arabist

gün etibarı ilə çox çətinliklə geri gəlmiş yazar...

Mesaj qutusun (24) yazılmış və çox güman ki 24 - ün 4 misli olan faiz ehtimalla unudulmuş yazar... (

Qaydaları, tərzləri, unutmasına rəğmən sözlüyü unutmamışdır...

Vaxt aşırı girməyə çalışacaqdır!

(baxma: 3 - cü nəsil yazarlar)

(baxma: əfsanənin qayıdışı zad )

(baxma: sözlükdə necə təbəssüm işarəsi qoyulduğunu unutmaq )

tovuz

paytaxt bakıdan 435 km qərbdə yerləşən azərbaycanın dağlıq rayonlarından biri.
bir neçə ay öncəki tovuz təəssüratlarımı sizinlə də bölüşmək istərdim:

ümumiyyətlə tipik azərbaycan rayonu olduğu gerçəyi danılmazdır. amma, aranla dağ arasındakı fərqi elə yevlaxı keçib goranboyu görəndə duymaq olur...
mən ora toya getmişdim və toy tovuzluların "o boyda rayonda bircə bura xərc çəkilib" dedikləri ayan palacedə idi. burda otel, restoran, xidmət- bir sözlə hər şey lüks idi. restoranın girişi böyük bir zaldandı və bu zalın çilçıraqlarından sadəcə birini satın almaq üçün il yarım evə pul vermədən işləmək lazım gəlir. -*
sözün açığı toy yiyəsi də marka adamlar olduğundan məclisdə bahar lətifqızı daxil qərb bölgəsinin bülbül kimi müğənniləri var idi. 2 kişi və 2 qadından ibarət ifaçılar (bahar lətifqızı daxil) qarabağ şikəstəsini elə gözəl ifa elədilər ki, deyil vətənpərvər, kosmopolitan belə olsanız ağladar sizi. -* o dərəcə yəni...

toy yiyəsinin tovuzdakı evi hər bir rayon üçün mərkəz sayıla biləcək rayon icra hakimiyyətinin və heydər əliyev parkının yanında idi.
rayonun ən gur yerində- maşınların ən çox olduğu yerdə belə havadan nəfəs alanda portağal ətrinə oxşar təravət gəlir. həqiqətən o havanı udanda adam bu yerlər adamının niyə şeiriyyata bu qədər maraq göstərdiyini anlayır.
dağın gözəl havası şəhərin mərkəzinə də xəsislik etmir.
əyani olmasa da tovuzun dağlıq əsrik dərəsini gördüm. tovuzda turşsuyu və buz kimi havası ilə şöhrət tapan çatax kəndini, dağları gəzməyə isə, vaxtım imkan vermədi.
toy gününün gecəsi tovuz kəndlərindən birində qonaq qalmağı toy yiyəsinin "oteldə gecələmək" təklifindən üstün tutdum.

əslində sabirabadla tovuz arasında kifayət qədər məsafə olsa da, hələ keçən əsrdən toyuz elinin camaatı -* bizim arana kartof filan satmağa gələr, bizimkilər də onları rusiyanın başda vladivostok olmaqla ayrı- ayrı şəhərlərinə aparıb ticarətə qoşardılar. sözümün canı- qız alış verişi mövcuddur.
mənim də dönük qırıqlı kəndi, qovlar qəsəbəsi kimi yerlərdə qohumlarım vardı və əvvəldən əlaqə saxlamışdım ki, yolum ora düşəcək...

tovuzun qala adda çox məşhur bir yerindən məni maşınla qohumumgil- anamın xalası yeznəsigil gəlib götürdülər.
saat 23:00- da yol işığı onsuz da az olan rayon yerində kor- koranə hara getdiyimi bilmədən gedirdim. yolların bərbadlığı düzgün qeyd edilib və artıq hansısa, kəndə girdiyimizin fərqində idim. o gün gəncəyə girəndən tovuza çatana kimi bərk yağış olduğu üçün palçıq pik həddə idi.
20 dəqiqəlik dolama yolları geridə qoyub qalacağım evə çatdım.
şəxsi marağım məni çatan kimi dərhal kəndin adını soruşmağa sövq elədi və aran yanıxlı cavabını aldım.

qərb zonası içkini çox sevir. özləri də deyirlər ki, "biz tərəfdə içməyənə belə bir təhər baxırlar."
atamın qazaxdan bir qadın iş yoldaşı yuxudan qalxanda bir bakal içməsə günlük əhvalı sıfır olur məsələn...

nəysə, ora çatanda məclisdə içki vardı. vururdular yəni. -*
mən içmədiyimçün bir fincan çay içib ayaqyolunun yerini soruşdum. getdiyim yer maddi cəhətdən aşağı idi. həyət xırda, ev də xudmani idi. darvazadan girərkən sağ tərəfdə- evdən 4-5 m aralıda qaranlıq tövlə, tövlənin içindəki 2-3 metrlik tunel kimi yerin sonundakı qapıdan o tərəfə bərbad vəziyyətdə olan bir ayaqyolu vardı. yaxşı ki, mən gecəyarı ora getdim. çünki saat 4:30- da toy yeməyi təsiri ilə mədə qıcqırması məni yenə oyadacaqdı...

haqqında yuxarı entry- lərdən birində bəhs edilən- daha doğrusu adı çəkilən yanıxlı kəndi çınqıldağ adlı silsiləsinin ətəyində və üzərindədir. yəni qaldığım aran yanıxlı ətəkdə, dağ yanıxlı yuxarıdadır.
dağ ətəyində olsam da +9°c ilə dağın havası adamı dondurur. oralılar bu cür soyuq küləyə sazaq deyirlər.

gecə limitsiz internet keyfi və həyətdə it olmadığı üçün ayaqyoluna rahat gedə bilmə avantajlarına o ki var sevinmişdim...
yerimə girib 1-2 saat telefonla eşələnib 6:30- da həyətə düşdüm. günəş çıxsa da, temperatur +6°c ya enmişdi. əl üzümü buz kimi su ilə yuyub gözəl kənd qəlyanaltısına oturdum. tovuz pendiri və yuxadan dadıb məni aparacaq olan maşını 9- a kimi gözlədim.

açığı dağın arxasından günəşin çıxmasını kameraya çəkəcəkdimsə də, telefon zaryadka yığdığı üçün əl dəymədim.

bakıda vacib işim olmasa idi ordan 60-70 km aralıda gürcüstana keçib xəngəl yemə planım da vardı...amma ürəyimdə qaldı.
(baxma: şəbnəm əsədova)
(bax: qənirə paşayeva)

musa mansa

təqribən 1280- ci ildə doğulmuş dünyanın bilinən ən zəngin insanıdır.
qeyd edildiyi kimi bu gün carlos slim helu və ya bill gatesin sərvəti 70 milyard dollar ilə ölçüldüyü halda mansa musanın ölümündən sonra qoyub getdiyi sərvət 400 milyard dollar civarındadır.
mansa musanın zənginliyini bir qədər də ədəbiyyata bağlasaq, hökmdarı olduğu bu gün dünyanın ən kasıb ölkələrindən olan afrikadakı malidə, qanada yerləşən mali imperatorluğunun qızıl sərvətinin və səhraaltı afrikasındakı inkişafın qızıl dövrünün birləşməsi kimi ifadə edə bilərik.

mansa musanın tam adı mansa kankou musa olaraq keçir ki, mansa "sultanlar sultanı" mənasını verən titul, kankou (və ya kanku) hökmdarın anasının adı, musa isə, imperatorun öz adıdır.
musanın idarə etdiyi mali imperatorluğunun mərkəzi timbuktu idi. ümumiyyətlə qərbi afrika regionunda bu şəhərin inkişafı fonunda bitməz- tükənməz qızıl sərvəti səbəbi ilə böyük rifah və zənginlik hakim idi. avropalıların diqqətini çəkən qananın "qızıl sahil" adlanması da təsadüf deyil.
mansa musa varlı olması ilə yanaşı həm də çox dindar hökmdar idi. bölgənin hər yerində məscidlər və mədrəsələr açdırmaqla kifayətlənməyib səltənətindəki gəncləri təhsil üçün mərakeş universitetlərinə göndərirdi.
bəzi tarixçilər onun dindar olmağının səbəblərindən biri kimi gəncliyində anasının ölümü ilə nəticələnən qəzadan çəkdiyi vicdan əzabını da göstərirlər.
bu dindarlıq imperiyanın hər yerinin tikililərinə də yansımışdı. heç çəkinmədən musa mansanın qol qoyduğu inşaatların afrika memarlığının formalaşmasında misilsiz rol oynadığını deyə bilərik. bu gün hələ də salamat olan və memarı 1290- 1346- cı illərdə yaşamış əbu ishaq ibrahim əs sahili olan djingareyber məscidi bu üslubun bariz nümunəsidir.
musa mansanın ününə ün qatan tarixi olay isə, heç şübhəsiz 1324- cü ildə çıxdığı müəzzəm həcc səfəridir.

məsafə 3200 km idi. mansa musanın şöhrət tapmış bu səfərində yol yoldaşları 60 000 ziyarətə gedən, çoxu qul olan zəvvarlar idi. mansa, özü ilə təqribən 70-80 dəvə yükü 130 kq qızıl, 500 qədər qızıl əsa aparmışdı.

səfər əsnasında üç ay qahirədə qalmış olan mansa musa və ətrafındakılar inanılmaz sərvət ilə gəldiklərindən şəhər əhalisi az qala şoka düşmüşdü. məlum o dövr qahirə qızıl ticarətinin dünya üzrə mərkəzi olduğu halda musa sözün əsl mənasında qızıl qabağına qızıl çıxarmışdı. -*
səxavətli sultanın buraya gətirdiyi qızıllar və dəyərli hədiyyələr bazarın rəqabətini elə çökdürmüşdü ki, tədqiqatçılar qahirə bazarının özünə gəlməsinin 10 ildən çox vaxt aldığını deyirlər.
ətrafındakı güvəndiyi din adamlarının tövsiyyələri ilə bu səfərə çıxan musa yol boyu cömərdliyindən qalmamış, öz zəvvar yoldaşlarına mənzillər almışdı.
ziyarət boyu kasıblara sədəqə verən musa kankou quldurların da diqqətindən yayınmamış, bədəvilərin hücumuna uğramış, onlara da malından vermişdi.
qeyd olunur ki, 1 illik ziyarət sonrası ölkəsinə qayıdarkən sultan misirdə borc almış, ölkəsinə çatanda isə, dərhal artıqlaması ilə ödəmişdi.

həccdə olduğu bu 1 il müddətinə ölkəsini oğlu məhəmmədə tapşıran bu zəngin səxavətli adamın sərvətdən fərqli olaraq sülalədə bəxtinin gətirmədiyini görürük. özünün ölümündən sonra nəvə- nəticələri arasındakı çəkişmələr sərvəti əritmişdir. bu çəkişmələr mansa musanın ölümündən heç 40- 50 il keçməmiş başlamışdır.

özü 1312- ci ildə 32 yaşında taxta çıxmış,50- li yaşlarda vəfat etmiş musanın ölçüyəgəlməz var- dövləti "qara qitə" yə nə qazandırıb nə cür ziyan verdi?

əvvələn təbii ki, qərbi afrikada dəbdəbənin elmlə birləşib yüksək inkişafa təkan verməsini, afrikanın səhraaltı ərazilərində yeni mədəniyyətin formalaşmasını danmaq olmaz.

amma bu sərvət təxmin etdiyiniz kimi bundan sonra qara günləri başlayacaq olan "qara qitə" yə baha oturmuşdur.
əvvəllər buraların məxfi sərvəti çox az yerdə bilinmiş, bu qır- qızıl ad salandan sonra qaranlıq niyyətli avropalılar afrikaya diqqətlərini yönəltmişlər.
14- cü yüzillikdə haqqında bol- bol danışılan ləl- cəvahirat növbəti əsrdə ilk olaraq portuqaliyanın hədəfinə çevrilmişdir. beləliklə böyük coğrafi kəşflər dövründə dəniz yolu ilə 1488- ci ildə portuqal bartolomeu diasın ümüd burnuna gəlişi qərbin ayağını bu keçmişi varlı, indisi kasıb olan yerlərə açmışdır.
həqiqətən də, bu gün insanları nokia 6230 işlədən o ölkələrin müstəmləkə siyasəti öncəsi o əzəmətli sərvətini düşünəndə insan kiminin əvvəli, kiminin axırı atalar sözünü xatırlamaya bilmir.

pəhləvilər sülaləsi

banisi 1878- ci ildə mazandaranda doğulmuş rza xan pəhləvi olan və farsların "dudmani pəhləvi" adlandırdıqları hakimiyyəti 54 ili- 1925- 79- u əhatə etmiş sülalə.
pəhləvilərin iki nümayəndəsi şah olmuşdur: yuxarıda qeyd etdiyimiz rza xan pəhləvi və oğlu məhəmməd rza pəhləvi.
bu sülalədə ölkədə bərqərar olan rejimə farslar "dövlət e şahənşah ye iran" (iran şahənşah dövləti) deyirlər.
pəhləvilər nəhayət sasanilər dövlətindən sonra, özü də 13 əsr sonra iranda şahlıq edən ilk görkəmli fars sülaləsidir. bəlkə də buna görə ilk şah olan rza pəhləvinin dövründə fars millətçiliyi bu qədər ön plana çıxmışdır.
rza xan pəhləvi ölkədə 1797- dən bəri hakim olmuş qacarlar sülaləsini öncə 1921- ci ilin 21 fevralında hərbi çevriliş etməklə, sonra 1923- cü ildə baş nazir olmaqla və ən sonda 1925- ci ildə məclis tərəfindən şah elan olunmaqla hissə- hissə devirmişdir.
rza xan pəhləvinin iran üçün xidmətləri sənayeləşmənin təməlini atma, ölkədə dəmiryolu tikintiləri və.s kimi sadalana bilər. amma, bütün bu islahatlar radikal millətçiliyin fonunda aparılmışdır. təhsilin tək və alternativsiz dilifars dili olmuşdur. həmçinin, ölkənin millətçi nasist almaniyası ilə də gizli yaxınlaşmaları olmuşdur.
elə o səbəbdən də iran ikinci dünya müharibəsi illərində "bitərəf" olsa da, almaniya ilə bu yaxınlaşmalar qərbin və ssrinin gözündən yayınmamışdır.
1941- ci ilin iyul- avqust aylarında ingiltərə cənuba, ssri isə, şimala girib iranı işğal etmişdir.

pəhləvilər sülaləsinin hökm etdiyi zamanı bu ildən istifadə edərək iki kateqoriya ayırsaq, yanılmarıq. rza şah pəhləvi təqiblərdən qaçaraq cənubi afrika respublikasına sürgün olunmuş, hakimiyyətdən oğlunun xeyrinə əl götürmüşdür. o 1944- də car- da vəfat etmişdir.

ikinci nümayəndə olan və 1941- ci ildə- 22 yaşında ikən şah olan məhəmməd rza pəhləvinin siyasəti isə, atasını xatırlatmayan bir xətt üzrə getmişdir.
bu siyasət güclü qərbyönlü siyasətdir. irandakı ruhaniləri ciddi şəkildə narahat edən bu idarə üsulu iranın bütün təhsil, hüquq və başqa sistemlərinə sirayət etmişdir.

məhz bu dövr (xüsusən 60-70- ci illər) avropa mənşəli təfəkkürlərin və kitabların iran xalqı tərəfindən tanındığı dövrdür.
ümumiyyətlə, məhəmməd rza pəhləvi dövrünün bəzi tərəqqilərini göz ardı etmək ona qarşı haqsızlıq olar.
xarici siyasətində qərbi əsas götürən, sənayeləşmənin iran modelini hazırlayan, iranı inkişaf etmiş ölkəyə çevirən bu liderin əsas uğuru iqtisadiyyat sahəsində üzə çıxır.
məsələn: 1963- cü ildə əksər hissəsi torpaq islahatları olan ağ inqilab "enqilabi səfid" iranı feodalizm məngənəsindən xilas etmiş, kapitalizmə təkan vermişdir. islahatlarda sosialist yönümlü fərmanlar da yox deyil. belə ki, mülkədarların torpaqlarının 500 hektardan artıq olması halında qalan hissəsi hökumətə məxsus sayılmışdır.
islahatların mənfi cəhəti isə, kəndlilərin diqqətdən kənarda qalması idi ki, bu şah rejiminin sonunu gətirən amillərdən biri olacaqdır.

məhəmməd rza pəhləvinin əsas səhvləri isə bunlardır: ölkədə demokratik islahatlara meyilli olmamaq.
əleyhinə danışanları təqib edib sürgünə yollamaq üçün qurduğu savak polis sistemi.
iştirak etdiyi kef məclisləri ilə rəqiblərinin əlinə "kozr" vermək.
ölkəni çatdırdığı iqtisadi inkişaf səbəbi ilə bir qədər həddini aşmaq.
son bəndin adı nə demək istədiyimi ifadə etmir deyə açıram:
öncə ağlıma bununla bağlı iki ifadə gəlir. onları vurğulamaq istərdim. deməli mədəni dildə desək, səmimiyyətdən sui istifadə, loru dildə desək, şadlığına şitlik etmək.

qeyd etdiyim kimi məhəmmədin iqtisadiyyat sahəsində olan uğuru danılmazdır. o ölkəsini neftin köməyi ilə bir xeyli dirçəltmişdir. xüsusən 1974-77- ci illərdə iranın neft qiymətinə təsir gücünün artması, opecdə söz sahibliyi iranı neft zəngininə çevirmişdir. problem isə, onda olub ki, iranın nefti həddən artıq bahalaşdırma təşəbbüsü qərbi, abş-ı "küsdürmüşdür."
zənnimcə bu dövrdə kasetlərlə iraqdan səsini yayan ayətullah xomeyninin ətrafına ruhaniləri yığa bilməsində, 1977- dən iranda başlayan xaosda və 1979- cu ildə 11 fevralda inqilabın qələbəsindən sonra abşa sığınmaqda çətinlik çəkməyində iranın yürütmüş olduğu neft siyasətinin də rolu var. belə ki, məhəmməd rza şah yalnız xərçəng xəstəliyinə görə vaşinqtona qəbul olunmuşdur. burada inqilabçıların 4 noyabr 1979- da hücum edib diplomatları girov aparması məsələsi də öz yerində...

beləliklə 1 aprel 1979- cu ildə iran islam respublikası yaradılmış, pəhləvilərin şah idarə sistemi ləğv olmuşdur. bu haqda daha genişmiqyaslı iran inqilabı adlı başlıqda yazaram. təbii ki, ömür vəfa eyləsə. -*

famadihana

başlanğıcı 17- ci əsrə gedən və afrikanın ən böyük adası olan madaqaskara aid olan, "ölü gəzdirmə" olaraq bilinən adətdir.
famadihana ölünün hər 7 ildə qəbrdən çıxarılaraq və ipək bir qumaşa bürünərək madaqaskardakı malaqasi xalqı tərəfindən sür- sümüyü ilə rəqs edilməsi ənənəsidir.
bu ritualda əsas inanc əcdadın ölməməsi düşüncəsinə əsaslanır.
malaqasi mənsubları ölənlərinin yenidən yurdlarına qayıtdığı düşüncəsindədirlər.
famadihana bizim yaslar və matəmlər kimi qəmgin yox, sevincli və şən keçirilir. ayinə ölənin yaxınları dəvət alır.
modern dövrdə "sümük gəzdirmə" qeyri ənənəvi ritual sayıldığı üçün birmənalı qarşılanmır. xüsusən, evangelist xristianlığı famadihana adətini tənqid edir.
bu tənqidlər nəticəsində mərasimin keçirilməsi seyrəlmiş olsa da, xalq adətə sadiq qalmaqda davam edir.

yeddi arxa dönən

dilimizdə əcdad, əbu əcdad kimi ifadələrin daha da ədəbiyyata bağlanan formasıdır.

təəssüf ki, bu yeddi arxa dönən ifadəsi dilimizdə daha çox o yeddi arxa dönənləri söymək üçün işlədilir.

mənim isə, məqsədim bu ifadədə əslində neçə illik qohum- əqrəbələrimizin söyüldüyünü araşdırmaqdır.

bundan öncə qeyd etməyi özümə borc bilirəm ki, dilimizdə qohumlar üçün işlənən ifadələr çoxdur və birinin "yeddi arxa dönənlərini" söyməklə və ya ona "birini deyərəm yeddi qatından keçər." demək eyni şeydirmi ya müxtəlifdirmi? bu ixtilaf doğurur.

yəqin ki, müxtəlifdir. çünki, dilimizdə qohumlar üçün işlənən qat sözü bizimlə eyni dövrdə yaşayan ikinci, üçüncü qatdan olan qohumlarımıza işarədir.
nədir bu qat? kimdir bu qohumlar?
əgər qardaşımız birinci qat qohumumuzdursa, əmimizin oğlu 2, onun oğlu 3- cü qatdan qohumumuzdur.
əsas problemi yaradan məsələ isə, dilimizdə dərəcə sözünün də konkret əcdadımızımı, ya, qeyd etdiyimiz qatlarımı bildirdiyini bilmirik. yəni, hər ikisini bildirə bilir.

bu 7 arxa dönən ifadəsindəki "arxa" sözü isə, konkret nəsil bildirir. necə ki, yaxınları vəzifədə olan insanlar haqqında "onun arxası var." deyirik. bəli, arxa sözü həm nəsil, həm də, dayaq mənalarını verir ki, bu da siz demişkən başqa entrynin mövzusudur.

gələk yeddi arxa dönənlərimizin neçə il öncə yaşamalarına:
dostlar, məsələ çox bəsitdir. mən bir məqalədə bunun 200 il demək olduğunu oxudumsa da, copy paste olmasın deyə özüm hesabat apardım, siz də aparın.
tək etməyiniz lazım olan atanızla öz yaş fərqinizi, babanızla da, atanızın yaş fərqini, sizin ehtimal olunan körpənizlə də-* öz yaş fərqinizi hesablayın.
əgər evlənmək fikriniz yoxdursa, bunu babanız eyni olan və özü də evlənib övladı (əmi, xala, bibi, dayı uşaqları) üzərində təhlil edin.
əgər babanın atasının da təvəllüdünü, onun da atalarının təvəllüdünü öyrənmək mümkündürsə, lap əla olar. amma, mümkün olmayanda da təxmini ədədə çıxmaq olur.
məsələn: babanız atanızdan (və ya, hesabladığınız adamın atasından) 23 yaş, atanız (və ya, hesabladığınız adamın atası) sizdən (və ya o adamdan) 25 yaş, siz də (və ya hesabladığınız adam) övladdan 27 yaş böyük olursunuzsa, bu yaş fərqlərini toplayıb elə 3- ə bölürük ki, ədədi ortanı tapaq.
təbbi 4 və daha artıq təvəllüd haqqında məlumatı olanlar da bunları toplayıb 4-ə və daha yuxarı ədədə biləcəklər.
biz göstərdiyimiz misalda 23+25+27 nin cəmi olan 75- i 3-ə böldükdə ədədi orta 25 alınır.
söhbət yeddi arxa dönəndən getdiyi üçün 25×7=175 il.

yəni təqribən yeddi arxa dönənimiz bizdən 150- 200 il öncə yaşayıblar. təbii o vaxt babalarımız nə qədər gec ailə qurublarsa, yeddi arxa dönənimizin də yaşı o qədər əvvələ gedəcək.
o vaxtın kişiləri də tez evlənmiş ola bilmələrinə görə 150 ehtimalını qoydum. -*

josef mengele

68 yaşında braziliyanın bertioga bölgəsində üzərkən paralic vurub ölən alman schutzstaffel könüllüsü olan həkim.

mengele münhendə tibb oxumuş, frankfurtda da təhsilini doktrantura üzrə davam etdirmiş, antropologiya sahəsində mütəxəssisləşmişdi.

onun alman ordularına xidməti 1938- 45- ci illəri əhatə edir.
1941- ci il iyun ayında ukrayna cəbhəsində xidməti bəyənilmiş, dəmir xaçla təltif edilmiş, sonralar rusiya cəbhəsində üç əsgəri xilas etdiyinə görə yüzbaşılığa qədər yüksəlmişdir.

tibb elmində dərin biliyi onu bu vəhşi tədqiqatlara sövq etmiş, adını yuxarıda qeyd etdiyimiz və qısaca "ss" adı ilə tanınan, "füreri qorumaq" məqsədi ilə qurulmuş schutzstaffel birliyinin tədqiqata yararlı olan əksərən yəhudi əsilli əsirləri seçmək səlahiyyəti olan şəxslərdən biri də mengele olmuşdur.

mengeleyə tədqiqatları səbəbi ilə "ölüm mələyi" ləqəbi verilmişdir.
o yəhudi və qaraçı soyundan olan uşaqları "konfet verəcəm." bəhanəsi ilə bəzən anesteziyasız (narkozsuz) öz laboratoriyasının qurbanına çevirmişdir.


1944- cü ildə müharibə günahkarı elan olunan josef əsirlərin dayanıqlılığını ölçmək üçün onların bədəninə bəzi xəstəliklərin mikroblarını da inyeksiya etməkdən çəkinməmişdir.

josef mengele axtarılsa da, adını dəyişdirib avstriyaya, oradan da cənubi amerikaya qaça bilmişdir.

sözaltı günlük

salam 4 yaşlı söz6- nın 1 yaşına 11 günü qalmış, hər səhifəsində pessimizm bəsləyən günlüyü!
sənjn bizə oxşayan ən gözəl cəhətin sənin də necəsən sualına çox mürəkkəb cavablarının olmasıdır.
24 martdır- 2016...bizdə gecə 4- ü bir neçə dəqiqə haqlıyıb. haqqında danışdığımız həyatın özü belə şirin yuxudadır sanki...

martın 23- ü çox gec oyandım günlük! günorta idi. o qara, acı, pessimist xəbərlərin günün birinci yarısında danışılan hissəsini eşitməmək üçün. bəlkə də yalnız yuxuda onu qəlbimdən çıxara bildiyim üçün...
evimdə oldum, sənə baş çəkdim, artıq bərkiməkdə olan bayram şirniyyatlarından yedim. axşama doğru küçəyə çıxıb göz gəzdirdim. 11 tuş oynuyan uşaqlar, prişikdən gileylənən yeniyetmələr, hər şey tipik məhlə ab- havasının fonunda cərəyan edirdi günlük!
taa ki, ürəyimin dərinliyindəki o lüks oturacaqlardan birində qərarlaşan o gözəlin xəbərçisi gələnə qədər...

aptekə qədər onu müşayiət etməyimi xahiş elədi, etiraz eləmədim...çünki, bu gün hər şeyin sadə, öz qaydasında getməsindən sıxılmışdım. necə ki, məhəmməd füzuli "ya rəbb! bəlayi eşq ilə qıl aşina məni" deyib qəm arzulayırdı, mən də o cür günün stressizliyini qəbul edə bilmirdim.

azacıq söhbətdən, hal- əhval tutub xoş beş- on beş lyric- lərini bitirəndən sonra səs tonumu azaldıb qəmlicə yerə baxıb diqqətlə qulaq asılmasa, eşidilməyəcək tərzdə dedim:
-o necədir?
öncə lakonik olaraq
-yaxşıdır.
cavabı gəldi. amma nə mən zabitəm ki, qısa cavabla kifayətlənəm, nə o əsgərdir ki, rəsmi məruzə edib başını qurtarsın.
bu dəfə mənə bir az ondan danış mesajlı
-o tərəflərdə nə var nə yox? yoldaşı ilə münasibəti necədir? deyə soruşdum. ağlamsındım günlük!
"-21- i danışdım. yoldaşı onun mobil telefon işlətməyini istəmir deyə, işdən gələndə onun telefonu ilə məni yığdı."
dedi.

sevgilimi sevgililər günü itirdim, indi nə sevgi haqqında düşünə bilirəm, nə də, sevgililər günü haqqında...

sevgilimin xəbərlisi heç soruşmadığım halda
"-dedim bəbiş zad var?" deyə gülümsündü. ardınca
"-dedi ki, olmalıdı ki? başım çıxmır axı" sözlərini bildiyimiz vasitəsiz nitq şəklində vurğuladı.

bəzən elə hallar, elə situasiyalar çıxar ki, qarşına üzüləsən, sevinəsən, reaksiya göstərəsən, göstərməyəsən bilmirsən. yəni bu sənin keçirdiyin hisslə bağlıdırsa da, içində "hiss xaosu" baş verir, nə hiss etdiyini belə hiss etmirsən.

təxminən hansı cavabı alacağımı bilə- bilə kövrək halda
"- telefon işlətmədiyinə görə bütün günü darıxmır?" deyə soruşdum.
"-darıxır, sadəcə yoldaşına o qədər bağlanıb ki, o qədər sevir ki, tapşırığına da əməl edir. " cavabını aldım.
bir vaxtlar mən idim sevdiyi, dəyər verib hörmət etdiyi adam. indi isə, sillə kimi cavablar alan loser.

evə gəldim, dost- tanış çağırdı, bir az gəzib tozdum fikrim dağıldı. amma, hər pozitiv insanın belə gecənin mövcudluğu kimi acı həqiqətdən xəbəri var.

artıq 24- üdür axı, üstəlik 40 dəqiqədir heç kəsə faydası olmayan bir entry-ni sinəmdən bura köçürürəm.

nicos- secret love müşayiətində həqiqətin əsirinə çevrilmiş duyğularımdan yazıram.
darıxıram. çünki, 45 dəqiqə əvvəl onun şəklinə baxırdım, özü də, əlimə keçən gəlinlik paltarında çəkdirdiyi o sevincli günün şəklinə...

şortu

dilimizdə hədsiz dərəcədə pozğun, əxlaqsız, utanmaq bilməyən və çox həyasız anlamına gələn vulqar sözlərdən biri.

islamın sülh dini olmaması

(baxma: islamı barış dini saymayanlarla islamın barışmaması)
(bax: sahibsiz entry)

ku klux klan

öz rəhbərlərini "baş cadugər" mənasına gələn imperial wizard adlandıran ifrat rasist, faşist və antisemitist təşkilat.

sororat

kişinin ilk evləndiyi həyat yoldaşıının sağlığında və ya, ölümündən sonra öz baldızı ilə evlənməsinə verilən və latınca "bacı" ifadəsindən törəyən söz.

sororat xalqdan asılı olaraq icbari və ya könüllü evlilik formasıdır. bu evliliyə dəstəyin başında "uşağa anadan sonra ən yaxşı xalası baxar." fikri durur.
həmçinin, əgər kişinin ilk xanımı ölərsə, lakin, oğlan evi ilə qız evi öz qohumluq əlaqələrinə xələl gətirmək istəmirlərsə, bu evliliyə baş vurulur. buna baldızlama da deyirlər.

(bax: levirat)

18 mart 2016 çempionlar liqası püşkatması

yenidən barsa- bavariya duelinin ehtimalını artırdığını düşündüyüm püşkatmadır.
bu ilin finalı l clasico da ola bilər.
oyun öldürən "matrasçı" atletiko barsaya uduzacaq.
kral klubu da volfsburqu məğlub edəcək.
münhenlilər üçün benfica ilə çətin oyun olacağını sanmıram.
psg- də ingilis təmsilçisini məğlub edər. moura həyəcanlandırar şəhərliləri...
növbəti mərhələyə düşəcək istənilən komandanın barsada hayıfı var: həm parislilər, həm münhenlilər, həm də real madrid. yəni barsanı aqressiv rəqiblər gözləyir. onlar bu mövsümün fiyaskosu olacaqlar.
sonda real madrid kuboku götürər...

nə subyektiv entry oldu ala bu. -* -*
(bax: hala madrid)