blok başlıqlarını gizlət
bütün zamanlarda yazdığı ən əjdaha entrylər:
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
heydər əliyev ordeni azərbaycan respublikasının ən yüksək dövlət təltifi hesab olunur.
bütün laureatlar:
28.04.2005 — ilham əliyev, azərbaycan respublikasının 4-cü prezidenti.
29.04.2005 — ihsan doğramacı, türkiyə bilkent və hacettepe universitetlərinin banisi, məşhur pediatr və mesenant.
29.01.2007 — jak şirak, fransa respublikasının prezidenti.
27.03.2007 — mstislav rostropoviç, məşhur violençel ifaçısı və dirijor .
21.05.2008 — viktor yuşenko, ukrayna prezidenti .
27.11.2008 — tahir salahov, məşhur azərbaycan və ssri rəssamı .
14.06.2009 — sabah al-ahmad al-jaber al-sabah, küveyt dövlətinin əmiri.
02.07.2009 — lech kaczyński, polşa respublikasının prezidenti.
10.08.2009 — valdis zatlers, latviya respublikasının prezidenti .
18.04.2011 — traian băsescu, rumıniya respublikasının prezidenti.
14.11.2011 — georgi parvanov, bolqarıstan respublikasının prezidenti.
11.07.2012 — imaməli rəhman, tacikistan respublikasının prezidenti.
13.09.2013 — arif məlikov, ssri xalq artisti .
11.11.2013 — abdullah gül, türkiyə respublikasının 11-ci prezidenti .
17.11.2013 — viktor yanukoviç, ukraynanın 4-cü prezidenti.
ihsan doğramacı — ordeni aldıqdan 10 ay sonra dünyasını dəyişib.
jak şirak — ordeni aldıqdan 3 ay sonra prezidentlik müddəti başa çatıb və 2005-2007-ci illərdə baş nazir postunu tutmuş dominik de vilpenlə birlikdə afrika ölkələrinin prezidentlərindən 20 milyon rüşvət aldıqları ortaya çıxıb. daha sonra korrupsiya maddəsi ilə günahkar bilinib. paris məhkəməsi keçmiş prezidenti paris meri vəzifəsində çalışarkən korrupsiyaya yol verməkdə ittiham edib. şirak "saxta iş yerləri" ilə bağlı məhkəmə işində səlahiyyətlərini aşaraq, dövlət fondundan sui-istifadə etməkdə ittiham edilib. söhbət onun "respublika naminə birləşmə" partiyasının üzvlərinə mövcud olmayan vəzifələrdə işləməyə görə pul ödənməsindən gedir. jak şiraka 2 il şərti həbs cəzası kəsilib. bu, fransa tarixində keçmiş dövlət başçısına oxunmuş ilk hökm olub.
mstislav rostropoviç — ordeni aldıqdan 11 gün sonra - aprel ayının 7-sində musiqiçi bağırsaq xərçəngi diaqnozu ilə bloxim adına onkoloji xəstəliklər institutuna yerləşdirilir. aprel ayının 27-si — ordeni aldıqdan düz 1 ay sonra dünyasını dəyişib.
viktor yuşşenko — ordeni aldıqdan sonra ilk prezident seçkilərində prezident ola-ola cəmi 5 % səs yığaraq viktor yanukoviçə məğlub olub.
lex kaçinski — ordeni aldıqdan 10 ay sonra - 10 aprel 2010-cu ildə müəmmalı şəkildə təyyarə qəzasında xanımı, ölkənin sabiq prezidenti, milli yaddaş institutunun prezidenti, bir çox generallar, polşa ordusunun pravoslav yepiskopu və briqada generalı, milli bankın rəhbəri, sabiq müdafiə naziri, polşa prezidentliyinə keçmiş namizəd, prezident katibliyinin rəhbəri, baş qərargah rəisi və nazirlər kabinetinin bəzi üzvləri ilə birlikdə dünyasını dəyişib.
traian băsescu — ordeni aldıqdan sonra səlahiyyətlərindən sui-istifadəyə görə rumıniya parlamenti tərəfindən prezidentlik səlahiyyətləri təxirə salınıb və rumıniyada prezidentə etimadsızlıqla (impiçment) bağlı referendum keçirilib. daha sonra isə parlamentdə çoxluğa malik olan sosialistlər və liberallar tərəfidən konstitusiyanı pozmaqda və hökumətin normal fəaliyyətinə mane olmaqda ittiham edilibş
viktor yanukoviç — ordeni aldıqdan 2 ay sonra ukraynada əhalinin narazılığının baş verməsi nəticəsində 22 fevral 2014-cü il tarixində rusiyaya qaçıb və parlament tərəfindən prezidentlik hüququndan məhrum edilib. ukrayna ali radası tərəfindən viktor yanukoviç barəsində 4 cinayət işi başlanıb. yanukoviç vəzifə səlahiyyətlərini aşma, dövlət əmlakını mənimsəmə, hakimiyyəti qeyri konstitusiya yolu ilə ələ keçirmə və rostov donda keçirilmiş mətbuat konfransında inzibati binaları zəbt etmək kimi çağırışlar etməkdə ittiham olunur.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
1963-cü ildə tanzaniyada ilk baxışdan sadə görünən, ancaq elmi cəhətdən heç bir izahı olmayan bir hadisə baş verir. lisey şagirdləri isti su ilə şəkəri bir-birinə qarışdıraraq soyuducuya qoyur və beləliklə, dondurma alırdılar. bir gün belə təcrübələrdən birində erasto mpemba adlı lisey şagirdi hazırladığı isti süd və şəkər qarışığını soyutmağa macal tapmamış tələsik soyuducuya qoyur. az sonra dondurmaları soyuducudan çıxaranda mpembanın gözü kəlləsinə çıxır. çünki onun isti şəkildə soyuducuya qoyduğu süd və şəkər qarışığı digər şagirdlərin soyuq şəkildə soyuducuya qoyduqları süd və şəkər qarışıqlarından daha tez donmuşdu. üstəlik, bu süd və şəkər qarışığının dadı da digər süd və şəkər qarışıqlarından fərqlənirdi. bundan heyrətə gələn mpemba "təcrübəsini" bir neçə dəfə də təkrarlayır və hər dəfə də eyni nəticəni alır. nəhayət, mpemba hadisəni müəlliminə danışır. ancaq müəllim təbii olaraq buna etiraz edir və belə bir şeyin mümkün olmadığını bildirir. nəticədə, mpemba susmağa məcbur olur.
eyni il mpemba tanqa adlı şəhərdə dondurma hazırlayıb satan dostu ilə qarşılaşır. dostu da dondurmanı tez hazırlamaq üçün isti süd şəkər qarışığını soyuducuya isti şəkildə qoyduğunu deyir.
yenidən məktəbə qayıdan mpemba bir müddət su və su ilə bağlı biliklərlə tanış olur. hətta sir isaac newtonun su ilə bağlı açıqlamaları belə mpembanı qane etmir. çünki newtonun məsələ ilə bağlı açıqlamaları reallıqla tərsmütənasib idi. mpemba newton kimi bir alimin nə üçün belə bir səhvə yol verdiyini heç cür başa düşmür. bu hadisə mpembanı o qədər təsirləndirmişdi ki, bir dəfə o, bu barədə fizika müəllimindən də soruşur. fizika müəllimi isə mpembanın xəyalpərəst olduğunu düşünür.
1969-ci ildə tanınmış fizik, professor denis osbornun liseyi ziyarəti mpembanın əzablarına son qoyur. belə ki, mpemba isti suyun adi sudan daha tez donması barədə təcrübələrini osborna da danışır. osborn əvvəlcə hər şeyi dərindən ölçüb-biçən mpembanın sözlərinə inanmır. ancaq onun təkidlərindən sonra osborn assistentlərinə laboratoriyada təcrübə aparmaq barədə göstəriş verir. assistentlər də təcrübə nəticəsində isti suyun adi sudan daha tez donduğunu görürlər. ancaq osborn: "istədiyimiz nəticəni alana qədər təcrübəni təkrar edəcəyik",- deyir. təkrar aparılan təcrübələr də eyni nəticəni verir. artıq mpemba da, osbornda hadisədən tam əmin olurlar.
şəhərə qayıdan professor, mpembanı da özü ilə aparır və onu istedadlı bir şagird kimi öz himayəsinə götürür. isti suyun adi sudan tez donması barədə osbornun açıqlamaları beynəlxalq aləmdə böyük hay-küy qoparır. ən çox da ona görə ki, buna görə qədər heç bir fizik bu adi hadisəyə diqqət yetirməmişdi. hətta, ən tanınmış fiziklər belə isti suyun donması üçün, əvvəlcə, onun adi su səviyyəsinə gələcəyini, bundan sonra donacağını sübuta ehtiyac olmayan bir fakt kimi qəbul etmişdilər.
ötən əsrin 70-ci illərindən başlayaraq, dünyanın bütün fizikləri bu hadisəni tədqiq etməklə məşğuldurlar. ancaq bu günə kimi hadisənin necə baş verdiyini heç kim izah edə bilməmişdir. beləliklə fizikaya "mpemba effekti" adı ilə daxil olan isti suyun tez donmasının səbəbləri üzərində qızğın araşdırmalar davam edir.
bəs nə üçün tanınmış fiziklər ilk baxışdan adi görünən bir hadisə ilə bu qədər məşğul olurlar? ona görə ki, isti suyun tez donmasın sirrinin açılması təbiətdə bizə məlum olmayan bir çox sirli hadisələrin açılmasında əvəzsiz rol oynaya bilər. məsələn, ehtimallara görə, hazırda bir neçə kilometr buz qatı altında yatan antraktida bir vaxtlar afrika kimi isti bir qitə imiş. bu qitədə on min illər bundan əvvəl, hələlik, elmə məlum olmayan yüksək sivilizasiyaya malik insanlar yaşayırmış. asteklərə aid qədim kitablarda və xəritələrdə də antraktida qitəsi yaşıl bir qitə kimi qeyd edilir və orada bir göz qırpımında ulduzlara uçub getməyi bacaran insanların yaşamasından bəhs edilir.
bəs necə olub ki, belə yüksək sivilizasiyaya malik qitə qısa bir vaxtda qalın buz qatları altında qalıb. bax, bu sirri tapmağın yeganə yoluisti suyun tez donması ilə əlaqədar prosesin izah edilməsi ola bilər. fiziklərin bir hissəsi isti suyin adi suya nisbətən daha tez donmasının səbəbini onun daha tez buxarlanması və kütləsini daha tez itirməsi ilə izah etməyə çalışırlar. çünki kütləsi az olan su daha tez donma qabiliyyətinə malikdir. ancaq təcrübələr göstərir ki, bu da isti suyun daha tez donmasının səbəblərini izah etmək üçün kifayət deyil. belə ki, isti qabda ağzıörtülü şəkildə soyuducuya qoyulan isti su da eyni dərəcədə sürətlə donur. beləliklə, məlum olur ki, isti suyun buxarlanma hadisəsi nəticəsində tez donmasının izahı reallıqla uzlaşmır.
digərləri mpemba effektininin səbəbini isti suda olan qazlarla əlaqələndirməyə çalışırlar.
denis osborn elmi araşdırmalarında yazır:" biz isti suyun tez donmasının səbəbini aça bilsək, onda kainatda baş verən bir çox sirlərə açar tapılacaq. çünki qalaktikada baş verən bütün proseslər isti ilə soyuq suyun müxtəlif şəraitlərdə özlərini necə aparmasından asılıdır".
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
* yerdəyəm internetdə müxalifət qəzetləri oxumaq və ermənilərlə online nərd oynayıb hər dəfəsində də uduzaraq ölkəmizin adını batırmaqdan başqa bir şey bacarmayan, facebookun varlığından belə xəbəri olmayan atamın törətdiyi hadisə.* hələ də özümə gələ bilmirəm
1 saat bundan qabaq ayaqüstə yemək yeyirəm. atam məndən emailimi soruşur. dedim. deyir bəs mən özümə necə açım. nəysə başa saldım başa düşmədi. üstündən yarım saat keçdi. telefonumu zaryatkaya qoyuram. gördüm kişi hələ də əlləşir. deyir bunlar məndən kod istiyir. kodu yanımda yenə yazdı. dedim ver mən də baxım görüm. ( mən elə bilirəm ki, email açır hələ) baxdım görürəm ki, bu nəsə başqa şeydi. nickname zad. biraz yuxarıya gəldim görürəm ekşi sözlük.* glş sən demə kişi ona görə emaili açıb. ekşidə qeydiyyatdan keçir. nəsə başa saldım ki, burda başqa şifrə yazmalısan. palit eləməmkçün tez ordan uzaqlaşdım.
indi məni bir sual düşündürür türkcə normal yazıb-oxuya bilməyən, heç türkiyə gündəmindən belə xəbəri olmayan (kurtlar vadisini çıxsaq) atamın ekşidə qeydiyyatda keçməkdə məqsədi nədi?!* glş
(baxma: internetde çok karı kız dolanıyor)
özü də nicki ad-soyadıdı. ölmədən əvvəl çaylaklıqdan çıxa bilsə yaxşı olar.* glş
gərək ona sözaltını məsləhət görüm.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
türk dostumla dialoq:
-eşşək nə qanır zəfəran nədir...
-zeferan ne lan?
-al işte..
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
artıq tam şəkildə sübut olunmuş hipotezislərdən biri.
məsələn, qədim insanların elektrikdən istifadə etməsi.
2000-ci illərin əvvəllərində misirdəki məşhur xeops piramidasını tədqiq edən alman arxeoloqları gözlənilmədən çəkisi 5-10 ton olan daşlardan birinin hərəkətə gəldiyinin şahidi olurlar. 8-10 metrlik yerdəyişmədən sonra daş öz hərəkətini dayandırır. daşın kənara sürüşməsi nəticəsində yaranan boşluqdan müasir stolüstü lampaları xatırladan onlarla çıraq işıqlanır.
normal olaraq, arxeoloqlar özlərini itirirlər. onlar özlərinə gəlməmiş daş geri qayıtmağa başlayır və yavaş-yavaş divardakı öz yerini tutur və yalnız bu zaman arxeoloqlar daşın hərəkət trayektoriyası üzrə parlaq qığılcımların çıxdığını görürlər. bu hadisəni sonralar nəql edən arxeoloqlardan biri: "mən şübhə etmirəm ki, piramidanın divarları elektrik cərəyanı ilə hərəkət edən daşlardan hörülüb", - demişdi. çünki daşın hərəkət trayektoriyası üzrə çıxan parlaq qığılcımlar müasir tramvayların elektrik xətti ilə hərəkəti zamanı çıxan qığılcımları xatırladırdı. eyni zamanda daşın arxasındakı boşluqda bərq vuran çıraqlar da sanki gündüz lampalarının (lüminessent lampalarının) başqa formada təkrarı idi. arxeoloqların daşı yenidən "hərəkət etdirmək" cəhdləri isə nəticəsiz qalır. belə ki, 5-10 tonluq daşı yerindən tərpətmək mümkün olmur. bu daşı parçalamaq istəyinə isə misir hökuməti rədd cavabı verir.
amerikalı arxeoloq dikson isə xeopsda digər bir maraqlı hadisənin şahidi olur. gecəni xeops piramidasında keçirən dikson qəfildən daşların işıq saçdığını görür. əvvəlcə, o batmaqda olan günəşin şüalarının piramidanın içərisinə süzüldüyünü düşünür. ancaq sonra o, gecə saat 2 olduğunu xatırlayaraq, bu fikrindən daşınır. dikson daha sonra yazır: "mənə elə gəldi ki, daşlardan gələn bu işıq seli əks tərəfdən, yəni daşların arxasından gəlir. ancaq çəkisi onlarla ton olan bir daşı hansısa bir işıq selinin dəlib keçməsi üçün piramidada kiçik bir günəş olmalı idi. mən şahid olduğum bu hadisədən indi də özümə gələ bilməmişəm"...
yalnız diksonun açıqlamasından sonra arxeoloqların qədim qəbirlərdən tapdıqları müxtəlif əşyalar mütəxəssislər tərəfindən diqqətlə nəzərdən keçirilməyə başlayır. çünki istər alman arxeoloqlarının, istərsə də amerikan arxeoloqlarının şahidi olduqları hadisələr qədim insanların elektrikdən istifadə etdiklərini göstərirdi.
ancaq bunu necə isbat etmək olardı? ümid yenə də bu günə qədər gəlib çıxan qədim sivilizasiyalara məxsus abidələrdən və ya sərdabələrdən tapılan əşyalara qalırdı.
qədim insanların elektrikdən istifadə etdiklərini sübuta yetirən ilk tapıntı bağdad ətrafında aparılan qazıntılar zamanı tapılan və muzeydə saxlanılan 613 muncuq dənəsi, gil fiqurlar, müxtəlif formalı kərpiclər və silindr oldu. eradan əvvəl 243-226-cı illərə aid olan bu silindr misdən hazırlanmışdı. onun daxilində dəmir mil var idi. alman arxeoloqu vilhelm keniq iraqdan berlinə qayıtdıqdan sonra bağdad muzeyində saxlanılan silindri oradan tapılan digər əşyalarla müqayisə edir. bütün əşyalarda sulfat turşusunun təsiri ilə əmələ gələn korroziya özünü göstərirdi. tapıntıları bir neçə dəfə mütəxəssislərlə tədqiq edən keniq: "sanki elektrik gərginliyinin artırılması üçün 10-15 batareya paralel şəkildə birləşmişdi. bu yolla qədim insanlar əşyaların üzərini qızıl və gümüş tozu ilə örtürdülər", - deyir. londondakı elm muzeyinin əməkdaşı, tədqiqatçı uolter uinton 1962-ci ildə iraqdakı qədim əşyalar muzeyinin yeni binaya köçürülməsində şəxsən iştirak etmişdi. muzeydə gördüklərindən heyrətə gələn uinton demişdi: "əgər kimsə mənə desəydi ki, elektrik enerjisindən 2000 il əvvəl istifadə ediblər, mən onun ağlını itirdiyini zənn edərdim. ancaq muzeydə müasir dövrümüzdəki elektrik batareyalarını xatırladan batareyaları görəndən sonra qədim insanların elektrikdən istifadə etməyi bacardıqlarına şübhə etmədim".
bağdaddakı muzeylərdən tapılan batareyaları xatırladan əşyaların həqiqətən elektrik enerjisi üçün nəzərdə tutulub-tutulmadığını öyrənmək üçün abş-ın iki elmi-tədqiqat mərkəzinə müraciət edildi. sifariş alanlar eyni tapşırıq aldıqlarından xəbərsiz idilər. hər iki elmi-tədqiqat mərkəzinin tapıntılar üzərindəki sınağı gözlənilməz oldu. batareyalar 18 gün ərzində
0,5 volt elektrik enerjisi hasil etdi. məlum oldu ki, qədim insanlar batareyalardan elektrik enerjisi almaq üçün sitrat və sulfat turşusundan istifadə ediblər. bolqarıstandan tapılan və 4000 il bundan əvvələ aid edilən əşyaların da üzərinin qızıl tozu ilə örtülməsi məhz bu cür batareyalardan istifadə etməklə mümkün olmuşdu. halbuki analoji qalvanik örtü sistemi yalnız xvı əsrdə tapılmışdı. tədqiqatçılar belə güman edirlər ki, qədim sənətkarlar adi metalın üzərini bu metoddan istifadə edərək qızıl tozu ilə örtürlərmiş. bütün bunlar da misir piramidalarının tikilişində və tonlarla çəkisi olan daşların asanlıqla yerdəyişməsində elektrikdən istifadə edildiyini sübuta yetirir.
xıx əsrdə misir piramidalarının dərinliklərinə enərək onu tədqiq edən ser norman lokayer göz-gözü görməyən zülmət qaranlıqdakı daşların üzərində olduqca dəqiqliklə həkk edilən çox incə rəsmlər aşkar edir. bu rəsmlər müasir elektrik lampalarının xatırladırdı. firon denderə aid edilən sərdabənin divarlarında da elektrik izolyatorlarının, stolüstü lampaların rəsmləri həkk edilmişdi.
digər bi tapıntı da tədqiqatçıları heyrətləndirməkdə davam edir. belə ki, eradan əvvəl 320-ci ildə məşhur çar ptolomeyin dövründə göydə çaxan şimşəkdən qorunmaq, ondan gələn təhlükəni insanlardan uzaqlaşdırmaq üçün ildırımötürənlər quraşdırılmışdı. bu məqsədlə sakkara adlanan yerdə xüsusi planer quraşdırılıb. planerin qanadları 18 santimetr idi. bu da ildırımın zərərsizləşdirilməsi üçün kifayət idi. planerin qanadları müasir aerodinamika sahəsində əldə edilən biliklərdən də üstün şəkildə, olduqca dəqiq hazırlanmışdı.
sakkarada tapılan digər bir qədim rəsm də tədqiqatçıların diqqətini cəlb edir. bu rəsm uçuş aparatının, müasir təyyarələrin modelini xatırladırdı. alimlər bu rəsmin təyyarə olduğuna artıq şübhə etmirdilər.
antikiter adası yaxınlığında isə akvalanqlar dənizin dibində korroziyaya uğramış metal cihaz tapırlar. cihazı təmizləyəndən sonra
onun mürəkkəb quruluşa malik siferblatdan və 6-lıq sistemdən ibarət olduğunu görürlər. eradan əvvəl 65-ci ilə aid bu tapıntını tədqiq edən nyu-cersi ştatının prinston elmi-tədqiqat mərkəzindən derek con de soll prays onun müasir kompyuterin analoqu olduğunu iddia edir və bunu sübuta yetirir. bu kompyuter astronomik hesablamalar üçün nəzərdə tutulmuşdu.
abş-da nəşr olunan "scientific american" jurnalı yazır: "qədim insanların elektrikdən istifadə etmələri, kosmik gəmilərlə səyahətə çıxmaları bizi həm təəccübləndirir, həm də kədərləndirir. çünki biz hələ də qədim sivilizasiyaların əldə etdikləri biliklərə malik deyilik"...
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
(baxma: erməni silahlı bölmələri dünən və bu gecə ağdam rayonunun işğal olunmuş şirvanlı, qaraqaşlı, goranboy rayonunun tapqaraqoyunlu, xocavənd rayonunun kuropatkino, füzuli rayonunun qaraxanbəyli kəndləri yaxınlığında və adsız yüksəkliklərdə yerləşən mövqelərdən azərbaycan silahlı qüvvələrinin mövqelərini atəşə tutub. müdafiə nazirliyinin mətbuat xidmətindən verilən məlumata görə, düşmən cavab atəşi ilə susdurulub. itki yoxdu.)
(baxma: prezident ilham əliyev asfsdafsafad haqqında sərəncam imzalayıb. sərəncamda qeyd olunur ki, asddsfadfdfavxcnsxxaassddasssdfasds)
(baxma: prezident ilham əliyev asfsadaf-ın ölkəmizə yeni təyin olunmuş səfirinin etimadnaməsini qəbul edib və səfirə yeni işində uğurlar arzulayıb)
(baxma: prezident ilham əliyev asfsdafsafad-ın xarici işlər nazirinin başçılıq etdiyi nümayəndə heyətini qəbul edib)
(baxma: bu gün prezident ilham əliyev və xanımı mehriban əliyeva sabunçu rayonunda heydər əliyev parkının açılış mərasimində iştirak ediblər)
(baxma: daha sonra cütlük asdfsadsfs rayonunda heydər əliyev adına asdsgdawdfadsgh-ın açılışında iştirak ediblər)
(baxma: masallı rayonunun aşağı peysəl kəndinə ilk dəfə mavi qaz verilib. respublikamızda kənd və qəsəbələrin qazlaşdırılması davam edir)
indi isə xarici xəbərlər blokuna keçid alırıq:
(baxma: ermənistanda baş verən kəskin iqtisadi böhranla əlaqədar daha 76000 nəfər ölkəni tərk edib)
(baxma: yunanıstanda əhali kütləvi ixtisarlarla əlaqədər etiraz aksiya keçirib. afinada polislə etirazçilar arasinda toqquşmalar baş verib)
(baxma: norveçdə işsizlərin sayı kəskin şəkildə artıb)
(baxma: abş-ın iqtisadi artım tempi aşağı düşüb)
(baxma: fransanın asdfgfdghf tikinti şirkəti 100000 iş yerini ixtisar edir)
(baxma: italiyanın asdafdsaha enerji konserninin gəlirləri 250 % azalib)
(baxma: venesuellada tələbələr hökumətin yeni təhsil paketinə etiraz ediblər)
(baxma: almaniyada at əti qalmaqali yenidən baş qaldirib )
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
diş fırçası ilə dodaqlarınızı fırçalayın. dodaqlar həm təbii rəng alacaq, həm də ölü dərilərdən təmizlənəcək.
portağalın suyunu sıxmamışdan qabaq bir müddət suda saxlayın. bundan sonra alacağınız portağal suyu əvvəlkindən 2 dəfə çox olacaq.
otağa çökmüş siqaret qoxusundan qurtulmaq üçün otaqda bir neçə yerə yaş süngər qoyun. süngər siqaret qoxusunu özünə çəkəcək.
əgər yuxuya gedə bilmirsinizsə təxminən 10 dəqiqə sərt bir yerdə uzanın. sonra gedib yatın.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
müstəqilliyini elan etməsinin ardından dünyaya çeçenistan həqiqətlərini çatdırmaq üçün rusiya hava yollarına məxsus təyyarəni ankaraya qaçırdan, abxazların gürcülərə qarşı savaşında onlara ciddi dəstək verən, dağlıq qarabağ müharibəsi zamanı mücahidləriylə birgə ermənilərə qarşı vuruşan, rus qoşunlarının 1994-cü ilin dekabr ayında çeçenistana müdaxiləsindən sonra dudayevin ən güvəndiyi generala çevrilən və bundan sonra ruslar tərəfindən ən çox axtarılan çeçen komandir olan, 1995-ci ildə ruslar tərəfindən qırıcı təyyarələrlə evi bombalanan, bombardman nəticəsində abxaz həyat yoldaşı da daxil olmaqla 11 ailə üzvü şəhid olan, 1996-ci ilin 21 aprelində cövhər dudayev öldürüldükdən sonra dövlətin idarəsini ələ keçirən, birinci rus-çeçen müharibəsində ruslara ciddi zərbələr vuran, rusiyanın o vaxtkı müdafiə naziri qraçovun 1994-cü ildə verdiyi “iki saata qroznını ələ keçirəcəyik” açıqlamasından sonra müharibənin iki il davam etməsinə səbəb olan, ikinci rus-çeçen müharibəsi zamanı paytaxt qroznının müdafiəsində sağ ayağını itirən, 2004-cü il 1-3 sentyabr tarixlərində şimali osetiyanın beslan şəhərində orta məktəbə hücumun təşkilatçılığını üzərinə götürən, bu hücum zamanı heç kimə ziyan vurmaq kimi bir niyyətinin olmadığını dəfələrlə deməsinə və bu hadisənin girovları tank və digər ağır silahlarla azad etməyə çalışan rusların səhvi ucbatından baş verməsinə baxmayaraq sırf buna görə şamilin öz sözləri ilə desək ''bacısı kafirlər tərəfindən təcavüzə uğramamış, övladının boğazı kafir tərəfindən üzülməmiş, həyatı çiçək-böcək içində keçən və heç vaxt cihadı anlamayacaq'' şəxslər tərəfindən terorist damğası yeyən, məktəbin mühasirəsini dünyaya canlı yayımlayan rusların dünya ictimaiyyətinin diqqətini çəkərək terrorçu obrazını çox böyük uğurla yarada bildikləri, hadisədən sonra başına 10 milyon dollar mükafat qoyulan və çeçen xalqını ölümə aparmayan, əksinə daim ''cihad içində keçən bir həyat köləlikdən yaxşıdır'' prinsipi ilə yaşayan bir xalqın qəhrəmanı olan, coğrafiyadan, tarixdən, şeyx şamillərdən, şeyx mənsurlardan, hacı muradlardan, cövhər dudayevlərdən, ruslar tərəfindən öldürülən 40 min çeçen körpədən, 2 milyon günahsız insanın qətlə yetirildiyi çərkəz soyqırımından, bu soyqırımın 150 illik yubileyində qəsdən həmin bölgədə keçirilən soçi olimpiadasından xəbəri olmayanların ölənə qədər başa düşməyəcəkləri və ölümündən qabaq ''bizə hələ də terorist deyən dünyanın üzünə tüpürmək istəyirəm'' deyən şəhid mücahid.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
şair deyir (mən demirəm şair deyir) heydər əliyev haqqında çox oxumuşam. oxuduğum qədərilə deyim ki, onun dahi siyasətçi olmasına dair heç bir şübhəm yoxdur. çox intellektual, ağıllı insan olub. amma şuşa da babat yeriydi ha, pis yer deyildi. ümumiyyətlə qarabağ pis yer deyildi.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
hələ də üstü açıla bilməyən sirdi. məncə, 2 versiya var. ya hər il onun üçün xüsusi yumurtalar hazırlanır, ya da həqiqətən cənab prezidentimiz hər işdə olduğu kimi bu işdə də qabiliyyətlidi.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
(bax: fenerbahçe)
(bax: galatasaray)
(bax: beşiktaş)
(baxma: tavşanlı linyit spor)
(bax: elşad abdullayev)
(bax: gülər əhmədova)
(bax: sevinc babayeva)
(bax: elşad xose)
(bax: məkkə)
(bax: mədinə)
(bax: qüds)
(bax: istanbul)
(bax: çingiz mustafayev)
(baxma: mirşahin)
(bax: seyfulla mustafayev)
(bax: vahid naxış)
(baxma: eto'o)
(bax: thierry henry)
(bax: messi)
(bax: ronaldinho)
(bax: tövrat)
(bax: zəbur)
(bax: quran)
(bax: incil)
(bax: azərbaycan)
(bax: neft)
(bax: qaz)
(bax: bədbəxtlik)
(baxma: tolstoy)
(bax: selincer)
(baxma: markes)
(bax: seymur baycan)
(bax: şəriət)
(baxma: təriqət)
(baxma: mərifət)
(bax: həqiqət)
(bax: hörmət)
(bax: rüşvət)
(bax: minnət)
(baxma: zillət)
(baxma: darwin)
(bax: nietzsche)
(bax: freud)
(bax: turan dursun)
(bax: təsbeh)
(bax: makasin)
(bax: butulka şalvar)
(bax: rajok)
(baxma: bədiüzzaman)
(baxma: fazlurrahman)
(baxma: hamidullah)
(baxma: şəriəti)
(baxma: bernard show)
(baxma: balzac)
(baxma: gibbon)
(bax: ağalar məmmədov)
(baxma: matta)
(baxma: markos)
(baxma: yuhanna)
(baxma: luka)
(baxma: didro)
(bax: volter)
(baxma: russo)
(bax: günel mövlud)
(baxma: nedved)
(bax: david trezeguet)
(baxma: camoranesi)
(bax: del piero)
(baxma: alessandra ambrasio)
(bax: doutzen kroes)
(bax: adriana lima)
(baxma: candice swanepoel)
(baxma: əbu-bəkr)
(baxma: ömər)
(bax: osman)
(bax: əli)
(baxma: anelka)
(baxma: aurelio)
(baxma: alex)
(baxma: appiah)
(baxma: gazali)
(baxma: ibn arabi)
(baxma: rabbani)
(baxma: ibni rüşd)
(bax: first lady)
(bax: unesco)
(bax: isesco)
(baxma: xoşməramlı səfir)
(bax: füzuli)
(baxma: nazim hikmət)
(baxma: molla sədra)
(bax: aqşin yenisey)
(bax: ronaldo)
(bax: roberto carlos)
(bax: cafu)
(baxma: rivaldo)
(baxma: əbu hənifə)
(bax: malik)
(baxma: şafi)
(baxma: əhməd ibn hənbəl)
(baxma: yanvarda bakıya yağan səhər qarı)
(bax: xaş)
(bax: sirkə)
(bax: tut arağı)
(baxma: atos)
(baxma: portos)
(baxma: aramis)
(baxma: dartanyan)
(bax: hənəfi)
(baxma: şafi)
(baxma: maliki)
(baxma: hənbəli)
(baxma: banişevski)
(bax: ələkbər məmmədov)
(baxma: isgəndər cavadov)
(bax: əli mirəliyev)
(baxma: shevchenko)
(baxma: seedorf)
(baxma: pirlo)
(baxma: kaka)
(bax: ramin musayev)
(baxma: xəqani məmmədov)
(bax: elxan məmmədov)
(bax: berti foqts)
(bax: mərdəkan)
(bax: çörək)
(bax: qarpız)
(bax: pendir)
(baxma: ömər faiq)
(baxma: haqverdiyev)
(baxma: mir cəlil)
(baxma: qanturalı)
(baxma: naxçıvanlılar)
(baxma: yerazlar)
(bax: kürdlər)
(baxma: azərbaycan hakimiyyəti)
(baxma: cəbrail)
(baxma: əzrail)
(bax: israfil)
(baxma: mikail)
(baxma: ümumilli lider)
(baxma: görkəmli oftalmoloq)
(baxma: heydər əliyev kursu)
(baxma: layiqli davamçı)
(baxma: samovar çayı)
(bax: limon)
(bax: qənd)
(baxma: zubaçiska)
(bax: bekarçılıq)
(bax: sözaltı sözlük)
(baxma: umbay yazarlar)
(baxma: anket başlıqlar)
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
abi, zdaç kalsın.
abi, son zamanlar hiç kendine hürmet etmiyorsun.
abi, bu ayakkabının tayını getirirmisin.
abi, dediklerimi kulak artına vurma.
abi, ateşin varmı?
-yox çəkən deyilik.
abi, napıyosun?
-tırnaklarımı tutuyorum.
allah seni saklasın.
abi, dolapdakı yemeyi kızdır ben geliyorum.
-kazaklı arkadaş az konuş.
-mənim qazaxlı olduğumu hatdan bilir ala bu?
azərbaycanlı tələbələrin başına gəlmiş hadisə.
polis: gençler, nereye? kapılar kapalı.
bizimki: abi, türkiyenin oyununa geldik.
p: ne oyunu?
b: reis, biz oyuna geldik oyuna.
p: beyler size kazık mı atmışlar ne oyunu?
b: yok e abi. maça gelmişik maça.
p: siz maç mı seyretmeye geldiniz.
b: ay ölenlerin rahmetlik.
bir dəfə bəxtiyar paylaşmışdı.
deməli, birinci kursda oxuyan birın qız alış-veriş mərkəzində belə dialoqu olub:
satıcı oğlan qıza yaxınlaşır.
-hanfendi, nasıl yardımcı ola bilirim?
-ben donuma uygun bir çanta arıyorum.
-efendim, nasıl yani?
-donumla aynı renkte çanta arıyorum.
-donunuz hangi renkte sorabilirmiyim?
-görmüyor musunuz mavi.
bu da bakıda olmuş hadisədi.
deməli, bakıya gələn türk tələbələr bizim uşaqlarla çıxıblar şəhərə gəzməyə.
iki qrup olublar. 2-3 nəfər qabaqda, 2-3 nəfər də bir az arxada gedirlər. arxadakı qrupda olan türk tələbə qabaqdakının nömrəsini telefonda yaddaşa vurmaq istəyir. şəhərin ortasında qışqıra- qışqıra deyir ki, abi rica etsem beni çaldırırmısın?
bazen düzgün türkce konuşmak istersin.
ama nabarot neprav çıkarsın.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
vaxtilə poeziya düşməni elgiz tərəfindən şeirini tamamlamasına imkan verilməmiş düha.
sitat:
qabağıma kim çıxır, o şeiri soruşur. “facebook”da yalan olmasın, bəlkə, doqquz milyon adam * glş mənə yazıb ki, o şeirin bütöv variantını bizə göndər. yadınızdadırsa, ans-in efirində şeiri axıra qədər deməyə imkan vermədilər.
bir az da emosiyalara qapılıb, müasir həyatımızı əks etdirən və əslində, poetik cəhətdən çox zəif bir şeir oxudum. efirdə deməyə imkan verməsələr də, burada deyim ki, şeirin müəllifi yaxın bir dostumdur:
– sən bir qəşəng qızıydın
universitetə qəbul oldun.
əyani oxumaq istədin
partana əyləşəndə
ilk dəfə dizlərini müəllimin gördü.
dizlərin plyajdan daha qəşəng idi.
yaşıdın oğlanları saya salmadın
quşun yaşlı kişilərə qondu...
burda şeiri kəsdilər, axıracan oxumağıma imkan vermədilər və mən də bu hərəkəti özümə qarşı hörmətsizlik hesab edib verilişi tək etdim. çıxanda məni tanıyan bütün insanlardan bu verilişə gəldiyimə görə üzr də istədim.
o şeirin ardı belədir:
– haradan bildin ki,
yaşlı kişilər gənc qızlara
bərk bağlanırlar
onları itirməmək üçün
hər şeyə gedirlər.
yaşlı qadınlar da
sütül oğlanları bərk tuturlar.
bunu sənə inturist
mehmanxanasında
işləyən yaşlı xozeykan söyləmişdi.
hələ bir dəfə də demişdi ki,
sən bu bədənlə yaxşı
pul qazana bilərsən
arvadı ölmüş
bir kişiyə gedərsən.
hazır ev-eşik sahibi olarsan.
ona görə də yaşlı kişilərlə
kabab yedin,
mini yubkalar geydin
universitetdə qiymətlərini
pulsuz yazdılar.
ancaq yaşlı kişilərin
arvadları ölmədi ki, ölmədi.
bir gün xozeykana dedin:
“mən necə ərə gedəcəyəm?”
kənddə əmin oğluna gedərsən - dedi,
kənd oğlanları avam olur.
sonra səni tanış bir ginekoloqun
yanına apardı,
qızlığını yaxşıca düzəltdi.
daha bir kişini də
aldada bilərsən - dedi.
pulunu da yaşlı bir kişi verdi.
əldən-ələ düşdün
dildən-dilə.
yaşlı kişilərin
arvadları ölmədi ki, ölmədi.
üzləri bərk imiş.
sonra da kafedə işlədin
plyaj dizlərindən daha qəşəngdi.
hər səhər bir səs gəlir
kafedən
mən zamanın qızıyam
köynəyi qırmızıyam.
sitatın sonu.
təbii ki, hər bir oxucu bu şeirdən öz fəlsəfi dünyagörüşünə, daxili aləminə uyğun bir nəticə çıxarda bilər. bir oxucunun bu əsərdən çıxardığı nəticə budur:
yaşlı kişilərinki öldü, arvadları ölmədi.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
quran nə tarix, nə əxlaq, nə iqtisadiyyat, nə elm, nə də ədəbiyyat kitabıdır. əlimizdə onu müqayisə edə biləcəyimiz ikinci bir kitab yoxdur.
quran bəşəriyyət tarixinin ən çox oxunan, ancaq ən az başa düşülən və bizə tez-tez - hər şeyə hakim olmaq üçün çalışıb həyatını yaşanmaz hala çevirmə (bələd, 5-6), yaxşılığı qarşılıq gözləmədən et (muhamməd, 7), özünü böyük görüb insanları əzərək dostlarını özündən uzaqlaşdırma (hucurat, 10), özünü çox böyük görmə (müdəssir, 1-5), hər şeyin öhdəsindən gələ bilməyəcəyini heç vaxt unutma (təkvir, 25-27), çarəsizliyə düşmə. hər zaman bir ümid işığının olduğunu unutma (bəqərə, 156), tənqidin kəskin bir bıçaq olduğunu unutma. deyəcəyin sözü əvvəlcədən ölç, sonra de (maun, 4-5), etdiyin yaxşılıqları unut. tez-tez xatırladaraq onları dəyərdən salma (bəqərə, 263), ölümdən qorxmaq əvəzinə, ölüm gerçəyi ilə üzləş (vaqiə, 83-87), sənə edilən pisliyin qarşılığını vermək əvəzinə hirsinin keçib getməsini gözlə (furqan, 63), ən çətin zamanlarında belə ümidsizliyə qapılma (tövbə, 40), səni narahat edəcək işlərdən uzaq dur (inşirah, 1-3), yalana qətiyyən yaxınlaşma (saff, 2), heç bir sirrin sonuna qədər gizli qalmayacağını unutma (mücadilə, 7), mərhəmətli olmaqdan heç vaxt üz döndərmə (ibrahim, 42), ana və atana "off" belə demə (isra, 23), yaxşı bir dostun həyatda ən qiymətli varlıq olduğunu unutma (ənkəbut, 41), öz mənafeyini güdmə. ədalətli davran (rəhman, 7-9), sözünün üstündə durmamağın utanc gətirən bir hərəkət olduğunu unutma (ənfal, 56) kimi mesajlar verən və bir çoxlarımız üçün indiyə qədər qaranlıq kitabdır. ümumiyyətlə biz, siz və ya sən quran deyəndə nə başa düşürük. şəriətidən bəli sən deyən quran da düzdür, amma hansı quran? nadanlıq əlində təkəbbür kimi saxlanılan quran? cinayət nizələrinin başında bayraq edilən quran? bunlar, yoxsa səhraya səpələnmiş vəhşi qəbilələri 25 ildən az bir müddət ərzində dünyanın müqəddəratını müəyyənləşdirən və dünyanı zəbt etmiş qüdrət sahiblərini əzişdirən ümmət halına salan, bir əsrdən də az olan zaman içərisində bəşər sivilizasiyası tarixində yeni və inqilabi bir mədəniyyət yaradan kitab?
quran ''allah adı'' ilə başlayaraq ''insanların adı'' ilə qurtaran kitabdır. o, səmavi kitabdır, lakin bugünkü möminlərin təsəvvürünün və müasir imansızların gümanlarının əksinə olaraq, daha çox təbiətə, həyata, agahlığa, izzət, qüdrət, inkişaf, kamal və cihada diqqət edir. o, elə bir kitabdır ki, surələrindən 70-dən artığının adı insani məsələlərdən götürmüşdür. 30-dan artıq surəsinin adı maddi hadisələrdən götürülmüşdür. yalnız 2 surəsini adı isə ibadətdən götürülmüşdür. onlar da həcc və namazdır.
o, daşıyıcısı "ummi" - quranın öz dili ilə desək, nə kitab bilən, nə iman tanıyan, nə yazıb-oxuya bilən - olsa da , mürəkkəb, qələm və yazıya and içən bir kitabdır.
o, cihad barəsindəki ayələrinin sayı ibadət barəsindəki ayələrinin sayı ilə müqayisə edilməyəcək qədər olan bir kitabdır. elə bir kitabdır ki, onun ilk sözü "oxu!"dur və allahın iftixarı öyrətmək - insana "qələm" ilə öyrətməkdir (ələq, 1, 4), özü də kitab, qələm və təlim-tərbiyə məsələsi mövcud olmayan bədəvi və qəbilə quruluşlu cəmiyyətdə!
düşmənin hiyləsi və dostun nadanlığı ucbatından bu kitabın layını qatlayıb üzünü istifadə etdilər, mətnini tərk edib cildini yaydılar. daha adının mənası "oxunan" olan bu kitabı oxumadılar, ondan təbərrük və müqəddəsləşdirmək üçün istifadə etdilər. ondan zehni, ruhi və ictimai xəstəliklərə dərman istəmək əvəzinə, bel və qulunc ağrısı kimi cismani xəstəliklər üçün şəfa vasitəsinə çevrildi. onu oyaq ikən tərk edib, yatanda başlarının üstünə qoydular. nəhayət, indi gördüyün kimi ondan ölülər üçün istifadə edir, oxuyub ölənlərin ruhuna bağışlayırlar. onun sədası qəbristanlıqlarımızdan eşidilir. buna görə də ey mənim ziyalı bacı və qardaşım, sən onun dirilər arasından yığışdırılması, onun həyata təsirini kəsmək, səsini həm cihad səhnələrində, həm də ictihad mərkəzlərində boğmaq üçün nə qədər səylər göstərilməsindən xəbərsizsən.
dedilər ki, quran sözü ''qaraə'' (oxumaq) kökündən deyil, ''qaranə'' (bağlamaq) kökündən götürülüb. bunun da nəticəsində o, oxumaq kitabı deyil, yanda gəzdirilən və özünə yapışdırılan kitab olur. dedilər kimsə təkcə ''bismillahın'' ''b'' hərfinin nöqtəsində olan sirləri təfsir etmək istəsə, bir ömür bəs etməz. həmçinin dedilər:"quranın yetmiş batini var, həmin batinlərin də hər birinin yetmiş batini var..."
bəli bu düzdür, amma bunu qurana yaxınlaşmamaq mənasında izah edirlər. yəni kim quranı açıb oxusa, onun barəsində düşünsə və ondan bir şey başa düşsə, məhkum edilməli, başa düşdüyü fikirlər rədd edilmiş və şübhəli elan edilməlidir.
həmçinin dedilər:"quranın həqiqi mənası imamların yanındadır, gizli olan məxsus kitabdadır və ondan heç kəsin xəbəri yoxdur; o peyğəmbər ailəsində olub, sonra gizli şəkildə imamların birindən digərinə ötürülüb, nəhayət, qeybə çəkilmiş imamın əlinə çatıb". bu məlumat doğru da olsa, onun mənası quranı onların başqalarından daha yaxşı başa düşmələridir. bu, təbii və məntiqli bir məsələdir. lakin onlar belə nəticə çıxarıblar ki, quran sirli və bəşəriyyətin dərk edə bilmədiyi müəmmalı bir kitabdır.
dedilər:''kim quranı öz ağlı ilə təfsir etsə, özünü cəhənnəmdəki yerinə hazırlasın". halbuki peyğəmbərin hədisi "kim quranı öz nəzər və rəyi ilə təfsir etsə, özünü cəhənnəmdəki yerinə hazırlasın"dır. bu çox elmi və məntiqli bir sözdür. bu, tədqiqatda bir qaydadır. həqiqət axtarışında olan tədqiqatçı zehnindən şəxsi nəzərləri, əvvəlki əqidələri, avropalı alimlərin dili ilə desək, ''öncədən hasil olan qənaət''i ( pré jugement) çıxarmalıdır ki, hər hansı bir mətni təfsir edəndə onun mənasını dərk edə bilsin. daha bir söz və ifadəni zorla özünün əvvəlki rəyi ilə uyğunlaşdırmasın və onu özünün xüsusi baxış və əqidəsi ilə yozub izah etməsin. gördüyünüz kimi, hədisdəki "rəy" (şəxsi nəzər) sözünü necə məharətlə "ağıl" mənasında təqdim ediblər. hər hansı bir söz və kitabı oxumaq, başa düşmək və əməl etmək yalnız ağıl ilə mümküm olduğu üçün camaatı cəhənnəmə düşmək qorxusu ilə quran oxumaqdan, onu başa düşməkdən və ona əməl etməkdən çəkindiriblər. sonra "ağıl ilə təfsir etməyi" haram etmələrinə baxmayaraq, özləri həmin hədisin əksinə olaraq, quranı başdan-ayağa "öz rəyi əsasında təfsir edərək" təhrif ediblər. onu peyğəmbərin ətrafında olan bir neçə nəfəri - özü də onlardan qorxduğu üçün hətta onların özlərinin belə başa dmədikləri kinayə, işarə və dolayı ifadə ilə - tərif edərək öyən, yaxud söyüb pisləyən bir kitab halına salıblar.
hətta bəziləri daha pis sözlər deyiblər:"ümumiyyətlə, əsl quran zamanın imamının əlindədir. imam zühur edəndə onu özü ilə gətirəcək; əlimizdə olan quran əsl quran deyil, təhrif edilib, ondan bəzi ayələri çıxarıblar..."
bu söz baltanı lap kökündən vurur. islam düşmənləri onun kökünü nə qədər də zirəkliklə kəsmək istəyiblər! çünki fikirləşirdilər ki, quranın camaatın arasında bağlanması, səsinin batırılması, fikirlərinin məchul saxlanılması və tərk edilməsi, cild və cisminin rəvac tapması üçün hər nə qədər hazırlıq işləri görsələr də, yenə nə vaxtsa hansısa ziyalıların bunlara qulaq asmayıb həmin kitabı açıb oxumaları, ondan ilham almaları, müsəlmanların fikir ayrılıqları, etiqad ziddiyyətləri, firqələrə bölünmək və təfriqələrdə "bu ilahi ipdən yapışma"ları, islamın yenidən qurandan qaynayaraq müsəlmanların ölmüş xəstə, nadan, müşrik, bütpərəst, parçalanmış və tənəzzülə uğramış cəmiyyətinə yenidən vəhdət, həyat, hərəkət, agahlıq, məsuliyyət, istiqamət və intellektual irəliləmə bəxş etmək təhlükəsi var. buna görə də onlar belə bir faciə yaratdılar. "bu quranın əsl quran olmaması, quranın da imam kimi qeybdə və əllərdən uzaq olması"ndan ibarət mənfur şayiəni, islam və müsəlmanların həmişəlik məhvini təmin edən bu fikri yaymağa çalışdılar. onlar bu fikri hətta böyük alimlərin bir neçəsinin də zehninə salmağa belə nail oldular, məşhur, mühüm və geniş yayılmış kitablarda əks etdirdilər, hətta bəzi dəstələri bu faciəyə inandırdılar. lakin xoşbəxtlikdən bizim böyük alimlərimiz bu məsələdə də səhlənkarlıq etmədilər və yekdilliklə onların hamısı bu düşünülmüş məkrli planın kökünü kəsdilər.
ey mənim ziyalı dostum! məgər bunlar düşmənin qurandan qorxmasının nişanəsi deyil? məgər
düşmənin bu qorxusu sənin quranın həyat, qurtuluş və oyanışdakı rolu, bu kitabın yaradıcı olmasından əmin olmağın üçün yetərli deyil?
ziyalı dost, görürsən nələr edib, hansı işlərdən çıxıblar?
elə bir iş görüblər ki, oxumaq, düşünmək, başa düşmək, aydınlaşmaq, yol tapmaq, ayağa qalxmaq, əməl etmək kitabı olan quran, davamçılarını istiqamətləndirmək, həll yolu və insanı seçim məsuliyyəti göstərməkdə həqiqi istifadəsi yalnız istixarədən ibarət müqəddəs və təbərrük edilən bir əşyaya çevrilib. davamçılarının onun qarşısındakı vəzifəsi də ona təzim etmək, ehtiram göstərmək, əziz tutmaq, öpmək, dəstəmazsız əl vurmamaq, xüsusi qutuda saxlamaq, aynanın kənarına, uşağın qundağına, nişan xonçasına və təzə evə qoymaqdan, səfərə gedəni onun altından keçirməkdən ibarət olub... onun bəzi surə və ayələrindən də cadugərlik duaları, həmçinin cinlərin qarşısının alınması, köpün dəf edilməsi, xəstələrin şəfa tapması, zahı adamın, süd verən inəyin və dəlinin boynundan asmaq üçün cadu duaları, xüsusi qoruyucu dua və tilsim kimi istifadə edilir.
bir nəfər danışırdı ki, mən yetmiş nəfər olduqca ziyalı dindarın saxlanıldığı siyasi həbsxanaların birində bir məsələni araşdırmaq üçün bir dənə quran istədim, tapa bilmədim, lakin saydım həmin yetmiş nəfərdə bir dua kitabının müxtəlif çaplarından müxtəlif ölçülərdə yüz nüsxə vardı.
sən hansı qurandan danışırsan, ey mənim ziyalı qardaşım?! ey cəmiyyətin tənəzzülündən, intellektual gerilikdən, yaşadığın mühitin mədəniyyətinin zəifliyindən əziyyət çəkən məsuliyyətli müəllim, tələbə, tərcüməçi, yazıçı, mədəniyyət xadimi və liberal, hansı quran? ümumiyyətlə, məgər quranı kimsə - istər müxaliflərinin içində olsun, istərsə də tərəfdarlarının içində - tanıyır ki, sən onun barəsində hökm çıxarırsan?!
təəssübkeş avam bir adamın quranı oxumamış, tanımamış, başa düşməmiş qəbul etmək və ona iman gətirmək haqqı var. lakin sən insaflı ziyalının onun cildini açmadan, barəsində düşünmədən, onu başa düşmədən rədd etmək, ona inanmamaq haqqın yoxdur. sənin gümanının əksinə olaraq, quran öz ardıcılları ilə danışmaqdan qaldıqdan, cildinə pərəstiş edilməyə başlandıqdan, onun ruh, fikir və sözü tərk ediləndən müsəlmanlar xurafatçılığa, ictimai süstlüyə, intellektual geriliyə, saxta dini təəssübkeşliyə, elmi, iqtisadi və siyasi tənəzzülə düçar olublar.
ey xəbərdar ziyalı! əgər quranı açıb içini oxuya və nə dediyindən xəbərdar ola bilmirsənsə, əgər tarixlə tanış ola və bu kitabın insani inqilab yaratmaqda hansı heyrətamiz möcüzələr yaratdığını, yunan fəlsəfi uydurmalarından, hind xəyalpərəstliklərindən, bizans və iranın hərbi və zadəgan mədəniyyətlərindən, ərəb nadanlığı və vəhşiliyindən birdən-birə hansı möcüzəvi ümümbəşəri əqli, mədəni, siyasi, əxlaqi hərəkat və cərəyanı yaratdığını, bəşəriyyətin parça-parça olmuş cisminə hansı inqilabi ruhu üfürdüyünü, həmişə savad və səadətdən məhrum kütlələr arasında təqva və ədalət istəyi ilə hansı elmi, mənəvi və maddi mədəniyyəti formalaşdırdığını dərk edə bilmirsənsə, heç olmasa şimali afrikanın bizim əsrimizdəki inqilabi rəhbərlərinin sözlərinə ki qulaq asa bilərsən:
"şimali afrikada oyanış, azadlıq və antiimperializm hərəkatı şüarı bütün müsəlmanların qurana qayıdışı olan seyyid camal məktəbinin davamçısı məhəmməd əbduhun şimali afrikaya gəldiyi gündən başladı. o bütün islam alimlərini bir yerə toplayaraq onlardan istədi ki, qədim fəlsəfə və köhnə elmlərdə qərq olmaq, fiqh, üsul, kəlam və fəlsəfədə məhdudlaşmaq, metafiziki məsələlər irəli sürmək və ikinci dərəcəli məsələlərdə ifrat xırdaçılıq və zehni dərinliyə getmək əvəzinə, qurana üz tutsunlar, bütün qədim və müasir, islami və qeyri-islami elmlərdən bu "ismarış"ı düzgün başa düşmək üçün yararlansınlar, tənəzzülə uğramış və istismar edilən insanları, xurafat, təfriqə, dar düşüncə, təəssübkeşlik və nadanlığa düçar dindarları quranla tanış etməyə çalışsınlar, quranı həm elmi-dini dairələrdə, həm də avam kütlənin zehnində, ümumi kütlənin düşüncəsində önə çıxarsınlar..." (koloniya axşamı (la nuit coloniale) fərhət abbasi)
bundan sonra quran yenidən müsəlman cəmiyyətlərində gündəmə gəldi, tədris mərkəzlərində quranın öyrədilməsi, din alimləri arasında quranın təhqiq və təfsiri, ziyalı və mübarizlər arasında quran məsələləri, hətta kənd məktəblərində quranın təlimi həyati və əsas bir proqram olaraq vüsət aldı. bu yeniliyin səmərəsi o oldu ki, həmin vaxta kimi beyinləri uyuşduran və onlara öz bədbəxt taleyini - fransızların cəngində əsir olmağı - unutduran, onları mövhumat, köhnə kin-küdurət, əhəmiyyətsiz ixtilaflar, məzhəb toqquşmaları və cahilanə təəssübkeşliklərə sürükləyən din və rəvac tapmış dini əməl, əqidə və mərasimlər quranın bələdçiliyi ilə oyanış, məsuliyyət, özünüdərk, qüdrət və vəhdət amilinə çevrildi.
bundan öncə din adamlarının hər biri müstəmləkəçilərin əsarət boyunduruğu altında dinə və dini əməllərə üz tuturdular ki, allah, peyğəmbər, imamlar və övliyalar onların yalnız fərdi günahlarını bağışlasınlar. onlar yalnız fərdi ibadətlə axirət üçün savab toplamağa çalışırdılar.
halbuki həmin vaxt general arqo və luis salan bütün əlcəzair, tunis, mərakeş və mavritaniyanı fransanın insanlığa zidd koloniyası altında zəlil etmiş, onların sərvət, izzət və mədəniyyətini qarət edirdilər. general sustil öz oğlu ilə tilimsan cəngəlliklərində "ərəb ovu"na gedirdi ki, oğlu ox atmağı və ov etməyi öyrənsin. o, parisdə olan həyat yoldaşına belə yazırdı:"...hamımız yaxşıyıq, mən də yaxşıyam, itim də yaxşıdı, ərəbim də yaxşıdı..."
həmin qara günlərdə, həqarət və zillətli vəziyyətdə möminlərin hamısı zikr, dua və təvəssül etməklə, hətta bəzən nəzir, yemək ehsanı vermək və fərdi xeyriyyəçilik işləri görməklə "özlərinin cəhənnəm odundan azad olmaları" və öləndən sonra nicat tapmaları üçün çalışırdılar. lakin quran müqəddəslik taxçasından təlim və təfəkkür kürsüsünə qayıdandan sonra onlara öyrətdi ki, axirətdə nicat tapmağın yolu, dünyada nicat tapmaqdır və islamın cənnətinin yolu müsəlmanların azadlıq, oyaqlıq, izzət və elmindən keçir (cihad allahın özünün xüsusi dostları üçün açdığı cənnət qapılarından biridir. cihad təqva libası və allahın möhkəm zirehidir...buna görə də kim üz döndərərək onu tərk etsə, allah ona xarlıq və zillət, bəla və müsibət libası geyindirər, kiçiklik və alçaqlığa düçar edər." əli (ra), nəhcül-bəlağə, məhəmməd əbduhun şərhi, s75.).
kim bu dünyada xarlıqda ölsə, orada da xar olaraq diriləcək. "bu dünyada kor olan kəs axirətdə də kor olacaq."(isra, 72).
onlar başa düşdülər ki, islamda allaha yaxınlaşmağın yolu təəbbüd (köləlik) deyil, təfəkkürdür
həmçinin başa düşdülər ki, "zülmə boyun əyən zalımla əlbirdir (nəhcül-bəlağa), müsəlmanın həyatı "əqidə və cihad" üzərində möhkəmlənib (imam hüseyn ra) , peyğəmbərin və onun rəbbinin sünnəsi təlqin, ibadət, fərdi asketizm, uyuşdurucu ibadətlər deyil, "cihad və şəhidlik"dir. quranı gətirən şəxs rahib deyil, "müsəlləh peyğəmbər"dir (bu ifadə fransız rodinsona məxsusdur) və onun peyğəmbərliyinin hədəfi "agahlıq və ədalətdir" (hikmət və ədalət - quran).
bildilər ki, islamın allahı "dəmir"in (qüdrət təzahürünün) adını ədalət tərəzisinin sırasında, ədalət tərəzisinin adını isə kitab və vəhyin yanında çəkir (hədid, 25). başa düşdülər ki, islami imana malik cəmiyyətin nişanəsi "özününkülərlə yumşaqlıq, düşmənə qarşı sərtlik" (fəth, 29), baş ucalığı və izzətdir (munafiqun, 8).
indi əgər onlar müstəmləkədirlərsə, fransanın koloniya əsarət zəncirlərində xar və əsirdirlərsə, özününkülərə qarşı kinli, bədbin və təəssübkeş, yadlar önündə isə mülayim, səhlənkar, vəziyyəti ilə barışan və laqeyddirlərsə, deməli, din adı ilə malik olduqları, islam adı ilə əməl etdikləri şeylər nə din, nə də islamdır. hətta dinlərinin qəti və aydın hökmü olan namaz, dua, həcc və orucları nə namazdır, nə dua, nə həcc, nə də orucdur. əgər belə olsaydılar, bir təsiri də olardı.
bu "başa düşmələr"in hamısını insanlara quran öyrətdi və onları ayıltdı. onlar başa düşdülər ki, ən böyük dini vəzifələri hər şeydən qabaq cəmiyyətin intellektual tənəzzülünə səbəb olan amillərin kökünü kəsməyin vacibliyidir. anladılar ki, cəbr (məcburiyyət) və ixtiyar, allahın zatı və sifətlərinin əlaqəsi barəsində danışmaq, ağanın qulun boynunda olan haqlarını araşdırmaq, pak və murdar şeylərin daha bir növünün tapılması, yaxud ziyarət ilə şəhadət savabı əldə etmək əvəzinə, əllərinə silah alıb fransız müstəmləkəçilərini qovmalıdırlar. bunu etdilər və biz tənəzzülə uğramış kütlənin oyanışının, din gücü və quranın dəvəti ilə cihada başlamalarının şahidi olduq. din və islamı özünün tənəzzülə uğramış qədim formasında görüb ondan qaçmış, digər məktəb və ideologiyalara iman gətirmiş, nəticədə dini toplumdan uzaqlaşmış və özləri üçün cəmiyyətdən kənarda qalmış bir sinif düzəltmiş qeyri-dini ziyalılar da həm islama, həm də müsəlmanlara tərəf qayıtdılar, həm iman qazandılar, həm xalq kütləsinə birləşdilər. buna görə də kütlə düşüncəsizlik və təəssübkeşlikdən, ziyalılar isə islama qayıdaraq qərbpərəstlikdən qurtuldu.
buna görə də hətta afrika kommunist partiyasının keçmiş sədri və məşhur marksist mütəfəkkir əmmar ouzeqan kimi şəxs düşüncəli şəkildə islama qayıtdı və özünün, adını hz.peyğəmbərin məşhur "ən üstün cihad zalım rəhbərin qarşısında deyilən haqq sözüdür" hədisindən götürdüyü "ən üstün mübarizə" (le meilleur combat) adlı kitabını yazdı. əlcəzair tələbələrinin milli təşkilatı (m.n.e.m.a.) özünə "əlcəzair müsəlman tələbə təşkilatı" adını seçdi.
bu dövrdə islam təkcə dindar kütlənin arasında yeni ruh və istiqamət tapmadı, materialist və dinə əks ziyalıların gözündə də güclü və iman doğuran cazibə qazandı. əlcəzair kommunist partiyasının rəsmi orqanı olan "əlcəzair respublikası" qəzetinin baş redaktoru fransız əsilli henri alleg kimi şəxs də partiya göstərişlərinin əksinə olaraq islam mücahidlərinin sırasına qoşulmuş və həbsxanadan belə yazmışdı: "belə bir yerdə mənə verilən heyrətamiz işkəncələrdən danışmağım səviyyəsizlik olar...burada hər saat mərtəbələrin otaqlarının birindən həbsxananın həyətinə bir mücahid atırlar. mən onların üst-başlarından da məlum olduğu kimi, uzunmüddətli və dəhşətli işkəncələrə məruz qalmış halda ağızları qan içində və partladılmış halda məşhur bir duadan anlaşılmaz bir sözü dodaqlarının altında zümzümə etdiklərini görürəm (yəqin ki, onlar kəlimeyi-şəhadətlərini deyirlərmiş və o, fransız olduğu üçün bunu başa düşmürmüş). mən həmin sözlərin və onların nə dediklərinin mənasını bilmirəm. amma bircə onu bilirəm ki, dünyanın bütün fəlsəfi məktəb və ideologiyaları arasında etiqad bəslədiyim yeganə şey həmin anlaşılmaz sözlərdir".
həmin illərdə, həmin qərblilərin və həmin əsrin gerçəklikləri qarşısında bütün bu qələbələrin əldə edilməsinin yeganə səbəbi müsəlmanların quranın təbərrük deyil, oxumaq üçün, pərəstiş edilməli müqəddəs əşya və büt deyil, dinləməli ismarış olduğunu başa düşmələri olmuşdu. onlar başa düşdülər ki, quran "mana" - ünsiyyət və əl çəkmək nəticəsində əşya və şəxslərə keçən və onlara qeyb təsiri göstərən sirli qüvvə deyil, "kəlam"dır. onda düşüncə yatıb. buna görə də əgər quran cəmiyyətdə "kitab" olsa, oxunsa, başa düşülsə, önə çəkilsə və möminlərə: "o danışır, sənə müraciət edir, gərək, qulaq asasan, qulaq asıb görəsən nə deyir - deyilsə (quranın buyurduğu "quran oxunan zaman ona qulaq asın və susun" (əraf, 204) ayəsinin də mənası budur, yoxsa ki, onda məqsəd müqəddəs dini bir avaza qulaq asmaq deyil), qurtuluş bəxş edər, oyanış yaradar və onları formalaşdırar. o özünün bu qüdrətini təkcə keçmişdə göstərməyib, elə bu gün də belədir. o, təkcə qədim bizans və iran imperiyaları qarşısında deyil, müasir imperializm qarşısında da həmin xüsusiyyətə malikdir.
buna görə də fransa imperializminin afrikadakı vəhşi canavarı olmuş fransız general sustil belə deyirdi: "quran dini kitab deyil, dinə zidd kitabdır. o, müsəlmanları zahidlik, ibadət, sülh, əfv, allah, ölüm, ruh, metafizik sirlər, həyat fəlsəfəsi və insanın son taleyi barəsində düşünməyə dəvət etmək əvəzinə, müharibə, qələbə, intiqam, üsyan, dünyanı fəth etmək və qənimət əldə etməyə çağırır...
aşağı kütlələr arasında heç bir kitab quran qədər təhrikedici və üsyankar deyil, öz sehirli sözləri və həyəcanlə melodik ahəngi ilə kin və düşmənçiliklərə təsir etmir, qürur, kin-küdurət və siyasi gərginlik maraqlarını oyatmır..."
ingiltərə koloniyaçılığını gücləndirmiş yəhudi məsləkli baş nazir william ewart gladstonenun sözünü eşitmisiniz. o, ingiltərə parlamentində quranı qəzəblə tribunaya çırparaq belə demişdi:" nə qədər ki bu kitab müsəlmanların arasındadır, müsəlman ölkələrində təhlükəsizlik və onların ingiltərə müstəmləkəçiliyi qarşısında itaətkarlıq göstərməsi qeyri-mümkündür".
bu təhqirlər bu kitabın insanın düşüncə, hiss və cəmiyyətinə təsirini hamıdan çox təcrübə etmiş - o vaxt müsəlmanlar hələ onunla tanış idilər - xəbərdar və məlumatlı düşmənlərin dilindən çıxır. onların quranın cəmiyyətlərin oyanış, hərəkət, başucalığı və qurtuluşundakı ictimai və ideoloji rolu barəsindəki qənaətləri müfəssir və alimlərin nəzərlərindən daha real və dəqiqdir. çünki onlar həm düşməndirlər və təəssübkeşlik etmirlər, həm də ictimaiyyət və siyasət adamı, əməl və reallıqla ünsiyyətdədirlər, mücərrəd, zehni və xəyali məfhumlardan uzaqdırlar.
düzdür, onlar müsəlman əhalini istismar edənlərin dili ilə danışır, müsəlmanların koloniya rejimindəki zülm, təcavüzkarlıq və qarət müqabilindəki oyanış, dirçəliş, düşməni əzişdirmək və dözümsüzlüyündən əziyyət çəkən islam düşmənlərinin mövqeyindən çıxış edir, başıaşağı, dərdi-sərsiz, dözümlü, mühafizəkar, "mütləq sülh", qane, "hər işdə bir xeyir var" fəlsəfəsinə etiqad bəsləyən nəcib milləti, yaxud afrika, asiya və latın amerikasının axirətə pərəstiş edən dinlərinə bağlı, dünyadan qaçan, zahid, sufi məsləkli, dünya həyatının gözəllik və cazibədarlığından uzaq millətləri sevirlər, amma dedikləri həqiqətdir.
onlar quranın oxunmasının - əgər oxunsa - anlaşılmaz, axirət savabı qazanmaq və nənə-babanın ruhuna bağışlamaq üçün bir dua kimi deyil, bir kitab kimi oxunmasının necə oyanış, hərəkət və izzət yaratdığını, iman qüvvəsinin zülm və nadanlıq əleyhinə qüdrət və üsyana çevrildiyini hamıdan yaxşı bilirlər.
görün, quran müsəlman icmasını (bütün cəhətlərdən, tam xırdalıqlarına kimi bugünkü müsəlman cəmiyyət və ya dəstələrinin tam əksi olaraq) necə təsvir edir:
''o kəslər üçün ki, rəbbinin dəvətini qəbul edər (iman gətirər), namaz qılar, işlərini öz aralarında məsləhət-məşvərətlə görər, onlara verdiyimiz ruzidən (allah yolunda) sərf edərlər. və o kəslər üçün ki, onlar zülmə (təcavüzə) məruz qaldıqda (həddi aşmadan) intiqam alarlar (zalımdan zülmü müqabilində əvəz çıxar, caniyə də etdiyi cinayətin cəzası nədirsə, onu verərlər).hər hansı bir pisliyin cəzası onun özü kimi bir pislikdir. bununla belə hər kəs (pislik edəni) bağışlasa və (onunla) barışsa, onun mükafatı allaha aiddir. həqiqətən, o, zalımları sevməz!
zülmə məruz qaldıqdan sonra (həddi aşmadan) əvəzini çıxanlara heç bir cəza verilməz (onların heç bir günahı yoxdur, uğradıqları haqsızlığın əvəzini çıxmışlar). (şura, 38-41).
məşhur mədəniyyət tarixi kitabının müəllifi will durant quranın əxlaq üslubu və dəvət istiqamətləri barəsində bəzi sözlər deyir ki, bundan general sustilin nədən narahatlıq keçirdiyini və afrika cəmiyyəti üçün hansı dini arzuladığını başa düşmək mümkündür.
will durant deyir:"quranın "sizə qarşı həddini aşanlara siz də həmin ölçüdə həddi aşın (cavab verin)" (bəqərə, 191) ayəsini incilin "əgər sənin sol üzünə şillə vursalar, sağ üzünü qabağa ver. əgər əbanı istəsələr, çıxart cübnəni də hədiyyə et" ayəsi ilə müqayisə edəndə belə məlum olur ki, quran "kişi əxləqı"nı, incil isə "qadın əxlaqı"nı öyrədir".
bəli, ey yaşadığı cəmiyyətin intellektual gerilik və tənəzzülündən narahatlıq keçirən və quranı bu möminlərin əlində olan kimi qəbul edən haqpərəst ziyalı! ziyalı, məsələlərə səthi yanaşmayan şəxsdir. sən quranı necə və harda tanımısan? sənin tanıdığın və gördüyün quran dünən zor və zülm nizəsinin başında hiyləgərlik alətinə çevrildiyi kimi, bu gün də nadanlıq və hiylənin əslində istixarə və təbərrük vasitəsinə çevrilmiş müqəddəs şeydir.
quranı avamyana, yəni eynilə ona etiqad bəsləyən avam kimi tanımaq lazım deyil. onu bir kitab olaraq açmaq, oxumaq, dərk etmək, onun tarixə təsirini araşdırmaq, son 150 ildə onun asiya və afrikada müstəmləkəçilərin ideoloji, mədəni və siyasi hücumları müqabilindəki rolunu tədqiq etmək lazımdır. bundan sonra onu tanıyar, dərk edər və bilərsən ki, o, düşüncə, azadlıq, ədalət və qüdrət kitabıdır.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
azərbaycan əsilli türk yüngül atlet.
ramil 1990-cı ildə bakıda anadan olub. 2009-cu ildə 19 yaşında berlində atletika üzrə dünya çempionatında usain boltun da qaçdığı 200 metr finalında 7-ci yeri tutmuşdu. 20:04 qaçmışdı burda.
24-cü saniyə
(youtube: 
)
)ümumiyyətlə ramil 200 metrdə gənclər arasında boltdan sonra dünyada ikinci yeri tutur.
vaxtilə azərbaycanın dahi idman idarəçiləri ramilə fikir vermədilər. yazığa heç normal məşq etməyə də şərait yaratmadılar. həmin vaxt ramilin atası xəstələnmişdi. amma federasiya atasının müalicəsi üçün lazım olan pulu verməmişdi. elə buna görə də o vaxt ramil türkiyəyə getmək istəyirdi. ancaq atası buna icazə verməmişdi ki, səni azərbaycanda vətən xaini elan edəcəklər (hansı ki, indi ediblər).
iş elə gətirir ki, ramilin atası vəfat edir (atası həm də məşqçisi idi) . budan sonra ramil fənərbaxçaya transfer olur. türkiyə vətəndaşlığını alır.
azərbaycan atletika federasiyası ramili yenə rahat buraxmamışdı. ramilin 2 il türkiyə adına yarışmasına mane olmuşdu. elə buna görə ramil london olimpiadasına da gedə bilməmişdi. bizimkilər bir növ ramili sındırmaq istəyirdilər. amma yeyə bilmədilər.
indi ramil sürixdə avropa atletizm çempionatında yarışır. yarımfinalda 20:38-lə türkiyə rekordu qırıb finala çıxdı. bu gecə saat 00:49-da da final qaçacaq.
bir balaca istedadı olanın, bir balaca qabağa gedənin sındırılmağa çalışıldığı bir ölkədə ramil kimi oğlanlarla fəxr etmək olar məncə.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
ibn teymiyyə, ibn qayyim əl-cövziyyə, məhəmməd bin əbdülvahhab , cəmaləddin əfqani və məhəmməd abduh kimi adamların arxasınca gedənlərin özlərinə verdikləri ad. hansı ki, az da olsa beyni ilə düşünməyi bacaranlar bunların kim olduğunu çox yaxşı bilir (xüsusilə son üçünün).
rasionalist və reformist olan sələfilərin əsas məqsədi (özlərinin dediyinə görə) vıı əsrdəki əsl islama qayıtmaqdır. yəni hz.peyğəmbər və səhabə dövrünə. amma peyğəmbərin özünə və sünnətinə müxalif hərəkətlərinin sayı-hesabı yoxdu. bu adamlar musiqini, 14 əsrdir islamı ayaqda saxlayan ən əsas faktorlardan biri olan sufizmi, ona bağlı sənətləri, məzhəbləri, mədəniyyəti rədd edirlər.
sələfilər ayələrə və hədislərə öz ağıllarınca məna verir, ən betəri də özlərinə sərf edənini qəbul edib qalanlarını inkar edirlər.
sələfilərin digər ən böyük xüsusiyyəti ibn teymiyyəni şeyxülislam olaraq görməkləridi. məzhəb imamlarını bir kənara qoyub təkfirçi kimi ad çıxarmış ibn teymiyyənin dediyi hər bir sözü qanun olaraq qəbul edirlər.
ibni teymiyyənin mücəssiməsinə (buna müşəbbihə də deyirlər) uyğun olaraq allahın eynilə insanlar kimi cismə sahib olduğu fikrini qəbul edən sələfilər, onun ərşin üzərində olduğunu, ordan yerə enə biləcəyini, insanlar kimi yeriyə biləcəyini və s. fikirləşirlər.
bir də həsən bəsri, mücahid, said bin cübeyr kimi bəzi şəxslərin (hansı ki, onların bəziləri səhabəni görüb) belə sələfi olduğu iddia edənlər var. bütün bunların hamısı sələfiliyin xalis islam, sələfilərin isə əsl müsəlman olduğunu sübut etmək üçün ortaya atılmış içi boş iddialardan başqa bir şey deyil.
sələfilərlə bağlı 2 əsas problem var. problemlərdən biri budur ki, azərbaycanda sələfiləri sayı çox böyük sürətlə artır və dövlət buna mane olmur. ikincisi isə insanların beynindəki sələfi obrazıdır. bir çoxları sələfilərin əhli-sünnə daxilində olduqlarını fikirləşirlər. bunun əsas səbəbi ibn teymiyyənin ilk əvvəllər hənbəli olmasıdır. amma, deyəsən, bu adamlar ibn teymiyyənin sonrakı görüşlərindən xəbərləri yoxdu. ki ibn teymiyyənin özü də bu fikir dəyişdirmələri normal qəbul edib. bir də mecmuul-fetava kitabında məzhəblərlə bağlı fikirləri var. daha doğrusu fətvası.
bir də sələfilərdə gizli sünni və açıq şiə düşmənçiliyi var ki, bunun özünü belə gizlətməyə çalışırlar.
son olaraq bunu demək lazımdır ki, allahın fiziki olaraq göydə bir yerlərdə olduğunu iddia edən ibn teymiyyə nə qədər ciddi adamdırsa, onun yolundan gedən sələfilər də o qədər ciddi adamlardır.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
demək olar ki, bu başlıq altında yazılanların 85 faizi. amma papağımızı qabağımıza qoyub yaxşı-yaxşı fikirləşsək görərik ki, bütün bu problemlərin ucu gedib eyni yerə dəyir. təhsil və dünyagörüşünə.
ümumiyyətlə həmişə fikirləşmişəm ki, insanların və ümumilikdə cəmiyyətin əsas səviyyə göstəricisi onun müzakirə etdiyi mövzu, bu mövzuya yanaşması və həmin məsələnin həlli üçün göstərdiyi çıxış yollarıdı.
bayaq üzeyir bəyin bir yazısını oxuyuram. bu hardasa 100 il bundan qabaq yazılıb. amma özünüz oxuyanda görəcəksiz ki, hal-hazırda bizim cəmiyyətimizdə müzakirə olunan məsələlər 100 il bundan qabaq müzakirə olunan məsələlərdən zərrə qədər də olsun fərqlənmir.
üzeyir hacıbəyov - başa düşmədi.
keçənlərdə idarəmizə yevropadan bir nəfər adam uçub gəlmişdi. söhbət arasında dedi ki, bizim yevropada böyük bir həyəcan və qorxu vardır.
dedim: - səbəbi nədir?
dedi: - səbəbi odur ki, yevropaya çox həyəcanlı xəbərlər gəlir ki, müsəlmanlar böyük bir sürətlə tərəqqi edirlər...
dedim: - təəccübdür, bizim tərəqqimiz sizi qorxudurmu?
dedi: - bilirsiniz, insaniyyət nöqteyi-nəzərincə çox şad eləyir. biz sevinirik ki, bizim növümüz yavaş-yavaş zillətdən qurtarır. amma o biri tərəfdən, bilirsiniz, bu əyyam bir əsri - mübarizeyi-həyatiyyə əsridir. yəni dirilik üçün dava eləmək əsridir. onun üçün biz istəməzdik ki, dirilik üçün dava edənlər bizim kimi elm qüvvəti ilə yaraqlanmış olan ispaniya fas ərəbləri ilə dirilik üçün dava eləyir. onun üçün ispaniyanın firənglərə çox bərk acığı tutubdur. deyir ki, axı sən nə üçün bu vəhşilərə mədəniyyət ucunu göstərib, tüfəng atmaq öyrətdin ki, onlar da bizə tüfəng atırlar. bütün aləm də boynuna alır ki, əgər fas ərəbləri yevropa mədəniyyətini öyrənsələr, ispaniyanı beş-on gün içində darmadağın edib, əvvəlcə də mədəniyyət gücü ilə ispaniyanı öz mülkü etdiyi kimi, bu səfər də eləcə edər (çünki o zaman yevropa mədəniyyətdən məhrum idi, ərəblər ən şəşəlli bir mədəniyyətə malik idilər, yəni bütün elm və fənlər aralarında getdikcə tərəqqi edirdi.o halda ispaniyanı ərəblər alıb, islam dövlətinin bir vilayəti etmişdilər... amma sonradan... əşi, allah mollalara insaf versin).
mən yevropalıya dedim ki, əzizim, bizi bağışlayın, sizin qorxunuz bizim tərəqqimizə mane ola bilməz. istər sizin qorxudan ürəyiniz getsin, biz yekə tərəqqimizi əldən buraxmayacayıq. biz tərəqqi eləyəcəyik.
dedi: - bircə onu de görüm indiyə qədər çoxmu tərəqqi eyləyibsiniz?
dedim: - çox eləmişik.
dedi: - olmazmı, öz tərəqqinizdən mənə nümunə göstərəsiniz?
dedim: - olar, çıxaq bayıra...
bayıra çıxdıq, yevropalıya dedim. tamaşa elə.
dedi: - baxıram.
- gördünmü?
- nəyi?
- tərəqqini?
- hanı? heç bir şey görmədim.
- bəs görmədinmi ki, buradan bir nəfər saqqallı müsəlman keçdi ki, ayağına çəkmə geymişdi. onun ayağına çəkmə geyməyi çox böyük tərəqqidir.
dedi: - anlamıram nə deyirsən.
dedim: - beş-altı il bundan irəli hər kəs ayağına başmaqdan başqa özgə bir şey geysəydi ona salam vermək əvəzində, "allah saxlasın" - demək lazım gəlirdi. amma tərəqqimiz bu gün o dərəcəyə çatıbdır ki, çəkmənin başmaqdan rahat olduğunu hamımız boynumuza almışıq.
dedi: - heç başa düşmürəm nə deyirsən?
bir az ora-bura göz gəzdirdim:
- bax, müsəlman arvadları faytona minibdilər.
dedi: - nə olsun?
dedim: - pa-ho! bir neçə il bundan irəli nəinki arvad, hətta, kişi cürət edib faytona minsəydi haman dəm faytonun çarxları bir tuği-lənət olub onun boynuna keçərdi.
dedi: - sözün doğrusu, heç qanmıram nə deyirsən?
dedim: - bir ora bax, iki nəfər müsəlman bir-birinin yanından keçdi və heç bir şey olmadı.
dedi: - nə olsun?
dedim: - pa! bir-iki ay bundan irəli onlar bir-birinin yanından keçsəydilər, haman dəm atışıb bir-birini öldürmüşdülər. halbuki indi heç bir zad olmadı. bundan artıq nə tərəqqi?
dedi: - o sizin tərəqqi deyildir, o, martınovun qorxusudur. sən bircə mənə de görüm realnidə, gimnaziyada, universitetlərdə oxuyan uşaqlarınız çoxdurmu?
dedim: - vallah onlar çox olardı, hərgah bir məsələ ümum müsəlmanların qabağını kəsməsəydi.
dedi: - nə məsələdir?
dedim: - çox böyük məsələdir.
əyilib qulağıma dedi:
- hökumət qoymur?
dedim: - xeyr, onun bir sözü yoxdur, bu məsələ başqa məsələdir.
dedi: - bir de görək nə məsələdir?
dedim: - şalvar məsələsidir.
- necə şalvar?
- adam geyən şalvar.
dedi: - canım, sən müəmma ilə danışırsan, açıq de görüm nə demək istəyirsən?
dedim: - qoçaq, bundan açıq söz olmaz, şkola gedən uşaqlar dar şalvar geyirlər və dar şalvar da bizlərdə çox pis şeydir. indi həmin məsələ bizim qabağımızı kəsdiyinə görə işkolaya uşaq qoymağa cürət eləmirik.
bu sözlərdən sonra əcnəbi əvvəlcə çox güldü, amma sonra bir qədər fikrə gedib, birdən başladı uşaq kimi ağlamağa və ağlaya-ağlaya bu sözləri dedi:
- biz elm sayəsində havada quş kimi uçuruq, amma bunlar hələ şalvar məsələsinə məşğuldurlar....
dedi və uçub getdi....
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
şəhadət ildönümü olan əmir. möminlərin əmiri. ramazanın 19-cu günü sübh namazı vaxtı vurulan və 21-i gecə yarısı müqəddəs ruhunu tapşıran əmir. cəmi 45 saat. və bu 45 saat həqiqəti axtaranlar üçün, daha doğrusu axtarmaq istəyənlər üçün ömrə bərabərdi.
əli iqtisadi baxımdan ən aşağı iş sayılan fəhləlikdən tutmuş, ən yüksək vəzifə sayılan xəlifəliyə kimi olan mərhələri keçmiş şəxsdir. əli marksın fəlsəfəsini puça çıxaran şəxsdir. çünki o, daxmada sarayda olduğu kimi, sarayda da daxmada olduğu kimi yaşayırdı. fəhləlikdə də xəlifəlikdəki kimi fikirləşirdi.
əlinin leksikonunda haqqın mənası qüdrət deyil. o, heç əlinin hakimiyyəti və əlinin haqqı da deyil. əli üçün haqqın mənası xalqın haqqıdır. zorakılığın ölümüdür.
mənim hökumətimdə qarışqanın ağzından arpa qabığını belə almaq olmaz. mənim hökumətimdə hər bir insan başqa bir insanla bərabərdir - əgər müsəlmandırsa, imanda, müsəlman deyilsə, insanlıqda səninlə qardaşdır. deyirdi əli.
alınları səcdədən qabar olmuş, aralarında yüzlərlə quran hafizi olan 4000 nəfəri bir-bir qılıncdan keçirdən də əlidir. əlidən başqa kim fitnənin zülməti hər yeri bürüyəndən sonra, onun xəstəliyi hamını həlak etdiyi bir vaxtda onun gözünü mən çıxartdım - deyib bu işi görməyə cürət edə bilərdi?
şüursuzluğun özü də günahdır. şərəfsizlik qədər günah.
mən bu əliyə inanıram.
amma deyilən əliyə inanmıram.* bunlara inanmayanlar * biharul-ənvar * və * müntəhəl-amala baxa bilərlər
deyirlər ki, allah əlinin nurunu aləmin və adəmin yaradılışından qabaq yaradıb.
deyirlər ki, peyğəmbər meraca gedəndə allah onunla əlinin səs tonunda danışıb ki, ona xoş gəlsin. deyirlər ki, əli qundaqda olanda şəhərə bir əjdaha gəlib. şəhər əhalisi ondan qorxub qaçıb. əjdaha əbu-talibin evinə gedib. əli əlini qundaqdan çıxararaq onu parçalayıb. buradan da onun adı heydər olub ("həyyə" ərəbcə ilan, "dər" farsca yırtmaq, parçalamaq mənasını verir).
bizə deyirlər ki, xeybər qapısını möcüzəvi surətdə qoparmışdı əli. amma indi xeybər yoxdu. onun qapısı da yoxdu. amma fələstin yəhudisi var. onunla da bizim heç bir işimiz yoxdu.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
sözün hər iki mənasında başını qumdan çölə çıxarmayanlardan fərqli olaraq, ömrünü cəmiyyətin islahına, müasir dövrdə meydana çıxan şübhələrə, gəncliyin suallarına cavab tapmağa həsr etmiş böyük filosof, görkəmli islam alimi.
1919-cu ildə xorasan mahalının fəriman şəhərində anadan olur.
1931-ci ildən məşhəd şəhərində şəriət təhsili alır.
1937-ci ildə qum şəhərinə gəlir və burda məhəmmədhüseyn təbatəbaidən dərs alır. islam fəlsəfəsi, fiqh və üsul, sosiologiya, psixologiya, tarix, təfsir, islam sxolastikası və s. sahələr üzrə böyük nailiyyətlər əldə edir.
1967-ci ildə bir neçə nəfər dostu ilə irşad islam mədəniyyət mərkəzini təsis edir. mütəhhəri ilə yanaşı əli şəriəti kimi şəxslər də burada çıxış etməyə başlayırlar.
1979-cu ildə sui-qəsd nəticəsində başından aldığı güllə yarası ilə şəhid edilir.
mütəhhəri öz zəmanəsini dərindən tədqiq edərək onu lazımınca tanımağa çalışırdı. o, bu barədə özünün "gənc nəslin yönləndirilməsi" adlı məqaləsində yazır:
"biz hazırda çox mühüm bir sual qarşısında dayanmışıq. yaşadığımız dövrdən, onda baş verən mühüm dəyişikliklərdən xəbərsizik. bəzən əvvəlcədən haqqında kifayət qədər tədqiqatlar aparmadığımız mövzularla rastlaşırıq..."
mütəhhəri bu məsələyə həddindən artıq diqqət yetirir, dövri problemləri vaxtında və hətta bəzən vaxtından da qabaq analiz etməyi bacarır və islam baxımından bu məsələnin nə qədər əhəmiyyətli olduğunu dərk edir və yüksək istedadı sayəsində islamın sosioloji məsələlərinin öyrənilməsinin həddən artıq əhəmiyyətli olmasını başa düşür.
mütəhhəri bilirdi ki, müasir dövrün şübhələrinə keçmiş dövrlərin klassik izahları ilə cavab vermək mümkün deyil. o "dini mədrəsələrin müasir vəzifələri" adlı məqaləsində yazır:
"əgər biz müasir dövrü 80 il bundan əvvəlki dövrlə müqayisə etsək, o dövrdə yaşayan cəmiyyətin bir növ qapalı cəmiyyət olduğunun şahidi olarıq. həmin cəmiyyətdə ideoloji məsələlərin və ictimai anlayışların hamısı kənar yerlərdən deyil, dini mədrəsələr və ruhanilər tərəfindən verilirdi. o dövrdə demək olar ki, yad fikirlərin xalq arasında yayılması mümkün deyildi...
artıq müasir dövrdə həmin tarazlıq pozulub və biz müntəzəm olaraq ibtidai-orta məktəblərdə, ali məktəblərdə, kiv-də, iclas və konfranslarda minlərlə yeni fikirlərin yayılmasının şahidi oluruq".
məhz bu yeni fikirlər yeni ictimai təbəqənin formalaşmasına səbəb olurdu. mütəhhəri bu ictimai təbəqəni "gənc nəsil" və ya "gənclərin təfəkkürü" adlandırır.
"gənc nəsil dedikdə, məqsəd ancaq cavanlar deyil, təhsil almaq və yeni mədəniyyətlərlə tanışlıq nəticəsində özünəməxsus təfəkkür tərzinə sahib olan müxtəlif yaşlı şəxslərdir. başqa sözlə desək, burada hər hansı bir təfəkkür nəticəsində müəyyən şəkildə formalaşmış bir ictimai təbəqə nəzərdə tutulur".
yeni ictimai təbəqənin ən böyük xüsusiyyətlərindən biri, onların öz dini etiqadlarına şübhə ilə yanaşmalarıdır.
"yaşadığımız dövr, dini və etiqadi baxımdan hamı üçün, xüsusilə gənc nəsil üçün iztirab, böhran və çaşğınlıq əsridir. dövr-şərait bir sıra problemlər yaratmış, unudulmuş köhnə sualları bir daha ortaya atmışdır".
mütəhhəri qarşısında müxtəlif fikirlərin təsiri nəticəsində formalaşmış, beyni suallarla, şübhələrlə dolu gənc bir nəsil dayanırdı. bu gənc nəslin əsas xüsusiyyətlərindən biri onların dini məsələlərə şübhə ilə yanaşmaları olmuşdur və o üzərinə düşən vəzifəni, bu nəsli şübhələrdən uzaqlaşdırıb, yəqinə çatdırmaqda görmüş və bu işi həyata keçirmək üçün məhz qələmini işə salmışdır.
"əlimə qələm alaraq kitab və ya məqalə yazmağa başladığım son 20 il ərzində, bütün yazılarımda düşündüyüm yeganə şey yaşadığımız əsrdə islami məsələlər barəsində yaranmış sual və şübhələri həll etmək olub.
yazılarım bəzisi fəlsəfi, bəzisi ictimai, bəzisi isə fiqhi və əxlaqidir. həmin yazıların mövzuları bir-birindən tamamilə fərqli olsalar da, onların hamısının ümumi hədəfi yalnız və yalnız bir şey olub.
mütəhhəri, dövrünün azsaylı alimlərindən idi ki, dövrün tələbini, aktual olan məsələləri bilirdi və bu yolda ömrünü fəda edirdi. mütəhhəri bilirdi ki, səmavi dində cavabsız sual yoxdur. cavabsız qalan sualların, islamın yanlış tanınmasının səbəbi məhz bu dinin himayəçisi olduqlarını iddia edən məsuliyyətsiz şəxslərdir:
" 14 əsrdən artıq vaxt keçməsinə baxmayaraq, islam hələ də tanınmaz qalmış bir dindir. bu dinin həqiqətləri uzun müddət xalq arasında təhrif olunmuş formalarda əks olunub. bəzi şəxslərin dindən qaçmasının əsas səbəbi də bu ad altında aparılmış səhv təlimlərdir. bu müqəddəs dinə hazırda da ən çox zərbə vuranlar zahirdə onu himayə etmək istəyən iddiaçılardır. bir tərəfdən də əsrin islamı himayə etmək istəyən iddiaçılarının məsuliyyətsizlikləri bu dinin müxtəlif sahələrdə ideoloji hücumlara məruz qalmasına səbəb olub. buna görə də mən öz bacarığım çərçivəsində bu sahədə əlimdən gələni etmək fikrindəyəm".
"...öz istedad və qabiliyyətim çərçivəsində islami məsələlər barəsindəki problemləri həll etməyə, həqiqətləri olduğu kimi açıqlamağa və əgər əməli azğınlıqların qarşısını ala bilmirəmsə də, heç olmasa fikri və ideoloji azğınlıqlarla mübarizə aparmağa, xüsusilə islam düşmənlərinin əllərində bəhanə olan məsələlərin aydınlaşdırılmasına çalışmamışam".
kitabları(farsca):
tohid, adl-e-elahi, nobowat, ma'ad (the return), hamase-e-husaini, seiry dar nahj al-balagha, seiry dar sirey'e a'emeye at-har, seiry dar sirey'e nabavi, insan-e-kamel, payambar-e-ommi, osool-e falsafa va ravesh-e-realism, sharh-e-manzume, imamat va rahbary, dah goftar, bist goftar, panzdah goftar, azadi-e-ma'navi, ashneya'ei ba quran (being familiar with quran), ayande-e- enghlab-e-islami, ehyaye tafakor-e-islami, akhlagh-e-jensi, islam va niazha-ye-jahan, emdadhaye gheibi dar zendegi-e-bashar, ensas va sarenevesht, panj maghale, ta'lim va tarbiyat dar islam, jazebe va dafe'eye ali, jehad, haj, hekmat-ha va andarz-ha, khatemiyat, khatm-e- nobowat, khadamat-e-moteghabel-e-islam va iran, dastan-e-rastan, darshaye asfar, shesh maghale, erfan-e-hafez, elale gerayesh be madigary, fetrat, falsafe-ye-akhlagh, falsafe-ye- tarikh, ghiam va enghelab-e-mahdi, koliyat-e-olume islami, goft va gooye chahar shanbe, masaleye hejab, masaleye reba, masaleye shenakht, maghalate falsafi, moghadameyi bar jahanbiniye islami, nabard-e-hagh va batel, nezam-e-hoghoghe zan dar islam, nazari bar nezame eghtesadiye islam, naghdi bar marxism, nehzat-haye islami dar 100 sale akhir, sexual ethics in islam and in the western world (ing.), vela'ha va velayat-ha, azadegi, ayineye jam.
ingilis dilində:
the awaited saviour, the goal of life, guiding the youth of a new generation, the islamic modest dress, jurisprudence and its principles, light within me, the rights of women in islam man and his destiny, man and universe, master and mastership, sexual ethics in islam and in the western world, woman and her rights, spiritual discourses, polarization around the character of 'ali ibn abi talib.
azərbaycan dilində (ilk 4 kitab artıq tərcümə olunub. 5 və 6-cı kitablar tərcümə olunur) :
tövhid, həyatın hədəfi, kamil insan, ilahi ədalət, fitrət, haqq və batil savaşı, idrak nəzəriyyəsi (quran baxımından), materializmə yönəlmənin səbəbləri, islamda təlim-tərbiyə, fəlsəfə prinsipləri və realizm metodu (5 cilddə), insan və tale, əxlaq fəlsəfəsi, quran antropologiyası (quran insantanıması), peyğəmbərlik, marksizmi tənqid, imamət və rəhbərlik, mənəvi azadlıq, məad (ölümdən sonrakı həyat).
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
nəyə görə oruc tutduğunu bilməyən müsəlmandır. belə ki, müsəlmanlar acların halını anlamaq məqsədilə oruc tutmurlar. ən azından tutmamalıdırlar.
mənim bir əmim var. daha doğrusu iki əmim var. amma indi sizə onlardan biri haqda danışacam. daha doğrusu onun nəvəsi haqda. deməli bu uşağın 5 yaşı var. çox şirin uşaqdı. özü də yaşına görə çox ağıllı uşaqdı. hər nə isə. qayıdaq əsas mövzumuza. orucdan danışırdıq, elə bil.
deməli əziz dostdaşlarım. bayaqdan baxıram, təkcə bu başlıqda yox, orucla bağlı digər başlıqlarda da "kasıbın ac qalmağı ilə oruc tutub ac qalmaq arasında çox fərq var" "bu tamamilə absurd bir şeydi" və s. bu kimi fikirlər sələndirilib. ilk olaraq deyim ki, haqlıdırlar. ancaq bunu bilə bilmək, başa düşmək üçün dahi olmağa ehtiyac yoxdu. bunu bayaq yuxarıda haqqında danışdığım 5 yaşlı uşaq da bilir, başa düşür. yəni müvəqqəti ac qalmaqla, xroniki aclığın fərqini.
bu islama sofistik yanaşmadı. sofistlərin üslubudu bu. izah etməyə çalışım. təxmini olaraq belə bir şeydi:
sual: müsəlman nə üçün oruc tutur?
cavab: acların, kasıbların halından anlamaq üçün.
nəticə: əgər mən, oruc tutaraq bir neçə saatlığına müvəqqəti ac qalan adamla, kasıbçılıq ucbatından günlərlə ac qalan adam arasındakı fərqi ortaya qoya bilsəm ümumən müsəlmanların oruc ibadətinin və təbii ki, islamın nə qədər məntiqsiz bir din olduğunu sübut edəcəm. gözəl. çox gözəl.
burada haşiyəyə çıxaraq qeyd edim ki, bu təkcə orucla bağlı deyil. hal-hazırda bir çox məsələlərə bu tipli yanaşma var və məncə bunun bir nömrəli günahkarı elə biz müsəlmanlarıq.
quranda orucla bağlı cəmi 13 ayə var. bəqərə-183, 184, 185, 187, 196, nisa-92, maidə-89, 95, tövbə-112, məryəm-26, əhzab-35, mücadilə-4, təhrim-5. və orucla bağlı cəmi 20-25 hədis var. hansı ki, nə quranda, nə də hədislərdə müsəlmanlara acların halından anlasınlar deyə oruc tutmaq əmr olunmayıb.
yəqin ki, fikrimi müəyyən qədər çatdıra bildim. son olaraq, bir şeyi də deyim ki, müsəlman kasıbın halını anlamaq məcburiyyətində də deyil. onsuz da hamı bilir ki, filankəs varlıdı, ya kasıb. misal üçün bir qocaya yolu keçməyə kömək edirik. başa düşürük ki, o yolu təkbaşına keçməkdə çətinlik çəkir. ona başa düşə bilmək üçün mütləq qocamı olmaq lazımdı? məncə xeyr. kasıb da eynilə. kasıbın halından anlamaq üşün mütləq kasıb olmağa ehtiyac yoxdu. yenə də deyirəm müsəlman acın halından anlamaq məcburiyyətində deyil. amma ona kömək etmək məcburiyyətindədir. fərzdir.
(bax: zəkat)
və bir də əgər müsəlman acların halını anlamaq üçün oruc tutursa demək olar ki, faktiki olaraq kasıbın, acın olmadığı dövrlərdə oruc tutmamalıdı? hansı ki, islam tarixində ayrı-ayrı dövrlərdə, müxtəlif ölkələrdə dəfələrlə belə hallar baş verib.
(baxma: əsri-səadət)
bəs müsəlman nəyə görə oruc tutur?
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ
ve mâ halaktul cinne vel inse illâ li ya'budûni.
mən cinləri və insanları yalnız mənə ibadət etmək üçün yaratdım!(zariyat-56).
burada ibadət sözünə xüsusi diqqət yetirmək lazımdı. ibadət bizim dildə tapınmaq ritualları mənasına gəlir. tərcümə olaraq ibadət sözünün işlədilməsi təbii ki, doğrudur. sadəcə olaraq, biz buradakı mənanı tam şəkildə anlamırıq, məncə.
mən sizi ibadət edəsiniz deyə yaratdım dedikdə, mən sizi namaz qılın, oruc tutun deyə yaratdım mənası çıxır. ancaq verilmək istənilən mesaj tam olaraq bu deyil. qulluq etsinlər. yəni qul olsunlar. - illâ li ya'budûni - qul olmaq. fikir verdizsə burada yan suru- ya'budu var. yəni olmaq. nə olmaq? qul olmaq. allahın mərhəməti sonsuzdur və allah məhz bu mərhəmətinə görə insana qısa yoldan özünə (yəni allaha) yaxınlaşmaq üsullarını öyrədib. oruc budur. namaz budur. həcc budur.
bir çoxları tərəfindən qayə ilə vasitə burada da bir-birinə qarışdırılır. acların halından anlamaq üçün, kasıbları başa düşmək üçün filan oruc tuturuq deyə başa düşürlər. xeyr. müsəlmanlar allah əmr etdi deyə oruc tuturlar. acların halından anlamaq üçün, ya da, nə bilim, sağlamlıq üçün deyil. avam müsəlman bunun üçün oruc tutar. havas müsəlman rəbbi üçün oruc tutur. allah üçün oruc tutur. hz.məhəmmədin xətri üçün oruc tutur. çünki o məyus ola bilər. o, bizim harisimizdi. o, bizim raufumuzdu. biz müsəlmanlar onu təqlid edirik. təqlid etmədən təhqiq edə bilmərik. onsuz da təqlid edə biləcəyimiz başqa biri də yoxdu. sırf onun üçün. cəhənnəmdə yanmaq filan boş-boş şeylərdi. əsas məsələ rəsulullahdı.
ola bilər ki, müsəlmanların çoxu bunu bilməsin və orucu kasıbların halından anlamaq üçün tutmalı olduğunu zənn etsin. həmin müsəlmanla bağlı elə bir problem yoxdu. allah orucunu qəbul etsin.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
-olay saati nerdeydin?
-pes oynuyodum.
-olay saatini nerden biliyosun?
-ben hep pes oynuyorum,
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
dünyanın ən məşhur jurnalı olan time-ın adının the international magazine of events-in qısaltması olması.
baldırın dizdən topuqlara qədər olan hissəyə verilən ad olması.sənöl elə bilirdim ki , dizdən yuxarıya baldır deyirlər.
dolmanın bəzi növlərinin həqiqətən də ermənilərə məxsus olması.türklərdəki midye dolması erməni mətbəxinə aid imiş.
dünyada kafiristan adlı yer olması.pakistan-əfqanıstan sərhədində yerləşirmiş.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
əslinə qalsa bu həqiqətdi. rtenin müsəlman olduğunu və bu iddiası ilə özündən amerika kəşf etdiyini nəzərə alsaq deyə bilərik ki, bu həqiqətəmüvafiqdi.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
şimali koreya lideri kim jong il-in rəsmi bioqrafiyasında göstərilib ki, o heç vaxt tualetdən istifadə etməyib.
bu arada, bu xəbərə yazılan şərhlərdən biri: etməz də. camaatın ağzına s***b ancaq.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
camaat anasını, xalasını götürüb elçiliyə gedir, mario vargas llosa da anasını götürüb xalasına elçi gedib, xalasını alıb. bir sözlə bu cütləşmədən doğulan oğlanı llosa belə çağırır: "ay oğul, ay xalaoğlu bura gəl".
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1336
blok - başlıqlarını gizlət
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1343