uzun müddətdir bu entry-i yazmaq istəyib, baş verən yeniliklərə görə təxirə salıb biraz da analiz etdiyim seçkilər. yazılası çox şey var, ancaq haradan başlayacağımı bilmirəm. əvvəlcə xırda məsələlərdən başlayım. bu seçkilər həm prezident həm də parlament seçkiləridir. seçkilərin 14 may tarixinə salınması da təsadüfi deyil. çünki 14 may 1950-ci ildə "demokrat parti" girdiyi seçkilərdə 27 illik(1923-1950) "chp" iqtidarını göndərərək 55 faiz səslə iqtidar olmuşdur.
seçkiləri bu tarixlə eyni günə salan ərdoğan, yenə də chp üzərində qələbə qazanıb tarixi təkərrür etdirməyi planlayır.
indi keçək prezident seçkilərindəki namizədləri analiz edək. əvvəlcə deyim ki, 4 namizəd var :
sırası ilə recep tayyip erdoğan, muharrem ince, kemal kılıçdaroğlu, sinan oğan.
ilk rte-in vəziyyəti barədə yazmaq istəyirəm: 2002-ci ildə akp 34 faiz səs alaraq tək başına iqtidara gəldi. d'hondt sistemi-ə görə barajı(10%) keçə bilməyən partiyalar parlamentdə təmsil oluna bilməzdi. şəkildə də göründüyü kimi barajı sadəcə akp və chp keçə bilmişdir. barajı keçə bilməyən partiyaların səsi isə keçə bilən partiyalar arasında faiz nisbətinə uyğun olaraq bölünür.
iqtidara gəldikdən 5-6 ay sonra baş nazir olan rte, yanındakı gənc, savadlı, dinamik kardlarla türkiyə tarixinin ən yaxşı dövrlərindən birini başlatdı. belə ki bu uğurlarına görə hər seçkidə daha çox səs artıran ərdoğan 2011-ci il seçkilərində 50 faizə səsi(49.83%) təkbaşına yığaraq( bunu türkiyədə edə bilmiş 3 partiyadan biri olmuşdur) iqtidar olmuşdur. məncə bu seçkilərdən etibarən artıq poxu çıxmağa başladı ( bundan əvvəl də problemlər var idi ancaq, daha da dərinləşməyə başlaması 2011 seçkilərindən sonra oldu). gücün yozlaşdırmadığı adam olmadığı kimi güc "bu fakiiir kardeş" imizi də yozlaşdırdı. yaşadığı güc zəhərlənməsinə görə 2012 ci ildə işçi haqqlarının gündəmdə olduğu günlərdə rte-in "itibardan tasarruf olmaz" deyərək maliyyəti 350 milyon dollar olan sarayın tikintisinə başlanılması ilə artıq rte-in ölkəni artıq öz malı kimi görməsinin başlancığı oldu. 2013-də gezi parkı olayları isə türkiyədəki sosial problemlərin artıq get gedə dərinləşdiyinə bir işarə idi.
hətta şəkildən də görüldüyü kimi 2002-dən 2012-ə qədər az da olsa artan demokratiya indeksi 2012-dən sonra düşüşə keçmiş, bu günki günə qədər də azala-azala gəlir.
sosial problemlər 2012-dən etibarən pisləşməyə başlasa da, iqtisadi problemlər 1 il sonradan-2013 dən etibarən pisləşməyə başlayır.
2013-cü ildə öz pikini yaşayan adam başına düşən üdm-in həcmi, 2013-dən sonra düşməyə başlamışdır. bunun bəhrəsini 2014 prezident seçkilərində görən rte, bu dövrdən sonra baş nazirlikdən çəkilib prezident olmuşdur. 2017 referendumuna görə 2018-ə qədər parlamentli respublika olan türkiyədə (1923-2018) prezident seçkiləri parlamentdə deputatların verdikləri səslə seçilirdi. 2014-də prezident seçiləri ilk dəfə xalq tərəfindən keçirildi və ərdoğan çox az adamın tanıdığı, chp və mhp-in dəstəklədiyi ekmeleddin ihsanoğlu-a qalib gələrək ilk dəfə prezident oldu.
ölkənin baş naziri bu gün millet ittifakı-da yer alan ahmet davutoğlu oldu.
vəziyyətin pisləşdiyinin nəticəsini 7 iyun 2015 türkiyə parlament seçkiləri-dən görə bilərik, bu dövrdə akp ilk dəfədir ki tək başına iqtidar ola bilmədi
daha sonra yaşanan terror hadisələri nəticəsində akp 49 faiz səs toplayaraq yenidən təkbaşına iqtidar olur.
bundan sonrakı seçkilərdə də əsasən xalqı manipulasiya edib səs toplayırlar( bundan əvvəl də belə idi, amma ən azından bundan əvvəl xalqın vəziyyəti bir qədər yaxşılaşdırdı deyə, onların duyğuları ilə oynamağa çox da ehtiyac qalmırdı). bunu uzun uzun yazmaqda məqsədim "ə qaqa yaxşı olmasa xalq ərdoğanı seçərmi?" məsələsini izah etmək idi. yadınızdadırsa 2020-də ilham əliyev çıxışları ilə xalqın 90 faizinin qəlbini fəth etmişdi. müharibəyə qədər onu söyüb batıran xalq, müharibə vaxtı bu tənqidləri bir müddətlik təxirə salıb "dəmir yumruq"-un çıxışlarını səbirsizliklə gözləyirdilər. bu da eynən belə məsələdir, kurtuluş savaşında da orduya kömək etmək üçün ac, paltarsız olmağa razı olan xalq, eyni mentaliteti davam etdirir. "ac olarıq, təki ölkəmizə terrorçular hücum etməsin" fikrini xalqın beyninə yeridiblər artıq. və səs toplamaq üçün seçki qabağı türkiyənin bir çox yerində terrorçu hadisələr olur ki, seçkiyə qədər ərdoğandan bezən xalq, seçki zamanı "bas ampülə amınqa" deyərək akp-ə səs verir.
15 iyul 2016 türkiyədə çevrilişə cəhd-dən sonra iqtidar-müxalifət fərqi olmadan hər kəs ərdoğanın yanında durdu. amma bu vəziyyətdən sui-istifadə edən ərdoğan, darbeyə cəhddən sonra, ona qarşı olan önəmli adamları "fetö" adı ilə həbsə atmağa başladı. 2016-2022 ci illər arasında ümumi 332 min nəfər tutuldu, 101 min nəfər həbs edildi.
daha çoxu üçün bu videoya baxa bilərsiniz.
(youtube: )
2017-də referandum ilə ölkənin sistemini parlamentli respublikadan, baş nazirsiz prezidentli respublikaya keçirdən ərdoğanın artıq gücü tam əlinə almaq istədiyi görsənirdi.
yuxarıda paylaşdığım xəritələrə diqqətlə baxılsa görülər ki, referendumda "hə" deyən bölgələr ilə akp-ə səs verən yerlər eynidir. yani ərdoğan "aziz milletim her kesden 1 nude istiyorum" desə, akp seçmeninin çoxusu atar -*.
ay hələ əsas məsələyə gəlməmişəm indidən 5800 hərf sayı var -*.
2016-cı ildə, mhp-dən bir qrup bərkgedən üzv, partiya içi demokratiyanı bərpa etmək, devlet bahçeli-i göndərmək üçün mübarizəyə başladılar. kreslosundan götünü ayırmaq istəməyən bahçeli isə ona qarşı olanları( meral akşener, ümit özdağ, sinan oğan, koray aydın və.s )partiyadan ixrac etdirdi. amma bu üzvlər məhkəməyə müraciət edərək yenidən partiyaya qayıdandan sonra, devlet bahçeli kreslonu tərk etməmək üçün, illərdir meydanlarda sərt təndiq etdiyi iqtidarın götünü yalamağa məcbur qaldı. sonrasında isə "cumhur ittifakı"-ı qurdular.
2018-dəki son prezident seçkiləridə ərdoğan chp namizədi muharrem inceni ilk turda məğlub edərək rəsmən diktatura dönəmini başlatdı. muharrem incenin məğlub olmasında əlbəttəki chp-in səhvləri var idi. məsələn 4 milyon səsi olan sandıqları nəzarətsiz qoymuş, ərdoğanın seçkiləri saxtalaşdırmasına şərait yaratmışdır. ittifaq olmasına rəğmən "millet ittifakı"-dan 3 fərqli namizəd çıxmış, ərdoğana qarşı tək yumruq olub mübarizə aparmaq yerinə ayrı ayrı mübarizə aparmışdırlar.
amma seçkilərdə diqqət edilməyən 1 şey var idi: "akp-in çöküşü", çünki bundan əvvəl təkbaşına 50 faiz səs toplayan akp, bu seçkilərdə partiyası 42 faiz səs yığmış, ancaq mhp və digər ittifaq partiyaların köməyi ilə 52 faiz səs toplaya bilmişdir.
daha çoxu üçün:
(youtube: )
indiki dövrə baxsaq ərdoğanın səsi ən yaxşı halda 45-46 faiz ətrafındadır. artıq akp-ə səs verənlərin ancaq "kemik kitle" olduğu bir dövrdür. yəni bu insanlar nə olursa olsun akp-ə səs verəcəklər, maksimum 1-2 faiz səsi düşə bilər, yəni akp 30 faizdən aşağı enməz deyə düşünürəm. seçkilərdə isə 40-46 arası səs toplayacağını düşünürəm. seçkilərdə hizbullah dəstəkli hüda par-ın akp sıralarından girməsi, illərdir chp-ə terrorçu deyən ərdoğanın nə qədər çətin vəziyyətdə olduğunu(bəlkə də 21 illik iqtidarlarında ən çətin vəziyyət) göstərir. bizim ləhçə ilə desək "ərdoğan domuşuf". həm də bu seçkilərin akp-in seçilmə ehtimalı olan son seçkilər olduğunu yaxşı bilən ərdoğan, bu dəfə də seçilsə ləhçə ilə desəm "ölkənin tifağını dağıtmadan" , soyub soğana çevirmədən gedən deyil ( e zaten koymuş). azərbaycanlıları nöqteyi nəzərindən də baxsaq, "ərdoğan getsə öyümüz yıxıldı" deyənlər məncə məsələni şişirdirlər. zatən bu siyasətdir, əbədi dostluqlar və əbədi düşmənliklər yoxdur, əbədi maraqlar var. türkiyənin bizimlə dostluğunun əsas səbəbi isə maraqlardır. hər halda kılıçdaroğlu gəlsə əlaqələrimiz biraz soyusa da, yenə də yüksək səviyyədə davam edəcəkdir deyə düşünürəm. ərdoğanın nick6-ı bitirək, keçək demokrat dedeye.
bu dəfə biraz qısa tutmaq istəyirəm, deməli kk 2010-dan etibarən chp-in başındadır. əslində cornelius fudge#371887 entrysində ətraflı izah edib kk barədə, mən də bir neçə əlavə edəcəyəm. bir neçə öz fikrimi deyəcəyəm: məsələyə birbaşa girsək chp-in hdp ilə yaxınçılığı barədə demək istəyirəm. çözüm süreci zamanı ərdoğan terrorist dediyi insanlarla daha yaxın idi. hər halda indi də kılıçdaroğlu daha yaxındır. çünki başqa bir şansı yoxdur. kurtuluş savaşı sırasında atatürk bilirdi hansı yüksək vəzifəli insanlar xaindir, amma müharibə bitənə qədər onlara dəymədi sonra isə hamısını edam etdirdi. Türkiye'de idam edilenler listesi
kk-da baxır görür ki, türkiyədəki seçmenlərin çoxu hara və niyə səs verdiyini bilmir, kor-koranə səs verir. və görür ki, akp-in illərdir terrorist olaraq tanıtdığı kk-a, kemik kitle akplilər səs verməz, onun üçün də iqtidara gəlib ölkəni düzəltmək üçün kürtlərlə yaxınlaşır. həm də kürtlərin səsi 11-12 faizdir. bu seçkilərdə kürdlərin dəstəyi kimə olsa seçkiləri o qazanacaq.
bayaq ən yaxşı halda ərdoğanı hesabladıq, indi isə ən pis halda kk-a baxaq. chp-in səsləri 25 %, iyip səsləri 11 %, 4 dənə balaca partinin səsləri toplamı 3% olsa edir 39 faiz. (baxma: 40 yaapaaaar) -* kürdlərində 11 faiz səsi olsa 50 faizi keçir ilk turdan. incenin də namizədlikdən çəkildiyini nəzərə alsaq, və incəni səslərinin 40%-in kk-a gedəcəyini düşünsək, ilk turdan bu iş bitmişdir. iqtidara gələndən sonra hər halda ərdoğandan yaxşı olacaq, çünki demokratiya olacaq, ərdoğan kimi tək adam rejimi yox. demokratiya olan yerdə xaos da olar, ancaq kk gələn kimi parlamentli respublikaya keçməyəcək, ən azı ilk 3 il prezidentli respublika olacaqdır. bir məsələyə də öz fikrimi demək istəyirəm :"kk niyə səsləri 1-2 faiz olan keçmiş akplilərlər ittifaq bağlayır"
cavab: çünki ehtiyacı var, ölkədə 21 illik akp iqtidarı var, ölkədə nələrisə dəyişdirə bilmək üçün gərək akp barədə təcrübəsi olan adamlar da olsun. məsələn elçibəy 71 illik sovet hakimiyyətindən sonra öz adamların gətirdi, ölkədə xaos yarandı, amma heydər əliyev elə etmədi, əvvəlcə öz hakimiyyətini möhkəmləndirdi, sonra hamısının dalından dəydi. kk-da elə edəcək məncə. əvvəlcə chp-ə qarşı olan önyarğıları qırıb, chp-i möhkəmləndirib, bu əlavə yüklərdən xilas olacaqdır.
indi isə muharrem incədən qonuşaq:
2018-də ince chpin səs potensialından 5-6 faiz daha çox səs toplasa da bu onu 2 ci tura daşıya bilməmişdir. bundan sonra chp-ə qarşı aqressivləşən ince, 2019 da chp-dən ayrılmış, 2021-də isə memlemek partisini qurmuşdur. bundan sonra tiktokda filan məhşurlaşan ince, bir anlıq xəyalpərəst davranıb özünün seçiləcəyini iddia edirdi. ərdoğandan çox kılıçdaroğlunu tənqid edən incenin səsləri son dövrlərdə lap aşağı düşərək, namizəd olana qədər çoxunun tanımadığı sinan oğandan aşağıda qərarlaşmışdır. sonda seçilə bilməyəcəyini anlayan ince, namizədlikdən çəkilməsə, kk seçilsə də seçilməsə də hər iki halda günahkar olacağını anlayıb, namizədlikdən çəkilmişdir. 12 may keçirilən ankara mitingində kk onu dəvət etsə də, özündən bir xəbər çıxmamışdır.
ən son namizəd sinan oğana keçək:
içlərindən normal namizəd demək olar ki sinan oğandır, adam barədə vikidə oxusanız, nə qədər donanımlı birisi olduğunu görərsiniz, və ən az "oşibka" buraxan namizəd də odur. amma düşünürəm ki, bu seçkiləri kk qazanmalıdır, ölkədə demokratik bir ortam yaratmalıdır, sonra isə gənc siyasətçilər, köhnələri əvəz edib seçilsinlər. 2028-də seçkilər olsa, məncə ən çox şansı olacaq 2 namizəd ekrem imamoğlu və sinan oğan olacaq.
sonda isə güvəndiyim seçim təxminlərini paylaşmaq istəyirəm. bu təxminlər anket yolu ilə yox təxmin yolu ilə aparılır. ona görə də obyektiv olduğunu düşünürəm
ən underrated yeməklər-dən biri. çünki həm ucuzdur, həm dadlıdır, həm tərkibi zəngindir, kalori-i az, protein-i çoxdur
nə bilim e, hər kəs bişirə bilər, tez və asan yeyilə bilinən bir yeməkdir. üzərinə limon sıxdıqda, sumaq və ya kəklikotu səpdikdə dadı 2 qatına çıxır. evdə olmasa, istənilən kafedən ucuz bir şəkildə yemək olur. həm doyurur, həm də qiymətinə görə çox yaxşıdır. və ən əsası bu yeməyin pisi olmur, yəni, 2 manata bir dönər yesələr "ə qaqa eşşəyi sikif kəsiflər? ağaağağağa" deyə bilərlər amma bu yeməyə deyə bilməzlər. bu yeməyi pis bişirənlər dərhal edam olunmalıdır. amk pis bişirmək, yaxşı bişirməkdən daha çətindir, kimsə necə bacarır pis bişirməyi?
ən sonda, yeməyin qəribə bir xüsusiyyəti də var ki, subyektiv danışsam, mən hər zaman mərciyə razıyam, yəni heç vaxt, mərci supu yeyəsi olsam "bu gün nəsə ürəyim mərci istəmir" demərəm. yüngül yeməkdir, çak-çuk qurtardı getdi.
1954-cü ildə çəkilən 3 saat 24 dəqiqəlik drama/action janrında olan bir film. akira kurosawa şahəsəri olaraq da bilinən bu film, həm də yapon kinematoqrafiyası-ın ən yaxşı filmlərindən biridir. film həm də çəkiliş üsullarında 1-2 yeniliyə imza atmışdır. ilk dəfə olaraq slow motion və the wipe çəkiliş üsullarında istifadə etmişdir. the wipe üsulunu sonradan star wars-da görürük. 204 dəqiqə olmasına baxmayaraq çox axıcı olan bu film, hekayəni yavaş-yavaş işləyərək, izləyicinin ağlında heç bir qaranlıq məqam buraxmır. hər bir obraz üçün onların xarakterlərini əks etdirən xüsusi musiqi, arxa fon, eləcədə onların əhval-ruhiyyəsinə uyğun təbiətdən istifadə etməsi kimi şeylər var. məsələn döyüş vaxtı yağış yağması:
və ya 2 gəncin eşq yaşadığı səhnələrin çiçəkli-böcəkli çəkilməsi bunun başqa bir örnəyidir:
bunun kimi sadə işləyişlərə görə filmi izləyərkən adam yorulmur. həmçinin yapon tarixindən və mədəniyyətindən bəhs edən bu filmdə, çoxlu satira nümunəsi var. feodalizm dövrü yaponiya-ında sosial təbəqələrin necə davrandığını bizə çox sadə dildə izah edir. həmçinin izləyici filmi izləyərkən, film boyunca bir neçə dəfə aydınlanma yaşayır. qorxaqlığın və cəsarətin nə kimi nəticələr doğura biləcəyini də göstərən bu film psixologiya sahəsinə də dərindən toxunmuşdur.
filmin posteri:
film 16-cı əsrdə bir yapon kəndlinin 40 nəfər quldurun onların kəndinə hücum edib məhsullarını yağmalamaq istədiklərini təsadüfən eşitməsi ilə başlayır. quldurların rəhbəri bu məhsul yetişənə qədər gözləyib sonra hücum etməyi planlayırdı. bu xəbəri kəndə çatdıran kəndli, digər kəndliləri təşvişə salır. qorxuya düşən kəndlilər, kənd ağsaqqalına müraciət edib məsələni danışırlar. kənd ağsaqqalı isə, əgər quldurların istədiyi qədər məhsulu versələr kəndlilərin daha sonra ərzaq tapmayacağını və acından öləcəyini deyir. buna görə də məhsulu quldurlara verməmək üçün onlarla döyüşmək lazım olduğunu və bunun üçün də samuray-ları bu məsələyə cəlb etmək lazım olduğunu deyir. bunun üzərinə " bizim samuraylara verəcək qədər pulumuz yoxdur, ancaq bir kısmat yeməyimiz var" deyən kəndlilərə qarşı " qaqa onda sizdə ajınnan ölən samuraylar tapın" deyərək məsləhətxana yazılarına taş çıkartacak bir söz deyir. bundan sonra samuraylar tapmaq üçün şəhərə yola düşən 3 kəndli ilə hekayənin əsas hissəsi başlayır.
--spoiler--
bizim 3 arkadaş şəhərə getdikdən sonra şəhərdə kiminsə evinə girən bir oğrunu zərərsizləşdirən, pensiyaların artmasından sonra artıq pensiya yaşına çatdığını düşünən ronin samuray (bir növ umbay samuray) olan Kambei Shimada-dan təsirlənib, onu döyüş üçün razı salmağa çalışırlar -*. təkcə 3 kəndçi yox, həm də gənc samuray Katsushiro Okamoto kambey dayıdan təsirlənib, onun şagirdi olmaq istədiyini deyərək kambeyin yanında fırlanır. filmi daha yaxşı anlamaq üçün bir qədər də tarixi biliyə malik olmaq lazımdır. bu şəkildə yapon feodal nərdivanı-a görə roninlərin samuraylardan aşağı təbəqə, bir növ muzdlu əsgər olduğunu görürük:
bizim 3 kəndçi kambey dayıya, quldurlara qarşı döyüşməsi üçün gündə 3 qarın yemək təklif edirlər. kambey dayı bolt-un iş təkliflərinin bundan daha mərifətli olduğunu deyib bunlara sikdiri çəkmək istəyərkən kəndlilərdən Rikichi-in ağladığını görüb qiryata gəlir və onların təklifini qəbul edir. quldurların sayının 40 nəfər olduğunu biləndən sonra, döyüşmək üçün onlara 6-7 nəfər samurayın lazım olduğunu deyərək samuray axtarmağa başlayır. samuraylar əsl samuray olub-olmadığını yoxlamaq üçün isə maraqlı üsuldan istifadə edir. ordan-burdan tapdığı samurayları məkanına çağırarkən, tələbəsi katsushirodan əlinə bir odun almasını və samuraylar içəri girərkən onların başından zərbə endirməsini istəyir. təbii ki, əsl samuraylar bu təhlükəni hiss edib zərbəni ram etməli idi:
nə başınızı ağrıdım 6 nəfər samuray yığılandan sonra, kəndli rikichi iri, güclü-qüvvətli bir amma sərxoş bir "samuray" gördüyünü deyərək onu kambey dayıya bildirir. kambey dayı isə "samuray"-ın dəvət edilməsini istəyərək yenə də onu testdən keçirir. o düşünür ki, əsl samuray o qədər ayıq-sayıq olmalıdır ki, gözlənilməz zərbələri dəf edə bilsin. və elə içməlidir ki, gözlənilməz zərbəni dəf edə biləcək ayıqlıqda olsun. amma əsl samuray olmayan bu adam, testdən keçə bilməyərək başına odun zərbəsi alır. artıq digər samuraylara biabır olan bu adam, oxuma-yazma bilmədiyinə görə hardansa oğurladığı bir sənədi, samuraylara "samuraylığı təsdiq edən bir sənəd" kimi təqdim edir. sonra bu sənədin 13 yaşlı "Kikuchiyo" adlı bir qız uşağına məxsus olduğunu görüb bu adama "Kikuchiyo" deyə xitab edərək məzələnməyə başlayırlar. amma samuraylar nəzakət əlaməti olaraq sənədin qıza aid olduğunu Kikuchiyo-a deməyib, ancaq 13 yaşlı birisinə aid olduğu hissəsi ilə Kikuchiyo ilə məzələnirlər.
hər nəysə bunlar kəndə doğru yola düşüb, kəndə çatandan sonra kəndlilər samurayların pis şöhrətinə görə, hamısı qaçıb gizlənir. hətta bir ata öz qızının saçın kəsib, onun oğlan kimi geyinməsi üçün məcbur edir. hətta burada kikuchiyo-un gözəl bir nitqi var:
"What do you think of farmers? You think they're saints? Hah! They're foxy beasts! They say, "We've got no rice, we've no wheat. We've got nothing!" But they have! They have everything! Dig under the floors! Or search the barns! You'll find plenty! Beans, salt, rice, sake! Look in the valleys, they've got hidden warehouses! They pose as saints but are full of lies! If they smell a battle, they hunt the defeated! They're nothing but stingy, greedy, blubbering, foxy, and mean! God damn it all! But then who made them such beasts? You did! You samurai did it! You burn their villages! Destroy their farms! Steal their food! Force them to labour! Take their women! And kill them if they resist! So what should farmers do?"
ancaq film bütün samurayların eyni cür olmadığını, bəzilərinin qiryatlı olduğunu bizə göstərir.
zaman keçdikcə kəndlilərlə aralarını düzəldən samuraylar, onları döyüşə hazırlayar və quldurlara olan qorxularını qəzəb ilə əvəz etməyi bacarıb onları döyüş üçün cəsarətləndirirlər:
döyüş vaxtı çatdıqda isə , o zamanın şərtlərinə görə mükəmməl bir döyüş səhnəsi çəkən rejissor bu sahədə sonradan çəkiləcək bəzi filmlərə də ilham mənbəyi olmuşdur( battal gazi kimi).
və samurayların səyləri nəticəsində döyüş zamanı kəndlilər quldurlara qarşı cəsarətlə vuruşurlar. hətta maraqlı bir faktda ondadır ki, heç bir quldur əsir alınmadı, atdan düşən quldura qarşı 15 nəfər kəndli nizə ilə hücum edib onu anındaca öldürürdülər. samuraylardan ən yaxşı qılınc oynatmağı bacaran kyuzo-un filmin sonunda tüfəng ilə öldürülməsi isə çox ironikdir. koroğlu demiş "tüfəng çıxdı, kişilik sikdirdi" . döyüş bitdikdən sonra ümumilikdə 4 samuray həlak olur.
geriyə qalan 3 samuray isə kəndlilərin döyüşdən bir müddət sonra şən bir şəkildə məhsulu yığmasına baxarkən onlardan ən gənc olan samuray katsushiro " biz qazandıq" deyir. samuraylardan ən təcrübəli olan kambey dayı isə " biz yenə məğlub olduq, qazanan kəndlilər oldu"(döyüşdə itirdikləri 4 samurayın xatirəsinə) deyir. filmin son kadrında ölən 4 samurayın məzarı göstərilir və film burda bitir.
artıq kəndilərin samuraylara ehtiyacı olmayacaq deyə yəqin ki, onları qovacaqdılar.
--spoiler--
filmdə kəndlilər əslində cahil xalqı təmsil edir. və film boyu kəndlilərin davranışı isə, xalqın müəyyən situasiyalarda necə davrandığını göstərir. bir filmdən daha artığı olan bu əsəri hər kəsin izləməyini tövsiyyə edirəm. və sonda filmin çox şirin posterləri də var ki, atmasam olmaz:
(filmin özü 3.5 saatdır, amma entry-i yazmaq 5 saat çəkdi aq -*. bu qədər uzun çəkməyinin səbəbi entry-ə atdığım şəkillərin çoxunun jfif, webp, həcmi 1 mb dan çox olan şəkillər olması idi ki, onları uyğun hala gətirməyə çox vaxtım getdi aq).
qədim çin-də olmuş bir edam üsulu. adından da görüldüyü kimi sözün əsl mənasında cəzalıları belindən kəsib 2-ə ayırırdılar. bu edam üsulu sadəcə ən ciddi cinayətkarlara qarşı tətbiq olunurdu, çünki bəzən belindən kəsilən adam, kəsilən kimi ölmürdü.
bir dəfəsində, bir vəzifəli şəxs, dövlətin malın öz adına istismar edərkən tutulmuş, və bu edam cəzası tətbiq olunduqdan sonra çincə "qorxunc" və ya "mərhəmətsiz" mənasını verən "慘" sözünü öz qanı ilə 7 dəfə yazacaq qədər yaşamışdır.
bu hekayəni eşitdikdən sonra çinimperator-u dəhşətə gəlmiş, və bu edam üsulunu ləğv etmişdir.
ingiliscəsi “Paradox of the court” olan paradoks. Yenə də heç bir seçimin məntiqə uyğun gəlmədiyi paradoksdur.
Məzmunu isə belədir:
Hüquq fakultəsini yeni bitirmiş gənc, təcrübə üçün tanınmış bir vəkilin yanında işə başlamaq üçün müqavilə imzalayır. Müqaviləyə əsasən vəkil : “ ilk məhkəməndən qazandığın pulu mənə verəcəksən deyir”. Müqavilə imzalanır və bunlar 2 il bərabər işləməyə başlayırlar. Staj bitən kimi müqavilənin ədalətsiz olduğunu görən gənc, vəkilə ilk məhkəməsindən qazandığı pulu verməyəcəyini deyir. Bundan sonra vəkil, təzminat üçün məhkəmyə müraciət edir.
2 tərəf də hakim qarşısına çıxdıqda vəkil belə deyir:
- Möhtərəm hakim, bu məsələni uzatmaq lazım deyil. Çünki, əgər bu məhkəməni mən qazansam, onsuzda pulu mən götürəcəm. Əgər o qazansa razılaşmamıza görə onsuzda ilk məhkəməsindən qazandığı pulu mənə verəcəyi üçün yenə də pulu mən götürəcəm.
Gənc vəkil isə hakimə belə deyir:
- Möhtərəm hakim, vəkilin də dediyi kimi bu məsələ lazımsızdır, amma mənim lehimə. Belə ki, əgər mən məhkəməni qazansam onsuzda ona heç nə ödəməyəcəyəm. Əgər uduzsam da razılaşmamıza görə ilk məhkəməni uduzduğum üçün ona yenə də heç nə ödəməyəcəm.
mərdəkandakı "qayalıq" (ən azından biz belə adlandırırıq). biraz qayalıqların olduğu balaca bir yer. pivələmək ya da ümumiyyətlə kafa dinlemek üçün də gözəl yerdir. insanlar adətən bura balıq tutmağa gəlir. balıqdan başqa da şeylər olur, məsələn 2 il əvvəl ölü bir suiti və ölü (bəzisi diri) krivetkalar görmüşdük (hətta görməklə kifayətlənməyib butulkaya yığıb evə aparmışdıq (elə aparan kimi də evdəkilər çölə tullamışdı -* )
tarixin ən mübahisəli dünya çempionatlarından biri. belə ki 2010-cu ildə 12 il sonrası üçün qətərə verilən çempionat, deyilənlərə görə qətərin fifa-a rüşvət verməsi ilə baş tutub. 12 il əvvəl beynəlxalq standartlara cavab verən stadionu olmayan qətər-in 220 milyard xərc çəkib 12 il ərzində 7 ədəd stadionu tikməsi təqdirəlayiqdir, amma the guardian-ın yaydığı məlumata görə 6500-dən çox işçi çempionatın keçirilməsi üçün ağır şərtlər altında işləmək, təhlükəsizlik qaydalarına əməl olunmamasına və.s görə həyatını itirmişdir:
ancaq qətər-in yaydığı rəsmi məlumata görə cəmi 37 işçi həyatını itirmişdir. qətər-də insan haqqlarının pozulması, işçi ölümləri, bla bla bla- a görə bir çox azarkeşlər bu çempionatı boykot edirlər. amma qətər gəlməyən azarkeşlərin boşluğunu doldurmaq üçün pakistan-lı
azarkeş "ordusu" icarəyə götürür.
cibi dolu başı boş buna deyirlər deyəsən. ölkələrin dünya çempionatı üçün çəkdikləri xərclər:
amk 220 milyarda nəinki dünya çempionatı keçirmək, 22 dənə qətər qurarsan amk. max ərəb də amk
dünya-dakı bütün buzlar əridikdən sonra baş verəcəklər:
əvvəla onu deyim ki, bütün buzlar əridikdən sonra dünya okeanının səviyyəsi təxminən 70 metr qalxacağı üçün, ən birinci dəniz səviyyəsindən(0 metr) aşağıda olan yerlər suyun altında qalacaq. məsələn dəniz səviyyəsindən aşağı olan yerləri çox olan materik-lər-avrasiya daha çox "boğulacaq" amma sigma materik afrika isə sadəcə "islanacaq". indi isə gəlin*
ah yine mi gelin muhabbeti yapıyorsun bayerlik abi
ayrı ayrı materiklərin bu situasiyada necə görünəcəyinə nəzər salaq: şimali amerika: cənubi amerika: avropa: canım ay bakı...
(baxma: ağdamın dənizə birbaşa çıxış əldə etməsi) asiya: afrika: avstraliya: antraktida:
bu tam da "ay qız yox kök deyiləm, e sümüyüm iridi" deyən insanların düşündüyü kimidir -*
sözaltı sözlük-ün "urus bölmələri ilə əlaqələndirmə şöbəsi"-in rəisi alex01 ilə görüşdə, fight club üzvlərimizi artırmaq üçün sözlük reklamı edərkən çəkilmiş bir xatirə şəkli:
bu gün marketə gedərkən, yolda gördüyüm mənzərə ilə entry yazmağıma səbəb olan başlıq.
özüdə bir neçə saat əvvəl yağış yağırdı. adam şalvarı islanmasın deyə altına karton qoyub yatıb. kim bilir indi hansı çətinlikləri var. və düşünəndə ki, belə insanlardan ölkədə minlərlərə, hətta bəlkə də, milyonlarla var , adama sadəcə üzülmək qalır.
dayday, bilmirəm kimsən, amma məni ölkənin acı reallıqları ilə bağlı hüzünə saldın. ümid edirəm ki, bir gün sən və sənin timsalında ağır şəraitdə yaşayan insanların yaşamı düzələr, xoşbəxt olarlar....
hər dəfə yadıma düşəndə qəribə hisslər keçirdiyim bir hadisəni danışacam:
2 il bundan əvvəl yay aylarında mərdəkan-a bağ evinə istirahətə getmişdik. amma çox maraqsız keçirdi. evdə internet yox idi, internet üçün gərək hasarın başına çıxıb qonşu otelin wifi-i tutardıq. bir gün əmiuşağları qonaq gəlmişdilər, evdə sıxıldığımız üçün 4 nəfər(mən, qardaşım və 2 əmioğlu) çıxdıq mərdəkan turu eləməyə. söhbət edə edə gedərkən birdən yolda qara bir şey gördüm. əvvəl elə bildim telefon kabrosudur. amma yaxından baxanda gördüm elə telefonun özüdür. markası "şayomi"-* idi və ekranı çatlamışdı. yəqin ki, kimsə telefonu yerə salıb, heç xəbəri olmadan getmişdi. normal insanlar telefonu yiyəsinə vermək üçün çalışmalı ikən mən və daha yaxın olduğum əmioğlumla telefonu mənimsəməyi düşündük. bunu digərlərinə deyəndə zarafat etdiyimizi düşünüb " ə səy səy danışmıyın hahaha" deyə reaksiya verdilər. amma bi kere kafaya koymuşduk edəcəkdik. evə gələndə, telefonun nömrəsini çıxardıb aparıb dənizə atıb qayıtdım evə.(o qədər təkərə düşmüşdüm ki, nömrəni salfetkaya büküb dənizə atmışdım. sankı balıqlar nömrəni görüb polislərə xəbər edəcəkmiş kimi).
bundan sonra işin əsas tərəfi başlayırdı. telefonu zaretkaya taxdıq. tam yığandan sonra, internet bəlirtilərinin olduğu yeganə yerə-hasarın başına çıxdıq. orada oturub hacker-lər kimi şifrəsi olan telefonun şifrəsini qırmağa çalışdıq. bir neçə saat əziyyətdən sonra nəhayət ki, hava qaralana yaxın telefona baxıb "əziz xiaomi sən azadsan, biz səni dirçəldəcəyik!" deyə bildik( özüdə telefonun şifrəsini qırmaq üçün youtube-da hind aksenti ilə ingiliscə danışan qaqaşın dedillərin anlamağa çalışdıq).
indi isə hekayənin duyğusal tərəfi:
telefonu açandan sonra ilk qalereyaya girdik. telefonun sahibinin bir marketdə administrator olduğunu öyrəndik. 6000-ə yaxın mal şəkli var idi. sonra iyrənc iyrənc porno videoları, (heyvan pornosu belə var idi) özünün 200-300 dənə selfisi və.s var idi. açandan sonra parametrlərə girib "find my device"-ı bağladıq. telefonu tapmasına qarşı bütün tədbirləri aldıq. hətta telefonu spirtlədik. heç iyləyə-iyləyə də tapa bilməzdi -*. bütün bunları etdik amma.....
amma işin vicdani tərəfi məni narahat edir biraz. bizim o telefona ehtiyacımız yox idi, amma bəlkə də o adamın var idi. telefonu elə ordaca qoysa idik də heç kəs bizim etdiyimiz kimi etməzdi. ən pis halda, o telefonu başqa adam tapsa idi aparıb satardı. amma telefonun ekranı qırıq olduğu, parolda olduğu və oğurluq telefon "vibe"-ı verdiyi üçün, heç dəyərinin 20-30 faizinə belə sata bilməzdi. amma bəlkə də telefon sahibi qayıdıb tapacaqdı. amma dənizə gedirdi böyük ehtimal. ordan gələnə qədər yəqin ki kimsə götürmüşdü. bəlkə də bu qədər böyüdüləsi heç nə yoxdur, tanrı qarşımıza çıxardı o telefonu və bizdə maximum istifadə etdik. amma məncə adamın məhrəmiyyətinə girmədən telefonu sıfırlamaq daha doğru olardı ( ala o qədər şey eləmişik günah deyil, adamın qalereyasına girməyimiz günahdır -* ?). əgər o biri dünya varsa, allahın məndən soruşacağı ilk sual yəqin ki " ay imanın yansın telefonu mənimsəmisən haram xoşun olsun, bəs adamın özəlini niyə qarışdırırsan?" hətta əmioğlu ilə vicdanımızı rahatlatmaq üçün deyirdik ki " ə qaqa o boyda marketin administratorudur neynir bu cındır telefonu? getsin özünə qəşəng bir telefon alsın"
sonra telefonu əmioğluya verdik, ekranı çatlaq olduğu üçün şəhərə gələndə, getdi başqa bir "şayomi" ilə barter elədi..
gözəl insan, əgər bu entryni oxuyursansa haqqını halal elə uşaq olmuşuq, birdə olsa birdə edərik -*
studiyo effektlərini sevməyən christopher nolan, bu filmdə də effektlərdən istifadə etməmək üçün filmdəki 200 hektar-lıq qarğıdalı tarlasını effektlə yox, həqiqətən də əkdirmişdir.
büdcəsi 165 milyon dollar olan bu film üçün böyük bir rəqəm sayılmayan pula-100000 dollara başa gələn bu qarğıdalı tarlasının qarğıdalıları, film bitdikdən sonra satılıb, filmin büdcəsinə 162000 dollar fayda vermişdir. amma bu tarla kanada-da yerləşdiyi üçün, ekspertlər bu ərazilərdə qarğıdalının yetişməyəcini deyirdilər. amma oldu, yeniden bahar geldi-*
pilləkənləri adnsu pilləkənlərindən daha əyri olan, düşmən hücumlarından qorunmaq üçün 200 ildən uzun bir vaxta tikilmiş bir sədd.
belə ki pilləkənlərinin əyri olmasının səbəbi adnsu-dakı kimi hər gün yüzlərlə tələbənin qalxıb düşməsi deyil -*. pilləkənlər tikilərkən, düşmənlər sürətlə yuxarı çıxa bilməsinlər və pilləkənləri qalxarkən yıxılsınlar deyə qəsdən elə əyri tikilib. və pilləkənlərin belə əyri olması, düşmənləri təntitməklə bərabər, çinlilərə üstünlük qazandırırdı.
(baxma: adnsunun tələbələri düşmən hesab etməsi) -*
gecə-gecə könlümə düşən fastfood zinciri. zincir deyəndə ki, 2 dənə filialı var: tarqovi və nərimanov . tarqovidakında heç olmamışam, amma nərimanovdakına tez-tez gedirəm. tanış olma hekayəm, nərimanovda hazırlığa gedərkən gözümə sataşdı. payızda təmir gedirdi, yaza tərəf açılışın etdilər. nərimanovda həmişə hazırlıqdan çıxarkən city dönər-dən basırdım. 2 aznə dadlı və bol ətli toyuq dönər verirdilər. bir gün az qala banladığım fərqinə vardım və toyuğa biraz ara verməli olduğumu düşündüm. zarafatsız dedim nə qədər toyuq olar ala, bir dəfə də fərqli nəsə basım. dananın qabağından keçəndə girdim içəri. çölündən baxsan qiymətləri baha hesab edərsən. amma elə deyil. girdim menuya baxdım, elə bir dənə çizburger zakaz elədim. sadəcə dadına baxmaq üçün. qiyməti 3.20 azn idi. uyda qabağıma burgeri gətirəndə kiçik çaplı bir şok yaşadım. gözlədiyimdən böyük idi. o boyda burgerə 6-7 manat verərdin başqa yerdə. dadı da zor idi, ləzzət elədi. hər dişlək alanda öz ürəyimdə "off dədənq" deyirəm -*. çörəyi yumşaq, sousu kifayət qədər, əti də orta bişmiş və sulu-sulu (adətən bir çox yer well bişmiş gətirir və bu da əti qurudur) və doyumcul. ondan sonra tez-tez getməyə başladım. ordakı 5.30 luq menu(indi 5.80-dir) zakaz verirdim həmişə: 1 çizburger, 1 kartof fri, 1 kola. vaxt keçdikcə ətrafımdakı hamıya danadan bəhs elədim. hələ bir ara uşaqlarla qrupda o qədər çox danadan danışdım ki, biri qayıdıb "dana burgerim varyoxun sikim" demişdi -*. amma sonradan o uşaqlar dananı yoxlamağa getdilər və bir daha əl çəkmədilər. hətta danaburgerə varyox girən uşağın artıq ən favori yeməyi həmin çizburger menu idi. hələ 1 dəfə demişdi ki, ömrümün sonuna qədər 2 yemək yeyəsi olsam sezar salatı və dana menu yeyərəm. (mən də qatılıram). uje dana burger həyatımıza bir başa təsir edirdi. əvvəl oturacağımız yeri uzun-uzun fikirləşərkən, dananı tanıyandan sonra dialoqlarımız buna çevrildi:
+reski dana?
-gelirem
ya da +hara gedek
-dana qimiwir
+olar
uje bot kimi danışırdı bütün kruq. veçeri zadı da danada eləmək istəyirdik -*.
otururduq danada, müxtəlif konspirasiyalar danışırdıq. biri deyirdi bu menudan danaya 10 qəpik zad xeyir qalır. biri deyirdi xeyir qalmaz ziyan qalar. breaking bad təsirində olanlar da əslində dananın podvalında meth istehsal olunduğunu, şübhə çəkməmək və tüstünü zadı gizlətmək üçün burgerçi açdıqlarını deyirdilər( biri də mən -*). həmişə 28, sahil, tarqobi ətrafında görüşən bizlər, uje nərimanova getmək üçün hər dəfə bir bəhanə tapırdı. bir dəfə uşaq, evlərinin yanında baku electronics olmasına baxmayaraq nərimanovdakına gəldi. sırf dana üçün, b e bəhanə idi ofc. özüdə indi düşünəndə gülməli gəlir. danaya getmək ayıb bir şey imiş kimi hər dəfə ora getmək üçün bir səbəb uydururduq. özü də öz aramızda. niyə elə edirdik çatmır mənə hələ də -*. məkanı çox doğma hiss edirdik. tez-tez ofsiant dəyişdiyinə görə də qiymətlərin belə ucuz olmasını hər ay 1 ofsiant kəsib onun ətindən burger hazırlamalarına bağlayırdıq -*. o qədər doğma idi ki, atestatımızı götürəndə sinifcə ora getdik. yedik içdik, evə gələndə fərqinə vardım ki atestatımı və şəxsiyyət vəsiqəmi orada qoyub gəlmişəm -*. müdavimi olduğumuz üçün də, ofsiantlardan biri orada qoyduğum şeyləri götürüb bir paketə qoymuşdu sağolsun. gedib götürərkən, atestatı götürməyi bəhanə edib uşaqlarla yenə bir 5.30 luq menu basdıq. bu arada dediklərim nərimanov filialı üçündür, tarqovuda qiymətlər bahadır. çizburger 5 azn idi deyəsən və nərimanovdakı menular tarqovuda yoxdur.
çörəyi yumşaq olanda kayf olur, çörəyi pis olanda çox da dadlı olmur. gedəsi olsanız ofsianta deyərsiniz kartofunu. biraz çox qızardar. kartofu da az bişmiş verir öz abim -* menuda dönər, şaurma, hotdoq zadda var, amma bunlar bizans oyunları, amerikanın oyunlarıdır, aldanmayın, bunlara -*. hə bir də, toyuqlu burgerlərini çox da bəyənməmişdim. məncə specialları elə 5.80 lik menudur:
ağzımın suyu axdı, bu yaxınlarda gərək gedəm -*
üst səviyyə bir film. nə qədər overrated deyilsə də hələ ki, bu keyfiyyətdə çox az film var.
filmin özü qədər çəkilişi də maraqlıdır. belə ki, hələ romanı yazarkən, paramount pictures yayım haqqların mario puzo-dan almışdır.
paramount pictures-in francis ford coppola ilə ciddi problemləri var idi. onu çəkilişləri gecikdirmək, yanlış aktyor/aktrisa seçimləri, filmin büdcəsini israf etmək kimi səbəblərdən tənqid edirdilər. hətta francis ford coppola-ın əvəzinə sergio leone-i filmin rejissoru olaraq görmək istəyirdilər. amma sergio leone öz mafia filmini çəkmək istədiyini deyərək təklifi rədd edir. 12 il sonra o, öz mafia filmi olan once upon a time in america-ı sinema tarixinə qazandırmışdır.
həmçinin kitabın fanatı olan elvis presley də seçmələrə "tom hagen" rolu üçün seçmələrə qoşulmuşdur. amma əslində "vito corleone" rolunu istəyirmiş
ilk səhnədə marlon brando-un qucağında olan pişik əslində ssenaridə yox imiş, amma özlərin sevdirməyi çox yaxşı bacaran bu yaratıklar, yuxarıda saydığım adamların girə bilmədiyi filmə elini kolunu sallayarak girmişdir, özüdə düz vitonun qucağına -*.
filmdə marlon brando, vito corleone rolu üçün özünü bir bulldoga oxşatmaq istəmişdir. bunun üçün də əvvəl ağzına pambıq qoyan marlon brando sonradan xüsusi bir ağızlıq düzəltdirmişdir.
--spoiler--
filmdəki məhşur at başı səhnəsi çəkilərkən filmdə jack woltz obrazını oynayan John Marley-ə xəbər verilməmiş və yatağında kəsilmiş bir at başı görərkən qışqırması tamamilə real idi. bu arada film üçün at kəsməmişdilər. itlərə yem olaraq verilən kəsilmiş atlardan birinin başın götürmüşdülər.
--spoiler--
görüntü rejissoru gordon wills filmi mümkün olduğu qədər qaranlıq çəkmişdir. səbəbini isə corleone ailəsinin qaranlıq bir ailə olması ilə izah edir.
film çəkilərkən 47 yaşı olan marlon brando ağır makiyajlara baxmayaraq hələ də 60-65 yaşlı adama oxşamadığına görə tənqid olunmuşdur.
6 milyon dollara çəkilən film paramount pictures-ə 250 milyon dollardan çox pul qazandırdı.
nəticə: bu filmi izləyin, izlətdirin!
(bax: onafilankəsdeyirlər)
(bax: sinəsi tüklü şair)
amma 2-ci teoriyadır amk. başım xarab olacaq gah kera olduğunu düşünürəm gah da qız. bəlkə də, sinəsi tüklü şair deyə birisi yoxdur, heç vaxt da olmayıb, sadəcə beynimizin buna ehtiyacı var, beynimiz bizi aldadır!
elə indicə vəfat xəbərini eşitdiyim türk musiqiçi. 82 yaşı var imiş. bir zamanların ən məhşur mahnılarını çıxartmışdır. indi də çoxlarının dillər əzbəri olan mahnılar. bir çox məhşur türk filmində mahnıları film musiqiləri olub. erkin koray deyiləndə çox vaxt ağlıma onun lüt şəkli gəlir
bəzən musiqilərinə qulaq asırdım. həqiqətən böyük bir itkidir. təkcə musiqi olaraq yox, həm də rock dünyasının yaşayan(yaşamış) bir simvolu olaraq. əsasən barış manço, cem karaca və erkin koray anadolu rockun önəmli adları hesab edilirdi, indi üçü də yoxdur. bu yaxınlarda özkan uğur indi də erkin baba. hələ 73 yaşında verdiyi bir konsert var ki, tez tez baxıram. bu yaşda bu performans sadəcə bravo
(youtube: )
yəqin ki, erkin koray artıq illər əvvəl ölməz sənətçi olmuşdur. cismən dünyadan köçsə də əsərləri dinlənildiyi müddətçə yaşayacaqdır.
bəyəndiklərimdən 3 dənə mahnısı atdım, "cemalım"-ın yeri ayrı tabi.
nəticəsində akp 49 faiz səs toplayaraq yenidən təkbaşına iqtidar olur.
)
