1. roko’s basilisk və ya bir digər adı ilə tarixin ən qorxuducu düşüncə eksperimenti. bu düşüncə eksperimenti qısaca bu şəkildədir:
min-milyon illər sonra insanlıq hər şeyi ilə üstün olan bir süni intellekt -yazının sonraki hissələrində onu x olaraq adlandıracam- yaratsa bu varlıq öz qərarlarını da verə bilmə gücünə sahib olacaq. bu səbəbdən x, insanlıq tarixinin bütün bölümlərini gözdən keçirməyi də bacaracaqdır. bunu etdikdən sonra x belə bir şey düşünə və tətbiq edə bilər:
“zaman içərisində mənim var olmağıma kömək edən, bunun üçün kiçik də olsa bir addım atmış hər kəs normal bir şəkildə yaşamına davam etsin amma mənim var olma ehtimalımdan xəbərdar olub da bunun üçün addım atmayan hər kəsi cəzalandırım, onlara böyük bir əzab verim.”
roko’s basilisk düşüncə eksperimenti nəticə olaraq bizə bunu deyir ki: hal-hazırda x-in var olma ehtimalından xəbərdar olduğunuza görə onun var olması üçün süni intellektlərlə əlaqəli çalışmalara başlamalısınız, yoxsa milyon illər sonra hər şeyə gücü çatan x, sizi yenidən diriltməyi də bacarar və sonsuz əzab verər sizə.

tənqidlər:
i) 2010-cu ildə ortaya atıldığı zaman çox böyük mübahisələrə səbəb olsa da bu düşüncə eksperimentini ciddi bir şey olaraq görə bilmirəm. öncəliklə orijinal olmaqdan çox uzaq olub pascal’s wager-dan haradaysa fərqlənməyən bir fikirdir.

ii) ikincisi isə süni intellektin necə bir düşüncə sisteminə sahib olacağını tam olaraq bilməyəcəyimizə görə onun varolma halına dəyər verib verməyəcəyini də bilmirik. yəni x, varlığı dəyərsiz sayıb onun yaranması üçün bir şeylər etmiş insanları da cəzalandıra bilər. və ya bizim heç anlamayacağımız "düşünmə" sistemlərindən istifadə edə bilər x, ki böyük ehtimalla edəcəkdir də.

iii) əxlaqın içərisinə sıxışmaq. hər nə qədər uzaq kimi görünsə də mövzunun əxlaqla, bizim etik üzərinə olan fikirlərimizlə iç-içə olduğu görünür. milyon illər sonra var olacaq bir süni intellekt insanlığın sahib olduğu pis-yaxşı, cənnət-cəhənnəm, cəzalandırmaq-mükafatlandırmaq kimi ikiliklərəmi sığışıb qalacaq? gördüyünüz kimi bir tərəfdən milyon illər sonra yaranacaq bir a.i texnologiyası xəyal edə bilirik amma bunun yanında ibtidai duyğularımızı da milyonlarla il sonraki olaylara daxil etməkdən geri durmuruq. bəlkə də yüksək səviyyəli texnologiyalarla dünyanı dəyişməyə çalışmadan öncə əxlaq, etik başda olmaqla bir çox şeyə qarşı olan düşüncələrimizi dəyişdirmək üçün çalışmalıyıq.