azərbaycan dilində ən çox edilən yanlışlar
əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
dostlarının yazdıqları:
Məs.: “Yazdıqların çox maraqlıdı” dedikdə siz keçmiş məzmunu ifadə etmiş olursunuz. Oradakı “dı” “idi" hissəciyinin qısaltmasıdır. Düzgün yazılışı: "yazdıqların çox maraqlıdır" şəklində Olmalıdır. Ümumiyyətlə, əgər məzmun indiki mənanı ifadə edirsə, şəxs sonluğundan - “dır” şəkilçisindən istifadə olunmalıdır. Yox, əgər keçmiş məzmundursa, vəziyyətə görə “dı” (şühudi keçmiş), yaxud “idi” hissəciyindən istifadə olunmalıdır (Bu ikisini fərqləndirmək çətin olduğu üçün başqa "entry"də geniş-geniş yazacağam);
Hazır, gələcək zaman şəkilçisi işlətmişkən qeyd edim ki, dilimizdə “əcə” şəkilçisi yoxdur. Düzgün versiyası “acaq²”dir. Yəni cümlədə qəti gələcək zamandan istifadə olunarsa, diqqət edilməlidir: “gələcəm”, “gedəcəm”, “edəcəm” yox, “gələcəyəm”, “edəcəyəm”, “gedəcəyəm” olaraq yazılmalıdır;
“Burada”, “orada” sözlərini “burda”, “orda” olaraq yazmaq yanlışdır;
ikinci şəxsin cəm şəkilçisini yazıda “sız” olaraq yazmaq yanlışdır. Məsələn:
“evə gedərkən "desəz", hər şey yaxşı olacaq” cümləsindəki “desəz” sözünün düzgün yazılışı “desəniz”dir. Ümumiyyətlə, “-sınız²” şəkilçisi ancaq deyilişdə “sız” olaraq qeyd edilməlidir;
Cümlədə təkrar olunan nə, gah, həm, ya bağlayıcılarından əvvəl vergül qoyulur;
Cümlənin içərisində olan amma, ancaq, lakin, hətta, yəni, o cümlədən, həmçinin, habelə, halbuki, çünki, yoxsa, ona görə ki, yaxud, eyni zamanda, ondan ötrü ki bağlayıcılarından əvvəl vergül qoyulur;
Sağ ol ifadəsini “sağol” olaraq yazmaq.
“aha” və “beləcə” sözlərindən sonra vergülün işlənmə qaydaları müxtəlifdir.
Məsələn, “aha” sözü özündən sonra vergül tələb etmir. Cümlədə bir durğunluq olsa da, ara versəniz də, vergülün gələcəyi mənasına gəlmir. “aha” sözündən yalnız və yalnız bir halda vergül gələ bilər ki, həmin vergül ya modala, ya ara sözə, ya da vergül tələb edən bağlayıcıya aid olsun. Bu zaman da həmin vergül “aha” sözünün yox, yuxarıda yazılanlara – modala, ara sözə, bağlayıcıya aid olur.
“Beləcə” sözündən sonra isə vergül gələ bilər, ancaq diqqət edilməli məqam var. Birincisi, “beləcə” sözünü kök və şəkilçiyə ayırmalıyıq. “belə” əvəzlik, “cə” isə zərf düzəldən şəkilçidir.
əgər “beləcə” sözü “nə tərzdə?” sualına cavab verirsə, həmin söz əsas nitq hissəsidir. Yəni gərəksiz şəkildə vergülə ehtiyac yoxdur.
Yuxarıda da qeyd etmişəm ki, cümlədə durğunluq olsa da, vergül gəlməyə bilər.
Məsələn: bir kərə yüksələn bayraq bir daha enməz.
Yuxarıdakı örnəkdə “bayraq” sözündən sonra durğunluq olsa da, vergülə ehtiyac duyulmur.
Ayın tarixlərinə qaldıqda isə istəyirsinizsə, sıfırla yazın, istəyirsinizsə də, sıfır istifadə etmədən. Hər hansı qayda pozuntusu hesab edilmir.
Səhv etmirəmsə, 2016-cı il idi filoloq bizə xəbər saytındakı səhvləri müəyyən etmək üçün yazı təqdim etmişdi (arxivimdə qalıb. linki qoyacağam). Orada da görəcəksiniz ki, xəbərdəki ayın tarixlərində heç bir problem yoxdur.
Qeyd: hələ də “flioloq” sözünü “filoloq” olaraq yazanlar var, heyif. Yəqin ki, səhvin daha rahat tutulmasını istəyir. *
-*
http://eco.gov.az/az/nazirlik/xeber?newsID=5652
əvəzlikdən sonra əvəzlik gəldikdə vergül qoymaq, məs.:
"bu, o oğlandır" cümləsində fonetik norma pozulub, Ona görə ki cümlədə əvəzlik varsa və həmin əvəzlik mübtəda vəzifəsindədirsə, yenidən əvəzlik gələrsə ( təyin vəzifəsində), vergül qoyulmamalıdır.
düzgün yazılışı: bu o oğlandır.
əvəzlikdən sonra köməkçi nitq hissəsi gələrsə, vergül qoyulmaz.
qeyd: burada çox önəmli bir istisna var. əgər cümlədə istifadə edilən köməkçi nitq hissəsinin özünəməxsus vergülü varsa, qoyulmalıdır. bunu da bilməlisiniz ki, həmin vergül (tutaq ki, ara söz olsun) ara sözə aiddir. ona görə qoyulmalıdır.
məsələn: "bu, artıq mənim problemim deyil" cümləsində "bu" əvəzliyi mübtəda vəzifəsində çıxış etsə də, vergül qoymaq olmaz. niyə? çünki köməkçi nitq hissəsi - qüvvətləndirici ədat gəlib və həmin köməkçi nitq hissəsinin özünəməxsus durğu işarəsi yoxdur.
düzgün yazılışı: bu artıq mənim problemim deyil. başqa örnəyə baxaq:
"o, deyəsən, mənim əmim oğlumdur." cümləsi düzgün cümlədir, çünki köməkçi nitq hissəsi - modal söz gəlib və həmin modal söz özündən əvvəl və sonra vergül tələb edir, yəni vergül modal sözə aiddir.
mübtəda vəzifəsində çıxış edən əvəzlikdən sonra feil gəlsə, vergül qoymaq olmaz.
məsələn: "o, qaçır", "o, yeriyir", "o, döyülür" və s.
yuxarıdakı 3 örnəyin hər birində fonetik norma pozulub, ona görə ki vergül qoymaq olmaz.
düzgün yazılışı: o qaçır. o yeriyir. o döyülür.
qeyd: cümlədə feil ilə xəbər vəzifəsində çıxış edən söz və ya söz birləşmələrini qarışdırmayın.
"o, uşaqdır" cümləsində fonetik norma pozulmayıb. ( mən bayaqdandır fonetik norma deyirəm, bir-iki cümlə ilə nə olduğunu izah edim: cümlədə durğu işarəsi, sözdə hərf səhv yazılıbsa, fonetik norma pozulmuş hesab edilir. geniş yazacağam) feil dedikdə hərəkət olması gərəkdir və "nə edir" kimi ,- bunun timsalında törəmələrini də qeyd etmək olar: "edirdi", "edəcəkdi", "edərdi" kimi ,-sual tələb edir.
bunlar əsas qaydalardır. zənn etmirəm ki, bununla bağlı başqa qayda qaldı. əgər qalıbsa, əlavə edəcəyəm. -*
hamısını göstər