6. Hərbi xidmətə getməzdən öncə eşitdiklərimə uyğun müəyyən bir ölçü götürmüşdüm və getdikdən az bir zaman sonra anlamışdım ki, (nə qədər çətin olsa da) oradakılarla eyni zehniyyətə malik olmalı, belə desək, onların dilində danışmalıyam (təbiətinə zidd getmək çətindir, nə qədər ölçü götürsən də). Bunu ilk vaxtlarda alındıra bilmirdim, amma bir gün aşpaza "qaqa, zəhmət olmasa, bir çay ver də" deməyim (metodiki səhv) sonrası onun "get, özün süz də" cavabı və məndən başqa digərləri üçün süzməsi səbr kasamı daşıran son damla idi. Halbuki, hər kəs ona "sikil, çay gətir" deyirdi, o isə başıaşağı edirdi də, çünki onların diliylə desək, "altını vurmuşdu".
Müəyyən zaman sonra öz davranışlarımla hörmət qazansam da, anlamışdım ki, mənim sakit təbiətli olmağım və mədəni davranışım, böyük bir kəsim (xüsusən zabit heyəti) tərəfindən heç də xoş qarşılanmır, hətta bu onlarda "gey" təəssüratı yaradıb. Yaşadığım çətinliklər məni onlar kimi olmağa məcbur edirdi və yuxarıda yazdığım hadisə sonraı içimdəki ən dərin qatlardan o şeytanı tapıb çıxarmağa müvəffəq olmuşdum (aşpaza nə etdiyimi yazmayacam, bu heç lazım da deyil). Özümə inana bilmirdim, artıq mən də (o zaman üçün) onlardan biriydim, "güc" nümayişinin labüdlüyünü dərk edərək cəngəlliyin qaydalarına uyğun yaşayırdım. Necə deyərlər, bu xalq bükə bilmədiyi əli öpür. Yaltaqlananlar, bacısının nömrəsini verməyə çalışanlar və sözün həqiqi mənasında əsl "geylər" (homofobiyaya bağlamayın) yavaş-yavaş ortaya çıxırdı. O zamandan sonra tətbiq etdiyim əsl "kişi" davranışları, işimi çox asanlaşdırmışdı (hətta sonlara yaxın zabit heyəti belə çox şeyi mənə tapşırıdı). Zatən orda yaşca ən böyük əsgər mən idim (çoxu ağzından süd iyi gələn çolpalar idi) deyə işim elə də çətin deyildi.
Sözümü nəyə gətirirəm. Tərxisə yaxın o mühiti analiz etməyə başladım və bir gün anladım ki, əslində ora fərqli bir yer deyil, əksinə, azərbaycanın mülki həyatının kiçik bir modelidir sadəcə. Tək fərq isə orada qadınların olmamasıdır.

Azərbaycanda kişi olmaq çox qəliz, ağır, məsuliyyətli bir yükdür. Eləcə biraz sakit təbiətlisənsə, problemləri dava-dalaş salmadan, təmkinlə, ağıl və məntiqlə həll etməyə çalışırsansa sən artıq potensial loxsan. istər qohum-əqrəbalarının, istər dostlarının, istər qonşularının, istərsə də doğma sevgilinin belə (bildirməsə də) baxış bucağından, sən, qəbul et ki, "potensial loxsan". Dastandakı kimi gərək illa da bir qəhrəmanlıq göstərəsən ki, sənə Dədə Qorqud ad qoysun. O vaxtadək sən "adsızsan".
Burada sadəlövhlüyə, humanizmə yer yoxdu, bu səni zəif qılar. Axı Azərbaycan kişisi həmişə güclü olmalıdır. Tarix boyu zorlanmış xalqa, onu zorlayan "Şah Abbas" lazımdır, Axundovun yəhərçi "Yusif Sərracı" yox.
Ətrafınızdakı kişilərə diqqətlə bir baxın. Onlar qaraqabaq olmaqda, gözlərindən öd püskürtməkdə həqiqətən maraqlıdırlar mı, yoxsa buna məcburdular mı? Azərbaycan kişisi daim narahatdır, təşviş içindədir, bunu ailəvi restoranlarda müşahidə edə bilərsiniz. Sırf yoldaşı "əşi onsuz da loxdur" kimi səciyyələndirildiyi üçün, bilirsiniz, hər gün neçə baxımlı qadının yolu kəsilir, gic-gic təkliflərə və tacizə məruz qalır? Amma yox, nə vaxtsa haradasa "igidlik" göstərmisənsə, yaxud hansısa vəzifə sahibisinənsə, vəya ən azından şüvən birisənsə, nəinki xanımına, sənə belə pox yeyər kimsə nəsə deyər. Ona görə Azərbaycan kişisi güclü olmaq, ən azından görünmək məcburiyyətindədir. Bunu da qaraqabaq olmaqla, ağzının danışığını bilməməklə, aqressiv olmaqla doldurmağa çalışır.

Azərbaycanda bir kişi öz qadınıyla sevgi yaşamır heç, yaşaya da bilməz. Onların bir araya gəldiyi tək yer ya mətbəx, ya da ki valideyn iclasıdır. Qadınını öpmək, onu sevgi dolu sözlərlə xoşhal etmək, hansısa məclisdə tərif yağdırmaqla azərbaycan kişisi hörmətdən düşə bilər. Bu isə ona uşaqlıqdan aşılanan, yaratmaq istədiyi gücə təhdiddir. Bu ona məhlələrində, məktəbdə, universitetdə, əsgərlikdə, ata ocağında təlqin edilir və o, hərhansısa bir dəyişiklik etməkdən çox qorxur.
Evlilikdə belə bir araya gəlmirlər. Dədə-baba üsulu seks istisna (o da ayda 1), hərhansısa rənglilik (burda bdsm-ni, qamçını nəzərdə tutmuram) qəbul edilməzdir. Qadınına əlavə həzz bəxş etmək üçün oral seksi ağlının ucundan belə keçirməməlisən. Heçnə demirəm, inanın ki, öz xanımın belə müəyyən zaman sonra nə sənə kişi kimi baxacaq, nə də ki hörmət edəcək. Sən artıq onun üçün potensial "dilvuransan". Boşandıqdan sonra "yaxşı kişi olsaydın, arvadına çaldırmazdın" cümlələrini çox eşitmişəm məhkəmə salonlarında. Qadınınla içki içə bilməzsən, ona bunu təklif belə etsən qadının belə yenə sənə oğraş gözüylə baxacaq. Əxlaq mənim üçün vacibdir, anlamsız olsa belə. Amma bu sadaladıqlarımla əxlaqın nə əlaqəsi var? Bunları kənarda "saxladığım" hansısa qadınla yaşayacağıma, öz xanımım üçün əyləncəli bir insan olmağın nəyi əxlaqsızlıqdır? (xarakterimdə ki bir yanlışlıq yoxdur) Azərbaycan kişisi qadını üçün sevgi mənbəyi yox, maddi təminat mənbəyi rolunda çıxış etməlidir.
Sırf bu səbəbdən o, magistratura vəya fəhləlik adıyla başqa ölkələrə üz tutmağa çalışır, gərçəkləşdirə bilmədiyi duyğuları realizə etmək üçün.
Amma mütləq hər bir azərbaycan kişisinin başqa ölkəyə getməsinin qarşısını almaq üçün onu özünü öldürməklə hədələyən, tumanını başına çevirən bir anası mütləqdir ki, var. "Hekayəti Müsyo Jordan və Dərviş Məstəli şah" əsərindəki Şərəfnisənin təbirincə desək, "axı oralarda qızlarla, gəlinlər ilə oğlanlar bir yerdə oynuyurlar, danışırlar, gülürlər". Bu əsl rüsvayçılıq olardı, həm bir zamanlar qayınanasının ona tətbiq etdiyi "dedovşinanı" indi də gəlininə yaşadaraq içindəki əzilmişliyi basdırmaq üçün yerli məhsula ehtiyac var axı. Bunun üçün azərbaycan kişisinin anası hər vəchlə "Pariji də partlatmağa" hazırdır, yetər ki, getməyəsən.

Azərbaycanda bir kişi doğulduğu gündən həmcinsləriylə müqayisə edilir, bu müqayisə öz növbəsində rəqabət doğurur, bu rəqabət güc nümayişi istəyinə çevrilir (təkcə fiziki anlamda yox). Uşaq vaxtı qohum uşaqlar arasında "sən döyərsən, ya o?" kimi, yeniyetməlik vaxtında "o, 600 yığdı, sən yox", universitet sonrası "görürsən, o, aylıq 1000 manat alıree", yetkinlikdə "onun aldığı qız həkimdi, ömürlük çörəkdi də, oğlanda fərasətə baxee", evlənəndə "onun arvadı şuba geyinir, heç gör mən istəyirəm səndən", uşaq sahibi olanda "onun uşaqları rus bağçasında oxuyur", qocalanda "o, övladlarına gör necə toy elədi" vəs kimi cümlələrlə Azərbaycan kişisi ailəsi, xanımı, dostları tərəfindən həmişə dostlarındakı, qohumlarındakı, qonşularındakı hərhansı bir kişiylə müqayisə edilir, psixoloji basqıya məruz qalır və bu onda digərlərinə qarşı aqressiya yaradır. Bəlkə ona görədir ki, bu ölkədə kimsə kiminsə uğuruna canı-könüldən sevinə bilmir.

Ailənə, xanımına, dostlarına sənin harada çalışdığın, nə qədər qazandığın maraqlı deyil. Bu lənət olası pulu bir şəkildə haradansa qazanıb gətirməlisən. Bəlkə ona görədir ki, azərbaycandakı kişilərin böyük qismi el diliylə desək "maşşenik"dir, kiməsə 1 manat "atmağı" belə özünə qazanc bilir. Azərbaycan kişisi ayağını yorğanına görə uzatmalı deyil, yorğanı nə yolla olur olsun, uzatmalıdır. Bəlkə ona görədir ki, bu ölkədə adi orta səviyyəli bir sahibkar belə prokurorun sürdüyü maşından sürür, demək olar ki, digər ölkələrə baxanda böyük bir qismin öz şəxsi avtomobili var.
Azərbaycan kişisi maddi imkanı aşağı olsa belə, insan içinə böyük təmtəraqla çıxmağa məcburdur. Qoy hər kəs görsün ki, onun yaxşı evi var, o, yaxşı yeməklər yeyir, xanımı ondan razıdır. Bəlkə ona görədir ki, Rasim Ocaqovun "Ad günü" filmindəki Əli adlı personaj, öz oğluna necə ad günü keçirəcəyini, əslində kasıb olmasına rəğmən ailəsini necə yaxşı dolandırdığını sübut etmək istəyir, hətta mövsümə uyğun olmasa da ciddi cəhdlə "balıq" belə axtarır ki, stolun üstündə olsun...