azərbaycan səhiyyəsinin problemləri

iki il once acdigim bu basliqda yazdigim kimi azerbaycan sehiyyesinin en boyuk probleminin icbari tibbi sigortanin tetbiq edilmemesi oldugu dusuncesindeyem. hekimlerden protokollar esasinda islemek teleb olunur, amma sual yaranir, eger protokollarda meslehet gorulen muayine, diagnostika ve terapiyani qarsilayan sigorta yoxdursa ve xestenin de butun bunlari odemeye imkani catmirsa nece olmalidi? bele cixir ki, azerbaycanda bir hekim xestesine minimum imkanlar daxilinde sadece kliniki muayine, anamnez ve.s. esasinda diaqnoz qoymalidi, mualice etmelidi. yeni bele cixir ki, azerbaycanda eslinde protokollara ehtiyac da yoxdu, cunki zaten onlarin uygulanmasi hal hazirda mumkunsuzdu. azerbaycanda satisda olan dermanlarin da effektivliyi her zaman subhe altindadi ki, bunun ozu de basqa bir onemli, ciddi problemdi. ne hekim, ne de xeste haqqlarinin olmamasi, ortaya cixan problemlerde bunun sivil sekilde, huquqi mustevide, normal cemiyyetlerde oldugu kimi hell edilmemesi, olum, agirlasmalar ve s. oldugunda cemiyyetimizde bunun tek sebebkarinin hekim olduguna qenaet getirilmesi, insanlarin maariflenmesinin cox asagi seviyyede olmasi ve.s saya bileceyim diger onemli problemlerdendi...
bu gunlerde azerbaycanda bir genc qizin plastik emeliyyat sonrasi narkozdan ayilmamasi, xeberin xestenin yaxinlarina verilmesinden sonra emeliyyatda istirak eden anesteziologun xestenin yaxinlari terefinden doyulmesi barede informasiya yayildi. bu davranisin eslinde tek adi var: barbarliq. her ne qeder o insanlarla empati qurmaga calissam da, bele davranisa qoyulacaq basqa ad yoxdu. meselenin diger terefinden baxacaq olursaq, dunyanin her yerinde en besitinden bele sayilacaq da olsa emeliyyat olacaq insanla emeliyyat, onun butun riskleri(olum de daxil), narkoz ve riskleri(olum de daxil ) etrafli danisilir, xeste deqiq melumatlandirilir ve eger butun bunlara regmen xeste emeliyyata razi olursa, o zaman yazili olaraq bu raziliq alinir ve xeste butun bu melumatlarin eks olundugu resmi senede( almaniyada bu meselen aufklärung adlanir) imzasini atir. emeliyyatin gedisinde, sonrasinda ve.s. ciddi agirlasmalar ve yaxud da olum hali olursa, bu tibbi ekspertler terefinden deyerlendirilir, eger bu hemin o imza atilan seneddeki agirlasmalardan her hansi biridirse, o zaman hekim hec bir mesuliyyete celb oluna bilmez(cunki, xeste dogal olarak ortaya cixa bilecek agirlasmalar barede melumatlandirilmisdi, buna ragmen razi idi) , yox eger bunun hekimin sehvine bagli oldugu askarlanirsa, o zaman tebii ki, huquqi yollarla hekim cezasini odemelidi.
meselcun, hal hazirda, dunyada tibbin en qabaqcil oldugu olkelerden birinde ve yaxsi sayilacaq bir klinikada calisiram ve iki gun bundan evvel klinikamiza bir xeste gonderildi, cavan( 43 yasinda), tamamile saglam gorunen, oz ayaqi ile sobemize gelen bir xeste. sikayetlerini oyrendikden sonra, cekilen mrt-de beynin sol yarimkuresinde multipl infarktlar( cox sayda insult) gorundu. damar goruntulemesinde ise beynin mehz sol yarimkuresini, infarktlarin oldugu bolgeni qidalandiran damarin yuksek dereceli( damar menfezinin 95%i) daralmasi goruldu ki, bu da hemin coxsayli infarktlarin sebebi idi. xeste bu barede ve eyni zamanda da mumkun mualice usullari barede melumatlandirildi. ve xeste o damara kateter angiografiya ile stent qoyulmasini istedi, butun ola bilecek riskler( angiografiya gedisinde ve sonrasinda hemin damarin tamamile tixana bileceyi, beynin o bolgesinde yeni ve olcuce daha boyuk insult ola bileceyi, olum ve. s daxil) xesteye izah olundu ve xeste de bunlarin hamisini bilmesine ragmen stentin qoyulmasini istedi, bunu da yazili olaraq ifade etdi. dunen novbemi tehvil verdiyimde xeste stent qoyulmasi ucun angiografiyaya gonderildi.
bu gun seher ise getdiyimde o xesteni gormedim, reanimasiyaya kocurulduyunu oyrendim. stent qoyulub, xeste tekrar sobeye gonderildikden sonra bedenin butov sag terefinin plegiyasi, aphasie( danisma ve anlama qabiliyyetinin itirilmesi) kimi simptomlar gosteren xestede tecili olunan computer tomografiyada beynin sol yarimkuresinin texminen 2/3-nu tutan boyuk bir infarkt gorulur ve artiq tebii mudafie, qoruma reflexlerini bele itiren xeste intubasiya olunaraq reanimasiyaya kocurulur. bu gun ise neyrocerrahiyeye, bele boyuk infarktlar oldugunda beyin toxumasinda ortaya cixan odem( sisme) sonucunda artan tezyigin sebeb ola bileceyi beyin herniasyonunun qarsisini almaq ucun, kelle qapagi sumuklerinin bir hissesinin xaric edileceyi hemikraniektomie emeliyyatina gonderildi. sobe mudirimiz xestenin heyat yoldasi ve oglu ile gorusdu ve bele bir agirlasmanin oldugu ucun cox teessuf etdiyini ve her seyin daha yaxsi olacaqina umit etdiyini dedi.. onlarsa bizi doymediler, soymediler, tehqir etmediler... tam tersine bizim elimizden gelenin en yaxsisini etdiyimize inandiqlarini ve ne qeder cetin de olsa bu veziyyetle barismaq lazim oldugunu dediler... bele....
kutlevi informasiya vasitelerinde iki cumleni ardicil yaza bilmeyen jurnalistlerin de xeberlerine rast gelmedik yeri gelmisken...

xoşbəxtlik

aylar önce sobemize bir xeste getirildi, uzun müddetdi diagnozu qoyula bilmeyen, surekli bir xestexanadan digerine gonderilen, veziyyeti getdikce pislesen bir xeste. sobe mudirimizle birlikde muayine etdik, o zamana qeder gorduyum en maraqli simptomlara sahib xestelerden biri idi. cox suretli gelisen agir proqressiv demenz, en fazla 30 saniyelik yaddas, defelerle agir epileptik tutmalar, her deqiqede texminen 4-5 defe tekrarlanan, o zamana qeder hec gormediyim sekilde uzde, govdede ve qollarda myokloniler(istemsiz ezele yigilmalari), apraxie ve.s. sadece neurolojik problemleri yoxdu, hem de agir elektrolit pozulmalari, hedsiz ariqlama ve basqa bir sira problemler daha. heyat yoldasi onunla idi, cox yorgun, bezgin ve bizlere qarsi da bir az agressiv idi. bele bir olkede, bele imkanlarla, bele diaqnostika ile neye gore indiyecen diaqnoz qoyula bilmir, neye gore her hansisa bir mualiceye baslanilmir deye davamli sorusurdu, verilecek tutarli bir cavabimiz olmadigindan susardiq biz de, amma her seye ragmen tekrar en basdan basladiq, etrafli muayine, diagnostika ve.s. tutarli bir sey yox idi yene de.. ta ki tam umidsizcesine etdirdiyimiz bir muayineden cavab gelenecen.. cavabi esitdiyimde cox heyecanlanmisdim ve o qeder de sevinmisdim, cunki artiq neyese umid var idi, artiq mualiceye baslaya bilerdik ve basladiq da.. duzdu mualice ozu de agir komplikasiyonlara( agirlasmalar) sebeb ola bilecek, uzun muddet( hetta omur boyunca bele) surmesi gereken bir mualice idi, amma olsun.. biz sonuna qeder mubarize aparmaq fikrindeydik, qetiyyen pes etmek deye bir seyi dusunmurduk... davam edirdik mualiceye ve men her gun xesteye soyadimi ve hansi olkeden oldugumu deyib daha sonra da novbeti gun bu bilgileri ondan sorusacagim ucun yadinda saxlamasini soyleyirdim. xatirlamirdi, amma men yene de deyirdim usanmadan. mueyyen vaxt kecdi, artiq veziyyeti cox yaxsilasmisdi, amma hele de menim adimi ve olkemi xatirlaya bilmirdi. bilirdim ki, bele olmasi normaldi, uzun muddet lazimdi... sonra men basqa sobede islemeye basladim ve daha o xesteni gormurdum.. ta ki bir nece gun once cox yorgun bir sekilde otagima gederken birden 'doktor, doktor' deye birinin mene seslendiyini esidenecen. bu o xestem idi, cox deyismisdi, kokelmisdi ve yaxsi gorunurdu, cox sevindim. heyat yoldasi da yaninda idi, otagima devet etdim, 'xeyr doktor narahat etmeyek sizi, tesekkur edirem size her sey ucun ve siz sorusmadan men deyim dedi ve ilk defe adimi ve olkemin adini soyledi sonra da internetden azerbaycan haqqinda coxlu oxudugunu ve veziyyeti daha da yaxsi olarsa oraya seyahet ede bileceyini bile dedi.... bele.. sanirim mehz o anlar o zamana qederki hekimlik heyatimda yasadigim en xosbext anlardan idi...hec unuda bilmeyeceyim..

araz kursları

fealiyyetinin dayandırılmasının azerbaycanın tehsil sistemine heç bir menfi tesiri filan olmayacağını düşündüyüm kurslar.baxmayaraq ki,özüm de sadece bir fennden araz kurslarının telebesi olmuşam.hemin fennden de o kursu tercih etmeyimin tek sebebi o fenni tedris eden müellimin şeherimizdeki en yaxşı müellimlerden biri olması olub.10 cu sinifde oxuyarken teşkil olunan demek olar ki,bütün sınaq imtahanlarında birinci olurdum öz qrupumda,hemin vaxtlar da heç bir repetitor yanına getmirdim ve bu bir neçe defe tekrarlandıqdan sonra heç bilmirem ev nömremizi filan da artıq haradan tapmışdılarsa iki günün biri evimize zeng etmeye başladılar ki,bes gelin bizim kursumuza,biz size her şeraiti yaradacağıq falan filan.her defe bir behane ile imtina edirdim.amma el çekmediler düz bir il boyunca eynen bu şekilde israr etdiler.men de artıq en sonda növbeti ilden ve sadece bir fennden gede bileceyimi söyledim.nese ki,buna da razı oldular.derslere gelince ise onu deye bilerem ki,menim olduğum qrupda texminen 20 nefer olmasına baxmayaraq deyesen menim dışımdakı o 19 nefer onları qetiyyen maraqlandırmırdı.artıq özüm de utanırdım mene qarşı o cür ayrıcalıqlı davranışlarından.kendlerden gelen uşaqlar var idi o qeder yolu eziyyet çekib gelirdiler,amma ne fayda..uzun sözün qısası,yüksek netice gösteren,potensialı olan telebelerin bele deyim de,hardasa başlarına dolanmalarına rağmen,orta ve aşağı neticeleri olanlarla demek olar ki,ümumiyyetle maraqlanmırdılar.sanırım bele telebelerin sadece o aylıq ödenişleri maraqlı idi onlarçün.
sonda da ki,qebul imtahanlarından sonra sadece bir fennden getmeyime(onu da ki,eslinde bütün il boyu deyil) baxmayaraq meni öz telebeleri,öz yetişdirmeleri kimi gösterib adımı da böyük herflerle giriş qapısının yanına yazdırıb,bundan yaxşıca bir reklam malzemesi düzeltdiler özleri üçün..bele..

praqa

çexiyanın paytaxtı ve eyni zamanda orta avropanın en qedim ve en gözel şeherlerinden biri.çex dilinde şeherin adı 'praha'dır.2-ci dünya müharibesinden demek olar ki,heç bir zerer,dağıntı görmeden qurtulan bu şeherin merkezi hissesi 1992-ci ilden unesconun dünya mirasına daxil edilib.praga böhem(çex),alman ve yehudi medeniyyetlerinin qovuşduğu multikultural bir şeherdir.memarlıq baxımından çox zengindir.amma merkez hissede qotik ve barok üslublu binalar üstünlük teşkil edir.st.vitus katedralı,charles körpüsü,astronomik saatı,qedim belediyye binası ve köhne şeher meydanı pragada mütleq gezilib görülmeli yerlerdi.tebii ki,pragaya qeder gelib de kafkanın evini görmeden praga gezisi tamamlanmış sayılmaz.
pragadakı gezinti rehberimiz avropada 3 favorit şeheri oldugunu demişdi:praga,barselona ve budapeşt.diger ikisi haqqında deqiq bir fikir sahibi olmasam da praganın heqiqeten de çox,çox gözel bir şeher olduğunu tam eminlikle söyleye bilerem ve orada olduğum 3 günün qetiyyen bu şehere kifayet etmediyini söylemeliyem.yeni ki praga insanın tekrar,tekrar getmek istediyi şeherlerden biridi.
çox yardımsever,mehriban sakinleri olsa da,ele ilk gün valyuta deyişme menteqesinde çox super bir şekilde hem özüm,hem de dostlarım aldadıldıqdan sonra artıq son derece ehtiyatlı davranmağa başlamışdıq.yeni ki,pragaya gederken esas diqqet edilmesi gereken şeylerden biri bu fırıldaqçı valyutacılardan uzaq durmaqdı.problem ondadı ki, valyuta kursları yazılan panoda tam düzgün,normal qiymetler olur ve sen de düşünürsen ki,hansısa bir problem ola bilmez,rahat pulu verirsen ki,deyişsinler,daha sonra sene verilen çekde ise tamam başqa reqemler yazılmış olur ve sen ne qeder sübut elemeye,başa salmağa çalışsan da artıq bir menası olmur,seni dinlemek bele istemirler.yeni,mence ele en doğrusu heç avronu deyişdirmemek ve hediyye filan alınacaqsa ele ödenişi avro ile elemekdi.yeri gelmişken çexiyanın pul vahidi krondur ve bir avro da texminen 25 krona deng gelir.

almaniya deyiləndə ağıla gələn şeylər

maşınlar,pive,yüzlerle çeşit sosis,brezel,klösse..bahnhof,15'33 ve ya 21'39 kimi absurd vaxtlarda,tam da bu saatda,bu deqiqede yola çıxan zuglar(qatarlar),mükemmel demiryolu sistemi,az qala her küçede quraşdırılan ve sizi uzun uzun gözlemeye mecbur bırakan,artıq sebriniz tükense de 40 avro cerimenin derdinden yaşıl ışıq yanmadan hayatta keçmem dediyiniz svetaforlar,bol bol velosipedler ve velosipedli insanlar,neneler,babalar,geniş,rahat yollar..mülltrennung(zibillerin ayırd edilmesi) bu mütleqdi almanyada..daha sonra,tebiete,yaşıllığa heqiqi qayğı.olan meşelerin,ağacların,yaşıllığın ele olduğu kimi de saxlanılması(daha bizdeki kimi mehv edib yerinde göydelenler tikmirler),yaxın dostluğa ele meyilli olmasalar da,adeten yardımsever ve gülerüzlü olan insanlar..her alman şeherinin olmazsa olmazlarından olan türk dönerci,kababçıları ve italyan ristoranteleri..gün erzinde bol bol eşide bileceyiniz danke- ve bitte schön ler ve.s ve ilaxır..en nehayetinde,dünya üzerinde yaşanıla bilecek en ideala yaxın ölkelerden biri..

bonn

1949 ilden 1990-cı iledek qerbi almanyanın paytaxtı olmuş şeher.mehz bu şeherin paytaxt olaraq seçilmesinde ise esab sebeb kimi qerbi almanyanın ilk kansleri konrad adenauerin bu şehere bağlı bir qesebeden olması ve başqa bir yere köçmeyi istememesi gösterilir.heyatımın çox gözel bir neçe ayını keçirdiyim,her gün bir az daha gözelliyine heyran olduğum,çox yaxşı dostlar qazandığım şeher..o tam da rhein çayının sahilinde tikildiyine göre oxu zalından rheine mükemmel bir menzeresi açılan üniversitet kitabxanasını,bıraksalar axşam seher,yorulmadan,usanmadan geze bileceyim o güzelim alleeleri( xiyaban),güneşin azcıq üzünü göstermesini bele fürset bilen almanların hemen piknik üçün,ya da öylesine oturub,güneşlenmek üçün geldikleri o hofgarten ini,o yardımsever,gülerüzlü insanlarını çox özleyeceyim şeher.çox da beyendiyim bir sloganı var bu şeherin : freude,joy,joie,bonn..

naxçıvanlı olmaq

demeli üniversitetin ilk günü,ilk derse gecikmişdim ve bu hem de bakı ve bakının o dehşetli,ömür gün yeyen tıxacları ile de ilk tanışlıq günü olmuşdu.neyse..geciksem de,derse girmek zorundaydım ve utana-utana,özümde cesaret tapıb birteher girdim derse..gördüyüm ilk boş stula oturdum..yanımda oturan qız döndü mene sarı,'salam,menim adım filankesdi' dedi.nese men de adımı dedim sonra qız hemen haralısan deye soruşdu,men de naxçıvanlı deyen kimi qız başladı gülmeye' ahaa,men de deyirem axı niye bele gecikmisen,yolun uzaqdı axı senin,hee,ona göre,hahaha..'sonra da hamı başladı gülüşmeye..bu azmış kimi, yanımdakı başqa biri 'aaa,düzdü ki,yaa,sizin orda iyneye lombalası deyirler,ne bilim,çengele cırıq qaşıq( nese qarpızla bağlı da biri vardı,indi xatırlamıram),düzdüüü,hahaha'' men tebii ki,şokdaydım..özümü tamam itirmişdim,tek cümle deye bilmişdim'yoo,siz ne danışırsız,vallah,bunu ortaya çıxaranların texeyyülüne heyranam,yoo,inanın,bizde heç kim bele danışmır ve.s' tarzında bir şey demişdim.amma,çifaydaa,hamı,hetta,müellime de gülürdü..birce durub,'nolur,bir dene da be de,gülek de' demekleri qalmışdı..neyse ki,bir az insaflıydılar,daha onu istemediler..indi,her defe yadıma düşende o anlar,özüm de gülürem,o ayrı..yeni ki,naxçıvanlı olmaq bezen bele ecaib,qeraib suallarla qarşılaşmaq,gülüş obyektine çevrilmek ve iş yerine,üniversitete falan bele 'travmatik' girişler elemekdi herden de..

həyatın insana öyrətdiyi şeylər

- sebr etmeyi bacarmaq
- ne olursa olsun,bu günün işini sabaha saxlamamaq
- heqiqeten güvene bileceyin,etibarlı insanların sayının bezen bir elin barmaqlarının sayından da az olması
- öz problemlerini çox qabardıb yeri geldi gelmedi onlardan behs etmeyin heç de yaxşı şey olmadığını.bunu etmekle sadece etrafındakı insanları yorursan ve özünden uzaqlaşdırırsan.
- ailenle,valideynlerinle münasibetleri her zaman yaxşı saxlamaq.ata ve anaya eline düşen her fırsatta onları ne qeder çox sevdiyini söylemek,meslehetlerine ehtiyacın olduğunu onlara hiss eletdirmek.
- insanlarla münasibetde elinden geldiyince nezaketli ve kibar davranmaq.her bir insan ona düzgün müraciet edilmesinden,ona saygı ile yanaşılmasından memnunluq duyar ve hele hele bu insan size nedese kömek edecek biridise o zaman daha evvelden işe bir addım önden başlarsınız.
- işlerini ola bilecek en düzgün şekilde,ardıcıl ve telesmeden,amma zamanında etmek.
- lazım geldiğinde üzr istemeyi bacarmaq,amma bunu ele bele xala xetrin qalmasın şeklinde deyil,en inandırıcı şekilde etmek
- özünü,fikirlerini elinden geldiyi qederince düzgün ifade etmeyi öyrenmek
- kiçik şeylere göre de xoşbext hiss etmeyi bacarmaq.yeni ki özünü xoşbext hiss elemen üçün oturub böyük şeylerin olmasını gözlemek lazım deyil.
- sen zamanı deyil,zaman seni öldürür.zamanı düzgün deyerlendirmek.canın nese etmeyi istemese bele heç olmasa bir küçeye çıxıb yürüyüş elemek.en azından o zamanı sağlığına bir katkıda bulunaraq keçirmiş olarsan.
- ve en önemlisi.beli,bir klişe de olsa yazmalıyam,sağlıq her zaman her şeyden önce gelir.elinden geldiyi qeder zererli verdişlerden,ruh ve beden sağlığına zerer vura bilecek nitelikde olan her şeyden uzaq durmaq.bu zerer vurma nitelikli olan şeylere insan da daxildir.

vaqif mustafazadə

azerbaycanımızın yetişdirdiyi ve dünya seviyyesinde bizi,musiqimizi tanidan möhteşem eserlere,kompozisiyalara,sintezlere sahib olan bir musiqi dahisi.azerbaycandan kenarda da çox yaxşı bilindiyine,tanındığına şexsen özüm defelerle şahid olmuşam.hetta,tanıdığım bir alman jazzı mehz vaqifi dinledikden sonra sevmeye başladığını söylemişdi.bilindiyi kimi jazz ve muğamı sintez eleyerek jazz-muğamı yaratmışdı.amma,teessüf ki,o zamanlar vaqif buna göre ele de teqdir edilmirdi.beynelxalq musiqi yarışmalarında,jazz festivallarında defelerle qalib olan vaqifi öz veteninde qebul etmirdiler.cins şalvarlı,uzun saçlı,ferqli bir gencin yazdığı musiqi de teessüf ki,o zamanın otoriterleri terefinden ciddi qebul olunmurdu.vaqif tez-tez ciddi tenqidlere,tehqirlere meruz qalırdı.bilmirem,belke de ele qısa ömür yaşamasında,genc yaşda miokard infarktından vefat elemesinde de ele bu yerli yersiz tutulan iradların,edilen tehqirlerin de payı olub.kim bilir.

marilyn monroe

ana terefden ailesinde müeyyen yaşdan sonra psixiki pozğunluqlar ortaya çıxdığından ( anası uzun iller şizofreniya diaqnozu ile müalice alıb,qardaşı ise depressiyanın ilerlemiş merhelesinde intihar edib) marilyn de bütün heyatı boyunca daima bir gün psixi xeste olacağı qorxusu ile yaşayıb.hem yaşadığı dövrün ve ümumiyyetle bütün zamanların en gözel qadınlarından biri hesab olunan marilynin qurduğu her üç evlilik uğursuz alınıb ve aile qurduğu insanlar tamamile bir birine zidd xarakterli insanlar olub.ikinci evliliğini qurduğu zamanının en yaxşı,tanınmış baseball oyunçularından olan joe dimaggio marilynin ölümünden sonra düz öz ölümünecen her hefte onun mezarına teze qızılgüller aparıb.yaşamı qeder ölümü de sirlerle dolu olub marilyn monronun.
bir de unutmadan elave edim,internetde de mevcud olan ve çox meşhur bir videosu var marilyn monronun.j.f.kennedynin doğum gününde mexsusi olaraq onunçün sehnede happy birthday söylediyi video.bu arada,o videoda adı çekilenden sonra ele gec gelmeyine sebeb olaraq da,geyindiyi paltarın son derece dar olması ve normal yerimesine mane olması gösterilir.

90-cı illərdə uşaq olmaq

6 saatdan bir sadece bir saatlığına verilen elektrik işığını gözlemekdir.bezen de o bir saatlıq işıq da vaxtında verilmeyende qonşulardan alınan 'işıq idaresinin' nömresine zeng eleyib onları 'niye bizim işığımızı vermirsiz' deye deng elemekdi.. valideynleri 'yardım'növbesine geden diger uşaqlarla gec saatlara qeder gelmeyen ana,atanı mehlede birlikde oturub gözlemek demekdi.evlerinde elektrik generatoru olan uşaqları dünyanın en xoşbext insanları zenn elemekdi.blokada şeraitinde olan bir şeherde yaşanıldığına göre bezen günlerle şeherde şeker,qend,un olmadığında gelen qonağın qarşısına qoymaq üçün allahın qendi de tapılmayanda eline bir kasa alıb bir-birinden qend isteyen qonşuları görmekdi..ve .s. ve ilaxır..amma,her şeye rağmen gözel yaşanılan bir uşaqlıqdı 90 ların uşaqlığı..

hüseyn cavid

20.ci esr azerbaycan edebiyyatının en görkemli nümayendelerindendir.azerbaycan dramaturgiyasına 'iblis','ana','peyğember','şeyx senan' kimi şaheserleri bexş eden,edebiyyatımızda romantizm cereyanın banilerinden biri.cavid,her halda,azerbaycan edebiyyatında eserlerini en çox oxuduğum,haqqında da en çox araşdırdığım yazarlar biridir.ve burda bir nüansı da qeyd eliyim.demeli,almanların en önemli dramaturgu hesab edilen, tarixçi,filosof,şair friedrich schillerin de eserlerini oxurken sanki onun istifade etdiyi dilin,üslubun,hadiselerin axış terzinin filan mene daha önceden tanış geldiyini hiss etmişdim.bir az araşdırdıqdan sonra schillerle cavid arasında kendimce çox benzerlikler de tapmışdım ve yadımdadır ki,bunu da her kese deyirdim,yeri geldi gelmedi.tebii ki,kimse de meni qırmamaq üçün bir şey söylemirdi.amma,bilirdim ki,fikirleşirler ki,sen allah buna bax de..işi gücü qurtarıb..nese ki,iller ötdü.ve bir gün menim elime tesadüfen 'cavidi xatırlarken ' adlı bir kitab keçdi.ve,o kitabda cavid haqqında xatirelerini,fikirlerini bölüşen bir yazarımız(teessüf ki,adını deqiq xatırlamıram) deyirdi ki,sen deme schiller cavidin en sevdiyi,en çox teqdir etdiyi ve araşdırdığı dramaturq olub..ve artıq bunu da oxuyandan sonra kimse meni susdura bilmezdi..
xülase, 'kesse her kim tökülen qan izini ,qurtaran dahi odur yer üzünü' misralarının ve daha nice mükemmel replikaların sahibi olan,daha çox öyrenmeli olduğumuz,daha çox deyer vermemiz gereken biridir hüseyn cavid..