlığın ən çox anlaşıldığı anlar

dəhşət yalnızam. 24 saatın 8-10 saatın yatsam, 6-7 saat iş (həftə içi) o da hər gün olmur, geriyə qalan o qədər boş vaxtda, insan səsi eşitmirəm. ancaq işdə. deyəcəksiniz, sosiallaş. olmur. nə qədər gym-ə getmək olar və ya dəlilər kimi oxumaq? bir şey ki evdən çıxanda sevinirəm ki, harasa gedirəm. yəni qaçıram. amma, əslində özümdən. bar, kafe, belə şeylər mənlik deyil. nəinki yaşadığım şəhərdə, yaşadığım əyalətdə azərbaycanlı tanımıram. tanıdıqlarım da, berlin filan. onlar da zəng eləyə, ya da yaza nə vaxtsa. it ilində. qürbətdə yaşam da belə bir şeydi. ona görə sevincini də kədərini kimləsə bölüşə bilmirsən ki. son 4 ad günümü tək keçirmişəm. bakını nə qədər sevməsəm də, yaşayış var, a kişi. çevrə çox önəmlidir. adam orda darıxmaz. sosial çevrəsiz insan heçnəyə yaramır. bəzən fikirləşirsəne, heç dəyməsin, girim otağa gecə-gündüz oxuyum. de, gələ. corona vaxtı, bir də ondan sonrakı dönəmdə, dolayısı ilə indi də o vəziyyətdə idim və ya eləyəm. Stipendiyam gəlirdi, evdən çıxmırdım, bütün günü kitablar, kitablar. axırı noldu? sikdirdim. depressiya, intihar fikirləri, öz dəyər itirmə və s. və ilaxır. indi normal danışa bilmirəm, eyni sözlər və eyni mövzular xaric. ancaq yazmaq, başqa heçnə gəlmir əlimdən. kommunikasiyam itib. biri ilə canlı ünsiyyət quranda tez bitirməyə çalışıram. işdə belə işimi inanılmaz tezləşdirirəm ki, tez bitsin gedim evə. sakitlik, səssizlik istəyirəm elə. bu da yalnızlıq.

bəzən nə arzuladığınıza və istədiyinizə fikir verin, çünki mütləq, amma mütləq istədiyinizlə sınanacaqsınız.

imtahanlarda edilmiş umbaylıqlar

eynən məşhur "meme"dəki kimi oxumadığım yerdən düşdü imtahanda. daha doğrusu, oxuyum, eh burdan da düşməz dediyim və əslində oxuyub yadda saxlamadığım yer.

imtahandan iki gün əvvəl cəza çəkmə məntəqəsinin qabağından keçərkən: jva. Justizvollzugsanstalt almanca. imtahanda düşən şey: jva nədir? danq! visual yaddaş işlədi, həmin kadr keçdi gözümün qabağından.
bir iki texniki səhvlər eləmişəm, amma ümumide 1-ci, 2-ci hissə əjdaha keçib. onları yüz faiz qazanmışam, 3-cü hissədə 15 sualın yarısından çoxuna, yəni 8-ine cavab versən keçirsən. mənim hesablamalarım 9 doğru, 5 səhv, bir dənə sualı xatırlamıram. Ümid edirəm o doğrudur, olmasa belə, yenə şifahi imtahana buraxılıram. inşallah, görək. hər gün milyon dəfə hesablayıram, düz yazdım görəsən? ta ki, imtahanın cavabı poçt qutusunda olana kimi. o da olacaq fevralın ortasına kimi. gözlə ki gözlə. Adhd və gözləmək, bomba kimi kombidir.
Yəni görəsən, ümumi iki hissədən keçib, 3-cüden kesileni şifahiye buraxirlar? bunu bilmirəm. görəcəyik de. keçsəm, super olar. olmasa da heçnə. day vermeyecem, həvəs yoxdu. yaş gedir. başqa işlər var.

almaniya

təptəzə indicə parlamentdə qəbul olunan qanuna görə 5 il normal yaşayandan sonra [təhsil müddəti yarıbayarı hesablanır] vətəndaşlıq ala bilərsiniz. xüsusi hallarda 3 il. və ikili vətəndaşlıq haqqınız da var. yəni Azərbaycan vətəndaşlığından çıxmadan da alman vətəndaşı ola bilərsiniz. plyus bundan sonra doğulan uşaqlar avtomatik alman vətəndaşı olurlar, əgər valideynlərdən biri alman vətəndaşıdırsa.

mənə düşür, alman vətəndaşı ola bilərəm, özü də ən qısa yoldan [ 3 illik şərtlərin hamsını ödəyirəm]. amma istəmirəm, daimi oturumu alım bəsimdi. günəşi də soxsan mənə, dəxli yoxduye, almaniya, isinən deyiləm bundan sonra sənə. Könül bir dəfə qırıldısa, vəsəllam. bir ex-dən, bir də səndən next olmayacaq, Deutschland.

fc barcelona

xavi yaxşı başlamışdı, amma barcelona yenə pre Ronaldinho/messi dönəminə qayıdıb. çox səhvlər vare team-də. başlayaq oyun qaydasından. hələ də paslaşmadan qurtula bilmirlər. blaa, əl çəkin də. bəsdi də, valla, billa olmure, belə. sürətli çıxmaq lazımdı hücuma 3 saniyəyə keç rəqib tərəfə. bir uzun pas açıldın. yoxdu.
ikincisi, çox dəxlisiz oyunçular var. blyaaa, bu sergio Roberto. ala, nə görmüsüz də bunda? mkt arazda ehtiyatda oturacaq oyunçuduye. desələr axşama məhlə-məhləyə oyun var, adam lazımdı, yenə də çağırmaram onu, o dərəcədə nifrət edirəm..zindeyi zəhləm gedir..pox yedi, bir dəfə messiyə realın oynunda [3-2] son dəqiqədə pas verdi, messi də 500-cü qolunu vurdu. vse da. oturub ömrümüzə.
nəysə, güman ki, bir iki ildə belə gedər və xavi ya bu il, ya da gələn il istefa verər. görək nolur. barcelonaya yeni nəfəs lazımdır, hər anlamıya. a-dan z-ə. yoxsa çox şanslar qaçacaq, necə ki çempionlar liqasında roma, liverpool oyunları qaçdı. rahat 2 dənə kubok orda getdi..

yaşından tez böyümək

bu mənə çox deyiblər, amma ilk dəfə 14-15 yaşında işıq idarəsinə gedib evin bütün borc hesabatını çıxarıb sildirəndə, ordakı işləyən qaqaş qayıdıb dedi ki: " yaşından çox böyük hərəkət eləyirsən, elə bil 30-35 yaşın var" mən, əlbəttə, o vaxt heçnə demədim. çünki, nə deyəcəyimi bilmirdim. indi isə 32 yaşım var və həmin qaqaşın dediyi yaşdayam, amma fiziki olaraq. əqli olaraq daha irəlidəyəm, yəni irəlini düşünürəm. 40-45 və sonrasında harda olacağımı [ehtimal olaraq əlbəttə], nə edəcəyimi fikirləşirəm.
bəs, niyə belə oldu və ya olur? səbəbi sadədir. həmişə tək idim və məcbur idim/ buraxıldım bütün problemlərin öhdəsindən tək gəlməyə. atam həmişə işin son mərhələsinə gəldi, yəni qürur duymaq. məktəbdən tutmuş əsgərliyə kimi. əsgərliyin qarantin dönəmini belə 20 qəpiklə yola verən adamam. anam da yazıq neynəsin? mətbəxdən çıxıb ki bir ömür. azərbaycan qadının taleyi nə vaxt üzünə güldü ki? ətrafdakılar da təsəllidən başqa heçnə vermir. doğuş sancısını sən çəkirsən. həyat eynilə hamiləlik kimidir, hamı səni təbrik edir, amma bunun üçün neçə dəfə sikildiyini soruşan yoxdu.

plyus evin də böyük oğlu oldunsa, vəsəllam, hər şey yüklənir belinə. qatarın lokomotivi sənsən. kimsə sənə yol göstərmir, özün yol açırsan. ilklər həmişə sənindi: gələn zərbə də, uğur da. və bir yerdən sonra öyrəşirsən. özünü unudub başqaları üçün yaşayırsan, ailə, ana-ata, qardaşlar və s.

şair özü bəxti qara olsa da xoşdu,
yaşayırsa, bacı, ata-anə ləzzətdi.

bir də bunun üstünə gələn yalnızlıq kombisi. yalnızlıq bir din olsaydı, yəqin ki Allahı mən olardım (baxma: üveys qərani ) (baxma: hamı məhşərə cüt gələr, üveys ora da tək gələr)

alman dilində ən çox bəyənilən söz

Mäuschen (moysxen)- balaca siçan. qızı əzizləyəndə deyirsən. bizim dildə nədənsə bu sözdən istifadə olunmur, siçan və ya balaca siçan. farslarda belə var: mış. bu arada elə farsların mış dediyi şey, elə siçandı. (baxma: gərəksiz bilgilər) bizdə pişik baxır əzizləmə məsələrinə. kim sənə əzizdisə, ona miyoldayırsan (baxma: miau) (baxma: manitin bana miyavlaması şaka mı )

türk dilindən azərbaycan leksikasına atmaq istənilən kəlmələr

Dilimiz bombadı əslində, sadəcə akademik səviyyədə kitablarımız yoxdu və gündəlik hadisələr və hərəkətlər bəsit olduğundan elə bilirik ki, dilimiz kasaddır. Halbuki, fikirlərimiz və düşüncələrimiz sadəcə anlıq olayların nəticəsi olaraq formalaşdığından elə bilirik ki, vəsəllam, elə budu bu dil.

Hə, yeni sözlərə ehtiyac var, kimsə bunu inkar eləmir. Amma daha, birəbir türk dilindən kopyalamaq lazım deyil, sonra ortaya qəribə bir şey çıxır. hər şey avropadan, dolayısı ilə qərbdən gəlirsə, elə yeni sözləri de qərbdən ala. Bilərik. Müsbət tərəfi: ilkin mənbə və türklər də ordan götürüb. Yəni, biz türklərdən bəzi sözləri götürsək, məna itir. Çünki oranın yazarı, mütəfəkkiri o sözü avropa dillərindən borc alanda və ya özü-özündən kəsf edəndə anadolu insanını nəzərə alıb kəş edib. (baxma: göz önünde bulundurmak yaza bilərdim).
Ağzı yaylana-yaylana " yeğeeeennn " deyən adamdan, bütün kəndin bir-birinə keçirdib, sonra mügə anlıda çıxıb məsum dindarları oynayan adama "syon" söz sonluqları bomba kimi də yapışır. Onlar fransızların tion ( syon) söz sonluğunu olduğu kimi qəbul edib, biz də rusların ция-sını siya ilə milliləşdirmişik.
Azərbaycan dilinin ən böyük dərdi əncəbi sözləri eşitdiyimiz dildə yazmaqlarıdı. Eynilə Ruslar kimi. Ruslar bunu edir, çünki latın sözleri birə-bir öz kiril əlifbasında əvəz edə bilmir. Məcbur qalır apple sözünü rusca yazsın. Biz isə əppl, appl və s. Yaz bunu apple getsin də. Təkcə bu söz deyil, doludu gündəlik rəsmi qəzetlər bu cür sözlərlə.

Dilin inkişafı üçün ədəbiyyat və fəlsəfə inkişaf eləməlidir, bol-bol elmi kitablar tərcümə edilməlidir ki, insanlar bilsin nə var, nə yox. Yoxsa, bilmədiyin bir mövzu olur, axtarırsan, öz dilimizdə heçnə tapmırsan, rahat olsun deyə türk dilinə yönəlirsən və tapırsan bir şeylər. O mövzunu hansı dildə ilk dəfə oxusan, elə biləcəksən ki, o dil zəngindir. Çünkü, fikirlərin o mövzu ətrafında ilk dəfə o dildə formalaşdı. sonra da deyirsən ki, dilimiz zəifdi və s. və i. (baxma: abi türk dili yaaa, irmağının akışına ölürüm, biliyommu) eynilə Azərbaycandakı russkiy yazıçnıların düşdüyü gülünc vəziyyət.