elm

elm, insanın dünyanı və kainatı başa düşməsini və açıqlamasını mümkün eden teorik bilgi kütləsidir.

qısa tanımdan sonra entry'nin əsas hissəsinə keçə bilərik.

günümüzdə insanoğlu, elm mövzusunda bəzi yanlış inanclara ilişib qalıb. hər şeydən əvvəl elmə, xüsusi ilə də elm tərəfindən ortaya qoyulan texnologiyaya qarşı çıxılır. təbiəti idarə etmə məqsədi güdən elmin artıq idarə etməsi çətinləşən bir güc halına gəldiyinə diqqət çəkilmək istənir. bugün, xüsusi ilə genetika sahəsində görülən inkişafdan ötürü, elmin artıq insanın idarəsində çıxmış bir canavar halına gəldiyi deyilir. eyni zamanda elmin təbiətin tarazlığını pozduğu da deyilir. bunlar bir qrup beyinsizin şişirtmə və səhv inancları olmaqdan başqa bir şey deyildir. çünki belə bir canavar varsa onun elmin özü deyil fəqət birbaşa insanın, siyasi sistemlərin yaratdıqı bir canavar olduğunun başa düşülməsi lazımdır.

digər tənqid ya da etiraz nöqtəsi, elmin nəticələrinə yönəldilmiş haldadır. elmin yada texnologiyanın qlobal istiləşməyə, ekolojik kirliliyə yol açdığı deyilir. onun müharibə yoluyla insanın dünyada ki yaşamını sonlandıra biləcəyi deyilir.
eyni zamanda günümüzdə yaşanan sənayeləşmənin insanının təbiətlə və cəmiyyətlə bir zamanlar qurduğu sağlam münasibəti pozduğu deyilir. insanın əməyindən və özündən uzaqlaşdığı deyilir. bunun da səbəbini robotların iş dünyasında insanın yerini alması, insanın alətə güvənməsi ona vurğun olması kimi qəbul edilir. burada da bir yanlış düşüncə yada səhv strategiya mövcuddur. həqiqətən də insan üçün ortaya çıxan mənfi irəliləyişlərdən elmin günahkar çıxarılması qədər səhv bir baxış tərzi ola bilməz. bu mənfi irəliləyişlərdən elmin özünü deyil, elmi istidafə edən insanların və siyasal iqtidarlar məsuliyyət daşımaq məcburiyyətindədir.

hər nə qədər insan həyatına müxtəlif zənginliklər daxil etsə də elm üçün bu cür təhlükələr hər zaman vardır. həqiqətən də elmin dağıtmaq və yox etmək məqsədi ilə istifadə edilə bildiyini unutmamaq lazımdır. müharibələr, bugün artıq elmin köməkliyi ilə və xüsusən də laborotoriyalarda zəfər çalmaqdadır. elmə zaman zaman çox şiddətli və lazımsız dərəcədə böyüdülmüş hücumlar edilmiş olmasının, insanların bütün xətalarının elmdən qaynaqlanırmış kimi görmələrinin nəticəsində olmuşdur. elmin insanın xoşbəxtliyinə zərər verdiyi, insan həyatını viran edəcəyi/etdiyi düşünülmüşdür. elə bu səbəbdən dolayı yaxında, elmdən tamamilə uzaqlaşmaqdan başqa çarə olmadığı da irəli sürüləcək dərəcəyə çatacaq. belə etiraza qarşı, ‘elmin insana bütün iş həyatı və gündəlik yaşamında köməyi olabiləcəyi kimi müharibələrdə də köməyi ola biləcəyi’ cavabı veriləbilər.

elm, əlbəttə insanın insanı daha gözəl və daha kəskin olaraq öldürəbilməsinə, viran etməsinə də kömək edə bilər fəqət bu kimi zərərlərini düşünərək elmin sərhədsiz faydalarını unutmaq qətiyyən doğru olmaz. mənəvi ölçülər diqqətə alınmasa belə yalnızca maddi ölçülərlə elmin yararlarının, onun zərərləri ilə müqayisə edilməyəcək qədər çox olduğu unudulmamalıdır. müasir həyatın hər addımında, elm məhsullarından faydalanırıq.

həqiqətən də elm, sadəcə faydalı və yaradıcı nəticələr ortaya qoymur; sənaye sahəsində istifadə edildiyində, ekolojik kirliliyə və müxtəlif xəstəliklərin ortaya çıxmasına, bəzi bitki və heyvan növlərinin yox olmasına səbəb ola bilir. elm, insanın dünya üzərində ki yaşamını belə təhlükəyə ata bilər. qısacası elm, hər iki halda da, yəni gərək yaxşı və yaradıcı gərəksə də mənfi nəticələrə yol açacaq istiqamətdə istifadə ediləcəyi zaman, həyatımıza birbaşa təsir etməkdədir.

unudulmamalıdır ki, elmdə yaxşı və pis deyə ayrım yoxdur. elmin doğru yolu göstərməsi çox çətindir; elm insana doğru yolu göstərsə belə, onu doğru yolu tutmaq üçün məcbur edə bilməz. hər yol göstərici kimi elmin də bu baxımdan yetərsiz olduğunun qəbul edilməsi lazımdır.
* 31 dəfə elm yazmışam

21 fevral 2015 manatın devalvasiyası

entry yazmaq niyyətində deyildim fəqət başlıqda yazılanları oxuduğum zaman, qıraqdan baxan birisini aydınlatmayacaq yazılar gördüyüm üçün yazmaq məcburiyyətində hiss etdim özümü. əlimdən gəldiyi qədər başa salmağa çalışacam. 33-cü dərəcədən mason olsaydı bu entryni yazmaq mənə düşməzdi amma hələki ortalıqda yoxdur.

bir zamanlar qızıl rezervləri söhbəti var idi. adına da bretton woods deyirdilər. 80ci illərdə ki böhrandan sonra gördülərki bu qızıl rezevrləri söhbəti boş şeydi. onlar deyirdilər ki ölkənin nə qədər qızıl miqdarı varsa tədavülə həmin miqdarda pul buraxa bilərlər. sonra gördülər ki böyüməyən iqtisadiyyata idxal, ixrac artmadığı halda tədavülə qızıl miqdarında pul buraxanda, yəni lazımından artıq pul buraxanda gətirib infilyasiyaya çıxardır. ona görədə bu fikirin yanlış olduğunu başa düşdülər.

əslinə qalsa dollar həmişə enib çıxırdı. amma mərkəzi bankımız manatı dolların qarşısında əzdiməmək üçün hər gün 2-3 milyon dollar alıb bazara buraxırdı ki dollar yüksəlməsin.
indidə manatın ucuzlaşdırılmasının səbəbini loru dilində başa salım ki tam açıqlayıcı olsun. düşün ki əvvəl dövlət 100$'lıq neft satırdı. deməli 100$ gəliri olurdu. o gəlirlə ölkədə 78 manatlıq xərci qarşılayırdı. neft oldu 50 $, və bu gəlirlə ölkədə 39 manatlıq xərci qarşılayır. 39 manat olduğu zaman büdcə kəsri yaranır. ona görə də ölkə məzənnəsi qarşısında dolları yüksək etməli idilər ki büdcə kəsri yaranmasın. əks təqdirdə yunanıstana baxıb həsəd aparardıq. buna da devaluasyon deyirlər. yəni ki ölkə pulunun xarici valyuta qarşısında dəyərini itirməsi.

neftin qiyməti nə zaman yüksələrsə manatda əvvəlki halına qayıdar.

1 avqust 2014 cəbhə xəttində atışma

hər nə qədər şablon olsada entry'nin açılışını bu cümlə ilə başlamaq istəyirəm. olan yenə kasıbın balasına oldu.

gözümü açdığım gündən bu yana hər zaman xəbərlərdə eşitdiyim bir söz var idi. düşmən cavab atəşi ilə susturuldu. yenədə bu sözləri təkrarladılar. azərbaycan ordusu 1 tabur adamı susturdu ancaq erməni ordusu 9 milyonluq xalqı yenədə susturmağı bacardı. acınacaqlı vəziyyətdir. şəhid ailələrinin susqunluğunda ki fəryadı demirəm heç. illərlə uşağını böyüt başa çatdır sonra da yolla məcburi hərbi xidmətə. niyə? müharibə şəraitindəyik axı. o ailələrin acısını, ağrısını heç təsəvvür belə edə bilmərəm.

baxın gənclər, qardaşım hərbi xidmətdə olan zaman bir gün telefonla danışırdıq. birdə güllə səslərinə irkildim. səs gəlmirdi qardaşımdan. telefon yerə düşmüşdü. həmin zaman qorxu, kədər və daha adı qoyulmamış duyğular yaşadım. 2 gün boyunca xəbər ala bilmədim. həmçinin ailəmdə xəbər ala bilmirdi. 2 gün boyunca susqunluğumu qorudum. şokda olaraq gəzirdim ancaq ailəmədə vəziyyəti deyə bilmirdim. qorxurdum. xatırlayırsınızsa əgər 2 il bundna əvvəl 1 gün içində 5 əsgər şəhid olmuşdu. əsgərlərdən ikisi qardaşımın əsgər yoldaşları idi. başda dediyim o güllə səsi, həmin o əsgərin eşitdiyi son səs idi. həmin o anda o gənc, başından snayper gülləsi ilə vurulmuşdu. tam olaraq qardaşımın bir neçə metr yaxınlığında ki əsgər.

əminəm ki o əsgər ailələri artıq normal bir fərd deyillər. onlar 1 avqustdan etibarən iki əyaqlı hüzündürlər. deyə bildikləri tək söz isə ''vətən sağ olsun''. sağ olmasın xala, sağ olmasın əmi. o vətən ki sənin doğma övladını, gözünün ağı qarası oğlunu səndən alırsa sağ olmasın.
deyirlər əsgərlər öləndə cənnətə gedirlər. bu yaşda ora getmək üçün tez deyildimi ? ömrünün baharında öldü, vəfat etti, şəhid oldu.

deyilənə görə şəhid ailələrinə 11.000 manat pul veriləcək. dövlət idarələrində yüksək vəifəli tanışınız varsa biriniz desin ki çox verirlər, pulu biraz azaltsınlar. 3.000-4.000 azn çadır filan, 1.000 azn məzar pulu. deyin ki qalanında alsınlar, götlərinə soxsunlar. onsuzda bu xalq susur. başından vur, əlindən çörəyini al, başına vur, əlindən azadlığını al. gördün ki hələ də susur birazda iləri get və canını al. elədə oldu. müharibə yoxdur ancaq ölən insanlar var.

sözlükdən oxuduğum qədəri ilə xəbərim oldu ki televiziya kanallarından səs səda yoxdur. ancaq sizin bu bəyənmədiyiniz türklər ağdamdan canlı yayın eləsin. reyting xatirinədir və ya hər nədir. əsas odur ki azərbaycan adlı ölkənin vəziyyətindən xəbər verməyə çalışır. ən azından can yandırdığını göstərir. bəlli məsələ idi ki televiziyalar hər zaman ki kimi susacaqlar. sadəcə olaraq ''8 əsgərimiz öldürüldü, düşmən cavab atəşi ilə susturuldu'' bu qısa başlıqı ataraq susacaqlar. əminəm ki bu başlığı deyən xəbər spikeridə ətraflı olaraq insanları məlumatlandırmaq istəyir. ancaq götü isti yerdə olan dövlət məmurlarından, ''yuxarıdan'' tapşırıq alırlar ki heçnə deməyin. 5 başılı keçi balasını göstərin, 4 quzu doğmuş qoyun göstərin. düşünürlər ki insanlar əyaqa qalxa bilər. kiçikdə olsa bir miting edə bilərlər. yəqin hələdə bir şeyi başa düşməyiblər ki o mitinglərə təkcə sosial şəbəkələrdə gedirlər. 1 event 50.000 adam gələcəyəm deyə işarələyir, polislər meydanlara axışır, ancaq gördükləri haldan çox təəcüblənirlər. vur tut 200 nəfər gəlir. fürsət bu fürsət deyib hamısını doldururlar maşınlara.


şəhid xəbərlərindən sonra sosial şəbəkələr də qan ağlayır. bir çox azərbaycan gənci başına bandanası bağlıyır, üzünü boyayır və oturur klaviatura qarşısına. təbii ki bu arada ilk etdiyi profil şəklini dəyişməkdir. bir neçə saat sonra isə dostları ilə çayxanada domino oynayan zaman ''partdatdım'' nidaları altında sevincə qərq olur.

narahat olma ''vətən'', narahat olma azərbaycan heç kəs səsini çıxartmayacaq biz gözümüzü yumuruq.

yaran lətifələr

iki bit fransa sahillərində günəşlənirmiş. bitlərdən biri tir tir titrəməkdi imiş. dostu ondan titrəməyinin səbəbin soruşmuş; o da
" heç soruşma, bura qədər bir motorlunun * mataskletçi bığlarında gəldim, götüm dondu " demiş.
digəridə dostuna ağıl verərək : gözəl bir qızın üstünə tullan, paltarlarından içəri gir, aşağılara doğru ilərlə meşəliyin içində gizlən.

sonrakı il təkrar görüşmüşlər. bizim bit yenədə titriyir.
digəri " dediyimi eləmədin ? " demiş.
"elədim, gözəl bir qızın üstünə tullandım, içəri girdim, aşağılara doğru ilərləyib meşənin içində gizləndim. bir ara yuxuya gedib yatdım, gözümü açanda həmin motorlunun bığlarında idim."

ata

sadəcə yazmaq istəyirəm və yazacamda.

biraz əvvəl pəncərə qarşısında dayanıb gələcəklə bağlı düşüncələr, fikirlər içinə qərq olmuşdum. əlimdə siqaret ilə bunları düşünürdüm. pəncərədən ətrafı seyr edərkən bir kişi gördüm. orta yaşlı idi deyəsən. qaranlıq olduğu üçün üzünü görmədim. gərçi yaxınında olsaydım da görmə ehtimalım azdı. çünki gözlərim çox zəif görməyə başlayıbdı artıq. bu kişi mənə atamı xatırlatdı. gecə saat 01:30 du ama bu kişi evinə hələ indi gedirdi.
atamı xatırlatmasının səbəbi, mən uşaq olanda atamın evə gec gəlməsi idi. düzdü atam qələm tutan insan olubdu. silahı qələmi idi o zamanlar. artıq o qələmi sadəcə dolanışıq üçün istifadə edir. bu da acı azərbaycan həqiqəətlərindən birisidir. çünki bu ölkə müxalif insanları sevmir. bu başqa söhbətdi ona heç girmiyim.

mən uşaq olanda gecələr atamın öz qəzeti var idi. qatı müxalif bir qəzet idi. sonra bağladılar. yadımdadır. gecə saat 23:00-01-00 arası taksi gələrdi məhləmizə atam həmin vaxtı o taksiyə minib gedərdi. səhər tezdən mən dərsə getdiyim zaman atamın qayıdıb səhər yeməyi yediyini görürdüm. yazıq atam yatmadan çıxıb gedərdi işinin başına. sırf dolanışıq üçün. əslinə qalsa dolanışıq üçün deyildi, bizim üçündü. hər zaman gələcəyə yönəlik hərəkət edərdi bu insan. bəlkədə çox sevməyimin səbəblərindən birisi budur. bazar günlərində mənidə aparardı iş yerinə. ediləsi heç bir şey yox idi. olsa ididə mən bir şey edə bilməzdim. çünki uşaqdım. 9 yaşım var idi o zamanlar. ciddi iş gedirdi.

sevərdi orda çalışan işçilər atamı. sırf yaltaqlıq xatirinə deyil. insan olduğu üçün. qəzet sahibi olduğu halda `axrana` icazə istədiyi üçün gecə `axrananın` yerinə özü qaldığı üçün və mənim bilmədiyim bir çox səbəbdən ötürü.

hər zaman sözünün üstündə durdu bu insan. heç vaxt sözündən, siyasi görüşündən, kimliyindən, şəxsiyyətindən əl çəkmədi. işçilərinin hər biri hazırda televizorda adını eşitdiyiniz jurnalistlərdir ama atam o sözündən, yolundan əl çəkmədi. hazırda işləri çox pis gedir, hətta bərbad sayılır. ama yaltaqlıq etdiyi zaman işləri düzələr, villası, bahalı paltarları, bahalı maşınları olar. ama o bu yolu seçmir, seçməyəcək, seçməsində. çünki o köhnə kişilərdəndir.

oğlu ac qalmasın, korluq çəkməsin deyə birisindən borc almaq yerinə bank`dan kredit çəkir bu adam. işlərinin getmədiyi zamanda o pulu necə ödədiyi, hansı əziyyətlərə qatlaşaraq ödədiyi mənim üçün tam bir müəammadır, sirrdir.

dost kimi oldu hər zaman. oturub qarşılıqlı dərdləşdikdə, pivədə içtik, araqda içdik. ailə, siyasət, gələcək və başqa yüzlərlə mövzu haqqında söhbətlər etmişik bu adamlar. halbuki mən bu söhbətləri dostlarımla belə edə bilmirəm. çünki bu onlara `vur sikə tulla` kimi gəlir. hə onu da deyim atam içki içməyi tərgidibdir ama mənim içdiyimi bilir. bu səbəbdən qarşılıqlı oturub içmək, dərdləşmək üçün oturub içdi mənimlə.

indi balkondan baxdığım zaman gördüyüm bu adamın mənə nə üçün atamı xatırlatdığını yəqin ki anlamış olarsız.

* editləyəcəm