158. Hərbi xidmətdə olarkən, zastava rəisimiz həmişə deyərdi: "Yaxşı vəya pis insan yoxdur, yaxşı vəya pis əməllər var". Bu, bəlkə də çox şablon cümləydi, amma bəsit biri kimi düşündüyüm insanın işlətdiyi bu cümlə, o zaman mənə çox təsir etmişdi. Bu cümləni saatlarla düşünər, ona müəyyən əlavələr edərdim.

Zastava rəisi həqiqətən haqlıydı. Doğrudan, biz, kimə yaxşı, kimə pis deyirik ki? Yəni bu qənaətə necə gəlirik?

Həyatımda etdiyim ən böyük səhvlərdən biri də türk liseyindən vaxtında çıxmamağım idi. Onsuz da elə də intellektual bir ailənin övladı deyildim. Onsuz da cahil bir toplumda böyümüşdüm. Bir də din adı altında öz yaramaz niyyətlərini, əməllərini pərdələyən bu bədəsil "xidmətçilərin" əhatəsində böyümək, artıq həyata 3-0 geridə başladığımın carçısıydı.

Çox gec öyrəndim hərşeyi, çox gec. Bugün belə keçmişin qırıntılarını üstümdən çox çətinliklə ata bilirəm. Təbii ki, bütün bunların mənim üçün müsbət tərəfləri də varıydı. Məsələn, o dönəmlər "yaxşı insan" olduğuma inanır, "pis əməllərimi" "şeytanın işi, oyunu, vəsvəsəsi" kimi xarakterizə edərək, fərqində olmadan məsuliyyəti bir növ üzərimdən ataraq mənəvi rahatlıq tapırdım.

Yuvadan ayrıldıqdan sonra isə əslində, özümlə əsl üzləşmə zamanı idi. O zamanlar da biraz məsuliyyətsizlik edərək, necə deyərlər, palaza bürünüb elnən sürünürdüm, ta ki Herman Hesse ilə tanış olanadək.

Hesse məni Dostayevskiylə, Dostayevski Lars Von Trier ilə tanış etmişdi. Onlarla tanış olmağım, özümlə tanış olmağım demək idi. Amma bir şeyi hesaba qatmamışdım ki, əvvəlki "mənəvi rahatlığım" məni ömürlük tərk etmişdi.

Həyata yenicə atılmağa başlayan körpətək yuvadan ayrılmaq mənə çətin gəlirdi, amma gerçək dünya ilə tanış olmalıydım. Oxuduqlarımı həqiqi qəbul etməkdə hər tərəddüd yaşadığımda, həyat öz vurduğu sillələrlə fərqindəlik, idrak yolunda tərəddüdlərimə məzar qazırdı.

Bergman'ın "persona"sı, Trier'in "dogville"si mənə sübut etmişdi ki, mən heç də "yaxşı insan" deyiləm.
Paolo Genovese'nin (başqa dillərdə də "remake" olunmuş) "Perfetti sconosciuti"si (perfect strangers) məni təpiyinin altına salıb, it balası kimi çırmışdı.

Bunlar isə son deyildi. Öyrənilən hər bilgi, yaşanılan hər bir hadisə, məni bir addım daha həyatla, insanlıqla, özümlə tanış etmiş olurdu. Qavranılan hər kiçik reallıq biraz daha əsl həqiqətə aparırdı. Yolun sonunda məni nə gözləyir, bilmirəm, amma bu yolu sonadək getməyə, açığı, cəsarət etmirəm.

Hesse mənə anlatmışdı ki, günahı "şeytan"ın, savabı "mələy"in üstünə atmağa lüzum yoxdur, çünki sən özün şeytan və mələyin vəhdətisən. Və Freyd sakitcə izah etmişdi ki, hər gün öldürməyə çalışdığın "şeytan", əslində, biraz daha səninlə dostlaşmağa başlayır.

Öyrənmişdim ki, özümü bir bütün olaraq qəbul edim, amma edə bilmirdim. Təsəvvür elə ki, dünən gecə qardaşınla söhbət edirsən, amma səhər öyrənirsən ki, bu heç sənin qardaşın deyil. Bəzi şeyləri qəbul etmək elə də asan olmur.

Bir neçə dəqiqə olar ki, balkona siqaret çəkmək üçün çıxmışdım və yuxarıdan ortayaşlı bir kişinin səsi eşidilirdi: "Həci, belə demə, mən yaxşı insanam, Allah adamıyam, pis işlərlə işim olmaz. Halal-haram bilən biriyəm, elə şeylər məndən uzaqdı..."

Bu cümlələri eşidəndə əvvəlcə məndə yazmaq istəyi yarandı. Sonra isə başımı yuxarı qaldıraraq, o telefonla danışan "Allah adamına" bir neçə kəlmə demək istədim.

Kimə gəlirsən, dümbələk? Məgər sən həqiqətən özünü "yaxşı insan" hesab edirsən? Sadiq, dürüst, yalandan uzaq. Yaxşı ata, yaxşı yoldaş, hə? Və insanlara onların həssas nöqtələrinə toxunaraq sikiş gəlməyi planlayırsan? Məgər həqiqətən sən heç google chrome'də gizli pəncərə açmamısan? Məgər həqiqətən history'ni heç silməmisən? Sənin history'in sənsən, özünsən. Onlar səni təşkil edir.

Deyə bilmədim, demədim, yazmağı tərcih etdim. Bax, biz buyuq. Hamımız eyni poxuq. Hər səhər özümüz üçün bir rol müəyyən edib onu oynuyuruq. Sadəcə kiminin performansı aşağı səviyyəlidir, kiminki isə oskarlıq. Yalnız axşamlar güzgüyə hər baxanda, əslində, bilirsən nə zibil olduğunu (əgər idraka sahibsənsə).

Bütün günü arsızca milli-mənəvi dəyərlərdən, ana haqqı-tanrı haqqıdır'dan, sevgidən, dürüstlükdən danışanlar, görən, həqiqətən heç utanıb yerə girirlər?

Gərək Michael Haneke, "Caché" filmindəki kimi sakit, düzgün həyatımıza kamera tutsun da mı, biz, bu sakit, düzgün həyatımızın arxasındakı kirlilikləri, natamamlıqları, vicdansızlıqları görə bilək?

içi mən qarışıq, hamımız saxtakar, əclaf, nanəcib varlıqlarıq. Baxmayın buradakı rollarımıza.

Sartr'ı tanımamış, özümü dünyanın mərkəzində hiss edirdim. Bir gün mənə isbat etmişdi ki, mən heçkiməm.

Mən yalnız bütün günü burada və sosial həyatda artistlik etməyi bacarıram. Mən yalnız içi boş cümlələr yazmağı bacarıram. Mən ortalama bir ömür çərçivəsində təbiətə yalnız 5 ton nəcis bəxş edirəm. Mən heçkiməm, heçkim...