blok başlıqlarını gizlət
azərbaycan respublikası müd
bütün zamanlarda yazdığı ən əjdaha entrylər:
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
xəstə bacımın olmasıdır. göz xərcəngi. doğulduğu günü indiki kimi xatırlayıram. böyüməyini unutmuşam. xəstəliyini kəşf eləməyimizi də xatırlayıram. indi deyəsən elektronikləşdirilib hamısı amma o vaxtlar uşaqlar üçün poliklinikalarda bir dəftərçə açılardı. uşaq bütün yoxlanışlardan keçməli, peyvəndlər vurulmalı və bilgilər, qeydlər bu dəftərçəyə yazılmalı idi. anam, mən və bacım üçümüz getmişdik xəstəxanaya. hər həkimdən keçirdik, amma göz həkimi biraz duruxdu. anam belə indiyə kimi bacımın gözündə problemi tutmamışdı deyəsən ya da elə məhz buna görə təkidlə göz həkiminin yanına getmişdik. dəqiq yadımda deyil. həkim bacımın gözünə baxdı, duruxdu. hansısa böyük xəstəxanaya ya da diaqnoz instituduna yönləndirmə kağızı yazdı. evə gələn yolda anam biraz şüphəli idi, qorxurdu. sonra atam gəldi, xəbəri öyrəndi. həmin gün ya da növbəti günlərin birində getdik o deyilən yerə. mən aşağıda gözlədim. bunlar üçü girdilər içəri. arada bir atam yanıma gəlib gedirdi. bir-iki saat sonra gördüm ki, atam qucağında bacım, yanında anam gəlir. dalaşıblar həkimlərlə. həkimlər xərçəng olduğunu başa düşüb, bizimkilərə soruşmadan narkoz vurmuşdular uşağa ki, gözünü götürməliyik. biz də kasıb ailə. əməliyyat barədə düşünmək, borca zada girmək üçün ən azı bir ay vaxt lazım idi. nəysə o dəhşətli gündən sonra vəziyyət nisbətən sakit oldu. əslində mən də doğulanda xəstə idim. mənimlə də eyni şey olmuşdu, həkimlər dayanmadan əməliyyat deyirdi amma yaşadım. atamgil buna güvənərək bacımı əməliyyat etməməyə qərar verdilər. heç sonradan həkimə getdiyimiz yadıma gəlmir.
bir səhnə yadımdadı. anam, mən və bacım balkondan həyətə baxırdıq. anam sakit, rahat və güclü bir qadına yaraşar bir şəkildə mənə aptekdən sarğı binti almağımı tapşırdı. bacımın gözünü örtmək üçün. mən hiss eləməmişdim amma artıq gözlə seçilirmiş. elə həmin gün üçümüzün bir yerdə oynaması yadımdadı. nəsə oldu mən bacımın üstünə qışqırdım. anam və bacım səbrlə, sevgi ilə məni yola verdilər. bu məni daha da qıcıqlandırdı, daha da səsimi atdım başıma. amma onlar yenə eyni cür reaksiya verdilər. anam sanki nə olacağını bilirdi, güclü olmağa çalışırdı. hirslənməməyə, içindəkiləri bizə hiss elətdirməməyə çalışırdı. üzündəki o qəmginliyi sözlə ifadə eləyə bilmirəm. hər şey romantizm cərəyanında yazılmış roman kimi idi. anam və bacım mütləq yaxşı qəhrəmanlar, mən isə mütləq pis qəhrəman idim. o oynayanda çıxardığım "oyundan" əvvəllər də çox eləmişdim. indi yadıma düşəndə özümə nifrət eləyirəm.
bacımın ölümünə bir ay qalmış ailəcə yığışdıq kəndə getdik ki, bəlkə uşağa yaxşı təsir eləyər. yaz idi deyəsən amma hələ yaz olduğu hiss olunmurdu, soyuq idi. mən yanlarında deyildim amma bibimin danışığından eşitmişdim ki, anamla bacımı həyətdə gəzdirəndə uşaq "yenə işıqları söndürüblər" deyibmiş. ordan anlıyıblar ki, artıq o biri gözü də fəaliyyətini dayandırıb. içim darmadağın oldu. elə bir neçə gün sonra da ağlaşma quruldu...
anam əvvəlcə həyəcanla bacımı ayıltmağa çalışdı. kövrələrək onu çağırırdı. hər çağırışından sonra daha çox həyəcanlanır, daha çox qorxuya düşürdü. sonra məni ayırdılar onlardan. başqa otaqda idim. anamın səsini eşidirdim. qucağında körpəsi ayaq üstə durub ağlıyırdı. ətrafındakılar da kişili qadınlı hamı ağlıyırdı. atam orda deyildi deyəsən. evdən çıxıb getmişdi. yəqin dözə bilməmişdi. dəhşətli gün idi. indiki kimi yadımdadı. amma ən dəhşətlisi o idi ki, mən uşaq idim. başa düşmürdüm. heç bacımın öldüyünü də anlamamışdım. bəlkə də tanıdığım insanlardan ilk öləni o idi ona görə. hələ ölümün nə olduğunu bilmirdim. amma anlamaq istiyərdim. o otağa girib "ağlama, anam!" "sən ağlama" qışqırıb, anamla bir yerdə ağlaya bilərdim. amma mən onda yan otaqda ağlaşma səsindən narahat olan götü poxlu gijdıllaq idim. yalnız növbəti gün anladım. bibim mənim paltarımı dəyişdirirdi deyəsən. soruşdum ki, bacım hardadı. kövrələrək "sən onu bir də görməyəcəksən" dedi. onda anladım. amma necə reaksiya verəcəyimi bilmirdim. dəfn mərasimində belə olmadım deyəsən. nə önəmi var ki onsuz da.
illər keçdikcə, biraz yaşa dolduqca, anamı gizlicə bacımın əşyalarına baxmasını, onları iyləməsini gördükcə söhbəti tutdum. atam, 20 ilin siqaret çəkəni o gündən sonra bir də dodağına siqaret qoymadı. günə iki paçka çəkirmiş. ondan sonra hər gün 1 kg alma alıb gəlməyə başladı. siqaretin puluna. bir müddət sonra bacıma aid hər bir şeyi evdən yox elədik. qəbrinə də getmədik. daha sonra başqa bacım doğuldu. ailəm yavaş-yavaş unutmağa başladı ya da unutmağa başladığını göstərməyə çalışdı. amma məncə bu hadisə anamda ciddi qorxu yaratdı. üstündən 10 ildən çox keçəndən sonra bu biri bacım bir gün bərk xəstələndi. əvvəlcə normal xəstəlik kimi görünürdü amma biraz kəskin idi. bir gecə bacım yuxudan duranda anam onu qucağında qonaq otağına gətirdi. evdə üçümüz idik. atam hardasa uzaq yerdə idi. artıq gəlməsi üçün zəng eləmişdik amma gəlməsi 1-2 saat çəkərdi. anam bacıma su içizdirmək üçün danışdırmağa başladı. bacım qətiyyən reaksiya vermədi. gözləri açıq idi, nəfəs alırdı amma deyilənlərə reaksiya vermirdi. sanki heç danışmırmışıq kimi. anamın səsindəki həminki qorxunu bir də hiss elədim. bacımı qucaqlıyıb mənə "(......), bir şey elə. oğlum yalvarıram bir şey elə. qonşuları çağır" mən də asosiallığımdan, utancaqlığımdan atamı gözləməyi təklif elədim. anam dediklərini yenə təkrar elədi. daha titrək, daha kövrəlmiş səslə. bəxtimdən bacım danışmağa başladı. anamı qucaqladı. yazıq qadının gözündən yaş gəlirdi artıq. nəysə ki, atlatdıq bunu. indi hər şey yaxşıdı. amma vəfat eləyən bacımın buraxdığı izi anamda yenidən gördüm.
yaxın 3-4 ilə qədər hər yatanda yaradandan bacımın ruhunu şad eləməsini istiyirdim. sonra o da yadımdan çıxdı. indi necə yadıma düşdü bilmirəm. bira.fmdə mahnıya qulaq asırdım. qızın üzü də yadımda deyil, çoxdan unutmuşam. 3-4 yaşlı qız uşağı həmişə çox gözəl olur. elə ən şirin, ən istəməli, oynatmalı vaxtında da öldü. ömrünün baharında. bir fidan idi o. elə adı da elə idi, fidan. adının mənasını da ölümünə az qalmış öyrənmişdik. bilmirəm bir körpənin göz xərçəngi ilə doğulması hansı məntiqə sığır? hanı ədalət? səbəb məqsəd nədi bunda?
son olaraq: sokayım sınavına
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bir kağızı 50 dəfə qatladıqda qalınlığının yerdən günəşə qədər olan məsafəni, 100 dəfə qatladıqda isə bir neçə milyard işıq ilini ötməsi. aqressiv girişdən sonra nə sərsəmlədiyimi izah edim. bu qüvvət funksiyasının nələrə qadir olduğunu göstərir. bir kağızı ikiyə qatladıqda, onun qalınlığı iki dəfə artmış olur. ikinci dəfə qatladıqda isə, qalınlığı 2 dəfə artır, 4 kağız qalınlığı olur. növbəti dəfə qatladıqda 8 kağız qalınlığı olur. 2^1=2, 2^2=4, 2^3=8 ... və s. yəni kağızı n dəfə qatlayırsınızsa onun qalınlığı 2^n dəfə artmış olur. elə möcüzə də məhz bu qüvvət funksiyasındadır. qalınlığı təxminən 0,1 mm kimi qəbul edəcəyimiz kağızda ilk 4-5 qatlayışda bir şey hiss etmirsiniz. amma 5-ci qatlayışda yarım cm olan kağız, bir növbəti qatlayışda bir cm olur. bir növbətidə 2 cm. yəni 0,1 mm olan kağızın qalınlığı 200 dəfə artır. düzdür, əslində sadəcə 2^7=128 dəfə artıb, amma arada boşluqların sayəsində 200 dəfəyə kimi artmış görünür. indi a4 vərəqi ilə, nə əziyyət çəksəniz də, 7-dən o tərəfə keçməyəcəksiniz, bəlkə 8 amma çox yox. daha çox qatlamaq üçün daha böyük kağıza ehtiyacınız var, yoxsa bir a4 kağızı ilə təbii ki, yerlə günəş arasında körpü qura bilməzsiniz. nəysə, hesab edək ki, kifayət qədər böyük kağızımız var və qatlanması bizim üçün bir problem deyil. onda 10 dəfə qatlasaq artıq 2^10=1024 alırıq ki, bu də 0,1mm-lik kağızda 10cm deməkdir. 15 dəfə qatlamaq artıq 3 m deməkdir. 20 dəfə qatlamaq 104 m. 30 dəfə qatlamaq 107 km. nəhayət 50 dəfə qatlasaq kağızın qalınlığını 10^15 dəfə artırmış oluruq ki, bu da 0,1mm kağızda 100 milyon km deməkdir. 100 qatlayışda bu 10^30 dəfə artmış qalınlıq deməkdir. 10 milyard işıq ilinə bərabərdir. yalnız müşahidə edə bildiyimiz kainat bu ölçüdədir. bəlkə də heçkimə qeyri adi gəlməyəcək. amma hesablama eləmədən 100 dəfə kağız qatlamaq mənə adi gələrdi. nə də olsa 5-6 dəfəsi üçün bir dəqiqədən az vaxt sərf edirik. indi isə yox.
çox bekaram deyəsən.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bu gün başıma gələn hadisədir. deməli dünən axşam planlaşdırırdım ki, bu gün səhər həkimə gedəcəm. ona görə də səhər saat 6`ya zəng qurdum və açıqlama hissəsinə "həkimə getməlisən!!!" deyə bir şey yazdım. şəxsən bu açıqlamalar mənə yuxudan durmağa kömək eliyir ona görə yazıram. sonra axşam kefim olmadı oturdum yarım şüşə şotland viskisi aşırtdım. səhər indi yuxudan duranda görürəm zəng saat 9`da çalınır və açıqlama hissəsində "həkimin götünə qoyum" yazılıb. nə vaxt yazdım ala mən bunu.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
(baxma: cavabsız sevgi)
(baxma: inadkar sevgi)
(baxma: səbəb-nəticə əlaqəsinin göt olduğu anlar)
bura gələndən bəri həftədə bir-iki dəfə mənə mesaj yazardı. standart mesajlar "oğlum necəsən?" ya da bir işim düzgün gedəndə "qoy həmişə bəxtin belə gətirsin" kimi. mən də standart qısa cavablar yazırdım. dünən skype`da danışanda dedi ki, "sən mənə mesaj yazanda elə sevinirəm ki" utancaq bir gülüşlə dedi. nəyə görəsə kimdənsə xoşu gəldiyini etiraf edən yeniyetmə, cavan bir qız ağlıma gəldi. məncə bir qadın ancaq elə vəziyyətdə o cür utanaraq gülür. mənsə eşşəyin biri. uşaqlıqdan hisslərini gizlətməkdə orospulaşmış bir adam. heç bilmədim nə deyim. sonra dedi "mənə facebookda yaz da. nə elədiyinə baxmıyacam söz verirəm. ancaq vaxtın olanda arada mənə yaz." daha bir əclaflığım yadıma düşdü. 3-4 ay əvvəl mənə demişdi ki, "mənə öyrət facebook`a girməyi. görüm orda nə iş görürsən." mən də bir təhər boyun qaçırdım. sonra gördüm özü girib mənə dostluq da göndərib hələ. sonra yazıq arvadı bloka atdım. bəhanə olaraq da dedim ki, "bəs istəyirəm orda azad olum, nə elədiyimi görməyəsən." ola bilsin ona görə dünən yuxarıdakı cümləni deyib. nəysə də skype-ı söndürəndən sonra adam istər-istəməz fikirləşir ki, niyə axı? insanı belə sadəlöv, uşaqca hərəkət eləməyə məcbur eləyən hiss bu qədər mi güclüdür? deyirsən tamam mən də arada bir qıza vurulanda belə dəliliklər eləyirəm, amma day bir ömür boyu yox da. bir müddətdən sonra qarşımdakının maraqsızlığını görüb qürur hissimə təslim oluram. anamda bu baş vermir. ona görə də => (baxma: səbəb-nəticə əlaqəsinin göt olduğu anlar)
həmişə bir qadının qəhrəmanı olmaq istəmişəm. hamı üçün olmasa da kiminçünsə ən yaxşı olmaq istəmişəm. istəmişəm ki, bir qadın mənə heyrətlə, çəkinərək, biraz da asılı olduğunu başa düşərək baxsın. nə demək istədiyimi təxminən başa salım. məsələn bir qız dostunuz nəyləsə problemləri olanda və sizdən bunu həll etməyinizi xahiş edəndə sizə təxminən belə baxışlarla baxır. siz heç ona fikir verməyib, cool hərəkətlərlə problemi həll edirsiniz, xarizmanız zirvələrdədir. o isə həyəcanlı şəkildə, qorxaraq, sizə ehtiyacı olduğu ilə barışmış bir vəziyyətdə sizə baxır. istədiyim baxışlar təxminən belə şeydi. onlar üçün nələri verməzdim. amma bir qadınla nələr yaşayasan, onun üçün nələr edəsən ki, onun həyatında ən yaxşı olasan, sənə həmişə belə baxsın. qadınlar rahatlıqla obyektiv olmaya bilirlər. gözlərinə girəndən sonra sizi ən yaxşısı hesab etməyə davam etmələri çox asandır. amma problem bundadır ki, mən anam üçün heçnə eləməmişəm. yazıq qadın elə bilir ki, oğlu dahidir. elə bilir ki, bütün dünya oğlunu hələ kəşf etmədiyinə görə peşman olmalıdır. hərdən söhbət qızlardan gedir. atam deyir kristina* kristina, avropa qadınlarının ümumiləşdirilmiş adıdır. ruslarda nataşa olan kimi necədir? mən də bir təhər yola verirəm, deyirəm kristina neyniyir e sənin oğlunu. anam o dəqiqə başlayır, "minnətləri olsun. gül kimi oğul yetişdirmişəm. heç lazım da deyillər"
belə çox xırda şeylərdi əslində. yazmaqda məqsədim anaların necə saf, uşaqca hərəkətlər eləməyə, sözlər deməyə qadir olduğunu göstərməkdir. qarşılıqsız olaraq, bezmədən. çox inadkardılar. adam özündən utanır qarşılıq verə bilmir deyə.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
2-3 həftədir hər bekar saatlarımda məni düşündürən zad. elə 2-3 həftə əvvəl bekar gecələrimin birində facebookda bir post gördüm. xəbərə görə afrikada bir neçə dişi aslan tapılıb ki, erkəklər kimi uzun yalmanlara sahibdirlər və onlar kimi həyat tərzi sürməyə başlayıblar. ehtimal olunur ki, erkək aslanların sayının azalması bu qəribə dəyişikliyə səbəb olub. başlıqda da yazılmışdı ki, "kim deyir ki, təbiətdə homoseksuallıq yoxdur?".
ağır təkamül travması aldığımı neçənci dəfədir yazıram sizlərə? mənim ağlıma o dəqiqə bəzi sürünənlərin cinsiyyəti dəyişdirə bilmələri gəldi. qarşı cinsin sayı az olanda, bu sürünənlər cinsi dəyişiklik keçirir və cinsi cəhətdən tam funksional olaraq həyatlarına davam edirlər. sürünənlərdən daha primitiv canlılarda da bu var məsələn balıqlar, suda quruda yaşayanlar və s.
indi aslanların bu cür dəyişiklik keçirməsi ağlıma bu ehtimalı gətirdi ki, belə bir davranış şəkli bugünkü məməlilərə kimi ötürülmüş ola bilər. baxmayaraq ki, tam funksional cins dəyişikliyi artıq fizioloji olaraq qeyri mümkündür.
indi söhbəti insanlara gətirəcəm. bu düşüncəmi artıq başqa yerdə bir dəfə yazmışam deyəsən. mənə görə insan populyasiyasında erkəklərin sayı dişilərin sayından təxminən iki dəfə az olmalıdır. yalnız bu halda cinsi-sosial münasibətlər normal axarına düşür. erkəklərin ovda, konfliktlərdə tələf olması bu say nisbətinin qorunub saxlanılmasına gətirib çıxarıb. indi modern dünyada kişilərin sayı təxminən elə qadınların sayına bərabərdir. əgər yuxarıda yazdığım nisbət insan populyasiyası üçün doğurdan da təbii haldırsa, onda modern dünyada ağır qadın qıtlığı var. və bəzi erkək fərdlərin özlərini dişi kimi hiss etməyə başlaması tamamilə normal və təbiidir.
verəcəyiniz ilk reaksiya "bəs lezbiyanlar necə?" olacaq bilirəm. ilk öncə bunu deyim ki, qadınların cinsi istəkləri kişilərinkindən qat-qat mürəkkəbdir və bir qadının cinsi arzularında kişilər olsa da yenə də bir qadınla birlikdə ola bilər. nə demək istədiyimi bir misal əsasında açıqlayım. bir veriliş var idi. bir feminist qadın, kişiləri başa düşmək üçün ömrünün bir ilini kişi kimi keçirir. xarici görünüşünü, dostlarını, davranışını dəyişir. və bir neçə qadın ilə görüşməyə cəhd edir. bu görüşlərdən bəziləri hətta uğurlu alınır və qarşısındakı qadınlar bununla birlikdə olmağa razılıq verir. son anda onlara əslində qadın olduğunu açıqlayır. və möcüzə baş verir. bir çox qadın fikrini dəyişdirmir. onlar hələ də onunla birlikdə olmağa razılıqlarını bildirirlər. belə bir hal çox az kişidə rast gəlinər. qadın üçün seks və intim münasibət beyində baş verən bir şeydir və kişilərdəki qədər sadə bir fenomen deyil. məhz buna görə yuxarıda bəhs etdiyim nəzəriyyəmin lezbiyanların varlığı ilə təkzib edildiyini düşünmürəm.
mövzuyla bağlı məni narahat edən bir məsələ avropa və amerikanın siyasi arenada bu insanlardan istifadə etməsidir. azadlıq vəd edən tərəf olma məcburiyyəti, sanki qərbi rəqib tərəflərdə çatışmayan azadlıqlar axtarıb tapmağa vadar edir. digər ölkələrdəki homoseksualların vəziyyəti şişirdilir acınacaqlı halda təsvir olunur. eşidən deyər ki, rusiyada bir-bir evlərə girib homoseksual tutan kimi diri-diri yandırırlar. istənilən qrupda mən homoseksualam desəniz sizə qarşı antipatiya yaranacaq. çünki nə etsəniz də, dünyanın əksəriyyəti heteroseksualdır. və hər bir insanın özündən fərqli olan birini diskriminasiya etmək instinkti var. buna qarşı heç nə edə bilmərik. əgər biz homoseksualların diskriminasiya olunmasına qarşı mübarizə aparmaq istəyiriksə, onda bənzərliklərə fokuslanmaq lazımdır, fərqlərə yox. avropanın fəxrlə şərqin gözünə soxduğu lgbt paradları, proud to be gay sloganları tamamilə tərs reaksiya verir. rusiyada və ya azərbaycanda homoseksualların edə bilməyəcəyi tək şey əslində o paradlar və o sloganlardır. axı işə, ya universitetə girəndə kimdən cinsi orientasiya soruşulur? dost arasında deməyə utanılır? hər şey necə deyərlər kruqdan asılıdır. yenə deyirəm, hətta almaniyada belə öz dostlarınıza mən homoseksualam deməklə risk edirsiniz. mənə görə qərb lgbt-dən istifadə edərək siyasi rəqiblərinə necə deyərlər pressing tədbiq etmək istəyir. bu məncə iki üzlülükdür.
gecəniz xeyirə.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
qidalanmaq, özünü orqaniyasiya etmək, çoxlamaq ölmək kimi fəaliyyətlərin toplusuna deyilir. nəyisə yaddan çıxarsam qınamayın. həyatın tərifini vermək olduqca çətindir. həndəsədə nöqtənin tərifini vermək kimi. schrödinger həyatın tərifini belə vermişdi, "canlılar nizamsızlığa və tarazlığa parçalanmanın qarşısını alır." nəzəri fiziklər ümumiləşdirilmiş tərif verməkdə ustadırlar gördüyünüz kimi. termodinamikanın ikinci qanuna görə təbiətdəki bütün proseslər nizamsızlığın çox olduğu, tarazlığa doğru baş verir. yəqin ki, nizamsızlıq və tarazlıq sözlərinin bir-birinə zidd olduğunu düşünəcəksiniz. amma elə deyil. bir qab düşünün ortasında istiliyi keçirməyən bir pərdə var. qabın sol tərəfindəki mayenin temperaturu 30 dərəcədir. sağ tərəfindəki maye isə 70 dərəcə temperatura malikdir. burda biz nizamlı bir sistem yaratmışıq. bütün "soyuq" molekulları sol tərəfə, "isti" olanları isə sağa yığmışıq. nizam məhz budur. sonra pərdəni götürürük. aydındır ki, mayelər qarışacaqlar və bir orta temperaturs 50 dərəcə selsiyə sahib olacaqlar. bu prosesdə nə baş verdi? bizim əvvəlcədən yaratdığımız nizam get-gedə pozuldu, molekullar indi qabın özlərinə aid hissəsində yox, təsadüfi bir yerdə qərar tutdular. proses nizamsızlığın artdığı istiqamətdə getdi. nəticədə tarazlıq yarandı. təbiətdə də bu proses gedir. baş verən bütün proseslər kainatdakı böyük tarazlığa doğru aparır indi qayıdaq həyatın tərifinə. schrödinger deyirdi ki, canlılar bu prosesin qarşısını almağa çalışırlar. məsələn canlılar təbiətdə bərabər paylanmağa çalışan* burda istəkdən söhbət getmir. qida maddələrini müxtəlif molekulları, ya da elə suyun özünü öz bədənlərində toplayırlar. bir növ nizam yaradırlar. özlərinin kopyalarını çıxarıb, bu nizamı yaymağa çalışırlar. bu o deməkdir ki, həyatın varlığı termodinamikanın ikinci qanununu pozur? əsla. canlılar nizam yaradarkən əlavə enerji xərcləyirlər, nəticədə kainatın nə vaxtsa əldə edəcəyi böyük tarazlıq daha da sürətlə yaxınlaşır. bunu bir videoda daha anlayışlı şəkildə başa salmışdılar. deyir təsəvvür edin ki, yükləmələr qovluğunuz kainatdır. əvvəlcə boş olan qovluq zamanla xaosa çevrilir. siz enerji sərf etməklə bu qovluğu yenidən nizamlı edə bilərsiniz. canlılar da kainatla məhz bunu edirlər. yalnız əlavə enerji sərf etməklə!
deməli həyat təbiətdəki digər bütün başqa proseslər kimi termodinamikanın ikinci qanununu poza bilməz. ümumiyyətlə həyat təbiətdəki bütün başqa proseslər kimi, fiziki və kimyəvi qanuna uyğunluqlar toplusudur. canlıları cansızlardan fərqləndirən bir proses yoxdur. bütün canlılar hüceyrələrdən ibarətdir. bəziləri tək, bəziləri yüzlərlə, bəziləri isə milyonlarla hüceyrənin nizamlı fəaliyyəti nəticəsində "yaşayır". hər bir hüceyrə də dediyim kimi, fiziki qanuna uyğunluqlarla fəaliyyət göstərir. heç bir proses təbiət qanunlarına zidd şəkildə getmir. heç bir möcüzəvi qüvvə bu prosesləri lazım olan istiqamətdə yönləndirmir. bütün bu proseslər bənzər şərtlər yaradıldığında canlılardan kənarda, laboratoriyada da həyata keçirilə bilər. indi bir sual, həyatın ölü kainatdan fərqi nədir? bizim cansız saydığımız kainatda da qısa müddətli nizamlanmalar, çoxalmalar və ölümlər baş verir, məsələn ulduzlar. ulduzlar bir qaz buludunun nizamsız səpələnməsindən yaranır. bu qaz buludu öz cazibələri nəticəsində bir mərkəzdə sıx toplanır. sıxlıq müəyyən həddi keçəndən sonra bu mərkəzdə nüvə reaksiyaları başlayır və ulduz "doğulur". bir müddətdən sonra ulduz öz nüvə yanacağını sərf edib dağılır, yəni "ölür". onun dağıntılarının yerində ikinci nəsil ulduzlar doğulur. hər şey eyni qanunlara tabedirsə kainatdakı hər şey canlıdır, yoxsa hər şey ölüdür? bir canlının ölməsi nə deməkdir? onun bədəni artıq başqa qanunlarla idarə olunur? xeyir. yenə də təbii proseslər bədəndə fəaliyyətlərini davam etdirir. ölüm bir nöqtə deyil, uzun bir prosesdir, hansında ki bədəndəki hüceyrələrin birgə fəaliyyətini təmin edən nizam astaca pozulmağa başlayır. bu həqiqət xüsusən təcili yardım, xilas edici komandalarda yaxşı bilinir. belə komandalarda nə vaxt bir insanı ölü saymalıyıq deyə sual qoyulur ortalığa. bu sualın cavabı yoxdur. əvəzində işi asanlaşdıran sadə qaydalar müəyyən edilir. məsələn nəfəsi, ya ürəyi dayanandan 10 dəqiqə sonra ölü sayılsın kimi.
cənab schrödinger özünün "həyat nədir?" kitabında daha bir möhtəşəm sual verir: "əgər mənim bədənimdəki hər şey təbiətdəki qanuna uyğunluqlara görə baş verirsə, mən əlimi qaldıranda bu necə mənim iradəmlə baş vermiş ola bilər?" bir fikirləşin. siz əlinizi qaldırırsınız. belə çıxır ki, təbiətə hökm sürürüsünüz? qanuna uyğunluqları pozursunuz? axı bütün proseslər öz təbiətdəki axarları ilə baş verirsə, siz əlinizi qaldırmağa qərar vermiş ola bilməzsiniz! bu problemin cavabı məncə daha böyük bir problemə gətirib çıxarır. məsələ burasındadır ki, siz milyonlarla hüceyrədən ibarətsiniz. bu hüceyrələrin bir-biri ilə xəbərləşməsi, nizamlanması təşkilatlanması qolun qalxmasına imkan verir. indi başqa bir sual, əgər siz milyonlarla hüceyrənin birgə fəaliyyətindən ibarətsinizsə, burda "siz" deyilən şey hardadır və nədir?
bəs həyatın cansız kainat ilə əslində eyni olması onun dəyərini öldürmürmü? öldürür. amma həqiqət gözəl olmaq məcburiyyətində deyil. bəlkə də həyat kainatda yarana biləcək ən gözəl strukturdur. nəfəs almağımız, qidalanıb sıçmağımız yağışın yağması, vulkanın püskürməsi kimi təbiət hadisəsidir. ürəyin qanı damarlarımıza təzyiqlə vurması ilə, bir bıçağın dərimizi kəsməsi eyni qaydalar yığını çərçivəsində baş verir. keçirtdiyimiz bütün hisslər də həmçinin. başqasının uğuruna paxıllıq, ən saf mərhəmət, ən şiddətli nifrət və qəzab, utanc hissi, dəhşətli ağrı, gülüş, ölüm qorxusu hamısı eyni qanunların nəticəsidir eyni cür hörmətlə qarşılana bilər. bir günəşdə gedən nüvə reaksiyalarını düşünün, bir də aldadıldığınızda keçirdiyiniz hissləri. bunların hamısının eyni təbiətli olması möhtəşəm deyilmi? indi bir də ölüm dediyimiz şeyi düşünün. əgər hər şey eyni təbiətlidirsə, ölümlə heçnə dəyişmir deməli. ölümlə itirəcəyiniz şeylər, hissiyat, düşünmək, nəfəs almaq və s. çox da önəmli deyillər.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
tarix boyu istər elm adamları olsun, istərsə də müxtəlif din və ya təlim müəllimləri arasında bir çox konspirasiyalara yol açmış fenomendir. ay nə bilim, kişinin həyat enerjisi boşalmaqla itir. yox qadınlar bu həyat enerjisinin kişinin belindən sorurlar. və ya boşalma gücün belində qalsın və s. müəyyən mənada haqlıdırlar. amma necə ola bilər? bu bir faktdır ki, kişilər boşaldıqdan sonra ifrat yorğunluq hiss edirlər. yəni ki, xanımlar partnyorunuz sizinlə sevişdikdən sonra götünü dönüb yatsa, tez məni sevmir yəqin iddiasına qapılmayın. ortada başqa bir şey var. bunu başa düşmək üçün məncə əvvəl necə olur da yatmaq istədiyimizi başa salım. yuxusu gəlmək heç də enerjiniz yoxdur, yatıb enerji yığmalısınız kimi yozulmamalıdır. bunu ən sadə dillə belə başa düşə bilərsiniz ki, bədəninizdə hər an iki qrup hormon bir-biri ilə mübarizə aparır. birinci qrup sizi oyaq saxlamağa, ikinci qrup isə sizi yatırmağa çalışır. hansı qrup daha çox fəaliyyətdə olursa, axırda yorulur və üstünlük digər qrupa keçir. yəni çox oyaq qaldıqda sizi oyaq saxlayan hormonlar üstünlüyü yavaş-yavaş əldən verməyə başlayırlar və nəzarət yuxu hormonlarının əlinə keçir və ya tərsinə. bədəninizin fiziki yorğunluğunun bura birbaşa təsiri yoxdur. indi qayıdaq boşalandan sonrakı yuxu hissinə. aydındır ki, bir ovuc maye ilə bədəninizin enerjisini itirə bilməzsiniz. yəni sizin hiss etdiyiniz sadəcə yuxu hormonlarının üstünlüyü ələ keçirməsidir. indi sual yaranır ki, əgər enerji itkisi yoxdursa, bəs bədənimiz nəyə görə seksdən sonra yatmaq istəsin ki? bunun cavabı təkamüldədir. cənablar, bir penisinizə göz atın. başı göbələk kimidir elə deyilmi? bu göbələyə bənzər strukturun əsas vəzifəsi dişinin vaginasında ilişib qalan digər erkəklərə məxsus spermləri süpürüb çölə atmaqdır. bu struktur yəqin ki, çox köhnədən qalma bir şeydir, çünki insan populyasiyasında dişilərin belə sıxlıqla fərqli erkəklərlə cütləşməsi az ehtimal olunur. insan sosial bir varlıqdır və qurduğu cütlüklər orta müddətli monoqam cütlüklərdir. indi bir seksdən sonra növbəti 7-8 saat ərzində öz partnyorundan başqasının dişinin vaginasına girməsi ehtimal olunmur. məhz bu səbəbdən belə bir adaptasiya etmişik ki, kişilər öz spermlərinin qalıqlarını vaginadan süpürüb çıxarmasınlar. seksdən sonrakı həvəssizlik uzaq başı yarım saat çəkər, ancaq yuxu 7-8 saat kişinin bir də ora girməməsini təmin edir. nəticədə hamiləlik şansı artır.
gecə-gecə nələr gəlir ağlıma mk.
gecəniz xeyirə.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
zənnimcə arvadbazlıq sözünün gündəlik danışıq dilində təkamül keçirmiş formasıdır. bazlıq eləmək ya da arvadbazlıq eləmək felinin mənası əslinə baxanda bir çox qadınla münasibətdə olmaq, hamısından istifadə eləmək olmalı idi. yəni prinsipcə babniklik eləməyin sinonimi olmalıdı. amma həmvətənlərimiz bunu qəhbə sikmək mənasında işlədir. bəlkə də ona görədi ki, sikə bildikləri sıradan qadınları da qəhbə adlandırırlar. nəysə bəlkə də içində yaşadığımız bu cəmiyyətdə qismən bir çıxış yoludu bu. "bazlıq eləməyənlər" ya uşaqlardı ya da dindarlar. iş o yerə çatıb ki, o gün bir qız məndən soruşur: "səndə "ən-ənəvi yolla sex" olub?". hə bir də day-daylıq eləmək istəyənlər deyir səni bir gün bazlığa aparacam zad. nəysə sözlük əsas yazmaq istədiyim şeyə gətirmək istiyirəm. bilirəm artıq adət halına düşüb məndə, bir şey yazmaq istəyəndə əvvəlcə hərkəs tərəfindən bilinən bir girişdən sonra nisbətən əlaqəsiz əhvalat danışıram entrylərimdə. indi keçək başıma gələnlərə. deməli sizə danışmışdım ki, həmvətənlərimin olmadığı bir yerdə yaşıyıram. bir dəyişiklik olsun deyə getdim başqa şəhərə, köhnə tanışlarımın yanına. onlar da mənim kimi tələbədi. otaq yoldaşları da türkdü. belə ilk günlərimiz babat keçdi. günlərin birində dedilər gedək relax-club`a. bir gün əvvəl partidə nəyi var qızmışdıq və həmişəki kimi heçnə eliyə bilməmişdik deyə sikimiz əlimizdə qalmışdı. nəisə bunun lap lüks sayılan yerinə getmək üçün o şəhərdən də çıxdıq getdik başqa yerə. orda biraz gəzintidən sonra girdik məkana. bax elə orda bir umbaylıq elədim. dünəndən demişdim ki, girmiyəcəm ora. elə girmədim də. daha doğrusu girdim ey qəhbə sikmədim. oturdum barda içkimi aşırtdım. bu gədələr getdilər yarım saat qız axtardılar bir-bir bəyəndilər girdilər sikdilər çıxdılar. mən amma molla kimi, daha doğrusu geydirmə molla kimi oturdum aşağıda barda. , qəhbə sikmək istəmirəm. daha doğrusu istiyərəm ee puluma görə istəmirəm. elə dünəndən, bəlkə də lap çoxdan bu barədə çox düşünmüşəm. bir qadına pul verdiyimə görə mənə verməsini istəmirəm. istiyirəm məni özü qəbul eləsin. lap içkili də olsun nə bilim hallı olsun versin amma libidosu süni də olsa qalxmış olsun. yanlış anlamıyın qəhbədən iyrənmək məsələsi deyil. başqa şərtlərdə məmnuniyyətlə sevişərəm. hər halda peşəkar olduqlarına söz yoxdu, necə məmnun edəcəyini yaxşı bilir. və ya bilirəm ki, o qəhbələr altıma sadəcə yatmayacaq. özü də həvəsli görünməyə çalışacaq. nə də olsa qazancı burdandı müştəri məmnuniyyəti birinci məsələdi. hələ bizim paçanların birinə "bunula məni öldürmək istiyirsən?" deyib. amma yalandı təbii ki. uşaqlar çox dirəşdilər niyə istəmirsən zad. dedilər zina məsələsidimi əgər deyilsə nə məsələdi. hələ yəqin elə bilərlər sevgilim zad var amma bədbəxtçilikdən o da yoxdu. hələ pulu da biz verək dedilər. daydaylıq eləmək istiyirdilər. mən yenə razı olmadım. uzun sözün qısası sevişmək istiyirəm sikmək yox. bunu orda adamlara deyərdim bəlkə də amma demədim. reaksiyaları bəlli idi. girdim burda post yazdım. bəlkə də sizin də reaksiyanız eyni cür olacaq amma sikdir eliyin bir umbaylıqdı da eliyirəm. qayıdanda qatarda söhbət məndən düşdü belə bir dialoq yaşandı uşaqların arasında:
-bu çocuk namazında,niyazında adamdı... buraya gelince değişti.
+ya adam kerhaneye kadar geldi, karı sikmedi. ben ona bittim zaten.
üzümdə bir təbəssüm əmələ gəldi. bilmədim sevinc təbəssümü idi yoxsa başqa bir şey. mən də egomu alışılmamış, qəribə yöntəmlərlə doyurmağa öyrəşmişəm. bu vəziyyətdə də nəsə özümdən razı görünürdüm. bəlkə də məndən başqa davranış gözlənilirdi, bəlkə də elə qadınların özləri bu hərəkətimi qınayar. amma mən bu cür davranmağı seçdim.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
xalq olaraq əhval ruhiyyəmiz sinusoiddir dedirtmişdir. içi mən qarışıq hamı, dron videosu görəndə orqazm olur. elə ki, shushan stepanyan ütü ilə çəkilmiş, tank vurulma videosu paylaşır giririk yerin dibinə. biraz başa düşmək olar, soyuqqanlı olmaq çətindir. ancaq xahiş edirəm bir dəfə emosionallığı kənara qoyub bir olanları fikirləşin. əldə olunan nəticə müsbətdir yoxsa yox? müsbət olduğu axı danılmazdır! heç bir müharibədə heç bir tərəf hər istədiyinə nail olmur. bir il əvvəl qarabağı niyə azad etmirdik? bu suala bir cavab verməyə çalışın. böyük ehtimal cavab rusiya qoymazdı olardı. ancaq daha doğru cavab isə, beynəlxalq siyasi vəziyyət imkan vermirdi. indi də o müqavilədə daha sərt şərtlər qoymağımıza beynəlxalq siyasi vəziyyət imkan vermədi. xalq çox da istəsin erməniləri ordan qovmaq. axı bu alınan şey deyil! və yaxşı ki də deyil! siz elə bilirsiniz dövlətimizin tam rahat qərar vermək iradəsi var? o iradədən heç rusiyada da yoxdur. rusiya bu gün desə ki, qayıdın 27 sentyabrdakı təmas xəttinə yoxsa dərbənddən girib gedəcəm qarabağa. sizcə nə baş verəcək? buna getməzlər axı. gündəlik həyatımızda necə ki, tam sərbəst deyilik, bizim sərbəstliyimiz başqalarının sərbəstliyinin başladığı yerdə bitir, eləcə də ölkələr də tam sərbəst qərarlar qəbul edə bilmirlər. bu normaldır və burda sentimentallığa heç bir yer yoxdur. hər bir oyunçu əlində olan kartlar qədər oynaya bilir. 20-ci əsrin əvvəlində sovet qoşunları qarabağa girib erməni üsyanını yatıranda, azərbaycanın lehinə qərar verdilər. 90-cı illərdə elçibəy onları azərbaycandan çıxaranda onlar ermənilərin lehinə qərarlar qəbul etdilər. hamı vəziyyətə görə oynayır.
45 gün ərzində sanki malibu istirahətində olan müxalif media təzədən işə başlayıb. hakimiyyətin bu sazişi imzalamağına qəti qarşı çıxırlar. millətin həssas yerindən istifadə etmək istəyirlər, 20 yanvar hadisəsini yada salırlar. təəccübləndikmi? xeyr! normaldırmı? bəli! ümumiyyətlə gürcüstan, ermənistan misalından sonra qərbpərəst müxalifətdən tamamilə qorxmağa başlamışam.
bu münaqişə yəqin ki, burda bitməyəcək. sülh olması əladır da, problemli bölgənin yoxa çıxması, nə rusiyaya, nə türkiyəyə, nə də qərbə maraqlıdır. ani məğlubiyyət yəqin ki, ermənistanda daha millətçi siyasətçilərin hakimiyyəti ələ keçirməsinə gətirib çıxaracaq. xaricdəki diaspora ermənistan üçün daha ciddi çalışmağa başlayacaq. rusiya türkiyəni də bura buraxmaq bahasına həm azərbaycan torpaqlarına yenidən girmiş oldu, həm də ermənistana sugar daddysinin kim olduğunu göstərdi. sərf edəcəkmi bilmirəm. azərbaycanda isə iqtidarın da, müxalifətin də əlinə yeni "narrative" düşdü. hərə bunu öz xeyrinə işlətmək istəyəcək. məğlub olan tərəfin barışmaq istəməsi daha az ehtimaldır. bu təşəbbüs qalib tərəfdən gəlməlidir. ermənilər birinci müharibədən sonra bunu etmədilər. bizim indi buna şansımız var. yaxın illərdə realist səslənmir. ancaq məncə nə vaxtsa sülh olmağını azca da istəyən insan indidən xırda da olsa addımlar atmalıdır. bəlkə nə vaxtsa erməni millətçiliyinin də təsirini azaltmış olarıq.
yenə xəyallara daldım deyəsən.
P.S. bir də ki, sosial mediada bu temadan yavaş-yavaş uzaqlaşın. Gedin modellərin götünə, ya da six pack-larına baxın, ancaq siyasət barədə oxumayın. maraqlısı və qorxulusu odur ki, sosial media sizə görmək istədiyinizi yox, hirslənib reaksiya verdiyiniz içəriyi daha çox göstərir. çünki məntiqlidir, xoşladığınız şeyə like qoyub keçərsiniz, ya da heç bunu da etməzsiniz. ancaq sizi qəzəbləndirən xəbəri başqaları ilə bölüşüb, şərh vermək ehtimalınız çoxdur. beləcə bu tip məlumatlar daha tez yayılır və sizə göstərilir.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
(baxma: kvant mexanikası oxumağa başlayan adam editi)
təbiətdəki fenomenlərin izahı zamanı obyektlərin dalğa yoxsa zərrəcik kimi izah edilməsi sualına cavab verən fizika bölməsi. kvant mexanikasının təməl daşları işığın ikili təbiətinin araşdırılması ilə atılmışdır. işıq ən sadə dillə, dalğa kimi yayılır, zərrəcik kimi qarşılıqlı təsirə girir. ilk başlar nyuton və onun həmkarları işığın zərrəciklər selindən ibarət olduğunu irəli sürürdülər. çünki işığın sınma, əks olunma və s. xassələri bu modellə rahat aydın olurdu. sonralar bir sıra eksperimentlərdə işığın difraksiyası, interferensiyası və s. müşahidə edildi. işığın uzununa bir dalğa olduğuna inanıldı. eyni ilə səs dalğaları kimi. daha sonra işığın polarizasiyası olduğunu müşahidə etdikdən sonra, onun eninə dalğa olması fikri yayıldı. cənab maksvelin öz məşhur tənlikləri ilə işığın müqəddəs qanunlarını yazması işığın bir elektromaqnit dalğası olması fikrini ortaya atdı və hamı tərəfindən yekdilliklə qəbul edildi. əvvəla dalğa nədir? dalğa enerjinin məkanda rəqsi hərəkətlə yayılmasıdır. dalğanın çatdırdığı enerji onun hündürlüyündən asılıdır. işıqda da belədir. dalğanın bir başqa özəlliyi də odur ki, əgər bir mənbədən kəsintisiz olaraq dalğalar gəlirsə, onda dalğanın fəzada müəyyən bir yer tutmasından danışmaq olmur, yəni dalğa hər yerdədir. misal üçün deyim ki, günəşdən kəsintisiz olaraq işıq dalğası gəlir. və heç vaxt demək olmur ki, dalğa indi veneranın yanındadır, birazdan bizə çatacaq. dalğa günəşin göründüyü hər yerdədi. çünki elə məhz onun sahəsində günəşi görürsən. qısaca təkrar edirəm, dalğanın məkanı yoxdur. indi keçək kvant mexanikasının başlanğıcı olan məşhur eksperimentə. qara cisim şüalanması. qara cisim, üzərinə, düşən bütün işıqları udan cisimdir. yaxşı uducu olması onu həm də yaxşı şüalandırıcı edir. yəni qara cisim bütün dalğa uzunluqlarında da işıq şüalandırır. alimlər baxmaq istəyiblər ki, cisimləri qızdırdıqda şüalanması nədən asılıdır. və ya mövcud olan qanunlar cisimlərin qızarkən şüalanmasını necə izah edir. nəticə fəlakət idi. o dövr ki bilgilər eksperimentlərin nəticəsini izah etmirdi. nəinki izah etmirdi, həm də mənasız rəqəmlər verirdi. çıxış yolunu max planck təklif elədi. o dedi ki, mənbədən gələn işıq istədiyi qədər xırda ola bilməz. bir h sabitinin tam qatları şəklində ola bilər. planckın hipotezi qara cisim şüalamasını mükəmməl izah etsə də, inanılası deyildi. çünki işığın yalnız h-nın qatları şəklində enerji verməsi, əslində işığın paketlər, yəni zərrəciklər şəklində enerji verməsi idi. indi işığın həm dalğa həm də zərrəcik olduğunu təsəvvür etməyə çalışırdılar. bundan sonra, fotoelektrik effekti və kompton saçılması eksperimentləri də işığın zərrəcik kimi təsəvvür edilə biləcəyini təsdiqləməyə başladı. alimlər qarşısında bir problem dayanırdı, bu iki fərqli modeli necə ümumiləşdirmək olar. arada nəsə bir qanuna uyğunluqların olduğu aşkar idi, ancaq nə qanuna uyğunluq? daha sonra de broglie adlı bir cavan doktorant özünün dissertasiyasında zərrəcik olduğundan əmin olduğumuz bəzi obyektləri də dalğa olaraq təsəvvür edə biləcəyimizi göstərdi. məsələn elektron, nüvə, ayrı-ayrı atomlar, top, insan, təyyarə və s. səhv eşitmədiniz, de broglie-nin hipotezi universadır, sizin yeriməyinizə belə bir dalğa funksiyası qoşmaq olar, ancaq bunun haqda sonradan danışacam. planckın hipotezi sayəsində işıqla bir zərrəcik kimi davranmaq, onun dalğa uzunluğundan impuls, hətta kütlə üçün müəyyən ifadələr çıxarmaq mümkün idi. cavan doktorantımız isə, bu ifadələri tərsinə çevirməkdən başqa bir şey etmədi. o göstərdi ki, impulsu olan istənilən zərrəciyə dalğa uzunluğu tapmaq mümkündür. o dövrlərin məşhur alimi max von laue qeyd etmişdir ki, "əgər de broglie haqlı çıxsa mən fizikanı tərk edəcəm!". de broglienin hipotezi elektronların difraksiyası eksperimentində təsdiqləndi, amma max von laue sözünün üstündə durmadı, elmə töhvələrini verməyə davam etdi. və yaxşı ki, getmədi.
ilk baxışdan de broglie-nin hipotezinin işləri qəlizləşdirdiyini düşünmək olar. zira işığa zərrəcik deməyə dili gəlməyən alimlər, indi zərrəciklərə dalğa deməli idi. amma bir ümumi təsəvvür yarandı. bu ümumi təsəvvür dalğa paketi təsəvvürü adlanır. bu təsəvvürü izah etmək üçün sizlərə koherentlik mövzusuna göz atmağı məsləhət verirəm, amma özüm də burda qısa izah verəcəm. işıq dalğasının koherent olması, onun dəqiq hansı dalğa uzunluğuna, yəni rəngə malik olmasını bilməyimiz deməkdir. məsələn, adi otaq lampası koherent deyil. çünki görünən və infraqırmızı işığın demək olar ki, bütün dalğa uzunluqlarında işıq yayır, yəni ağ görünür. və biz dalğa uzunluğundan yox, dalğa uzunluqları spektrindən danışmağa məcburuq. spektr, sadəcə mənbənin hansı dalğa uzunluğunda nə qədər işıq yaydığını göstərən bir funksiyadır. otaq lampası koherent deyil dedik, deməli onun spektri genişdir. amma götürək bir lazeri. lazerin spektri çox dardır. deməli konkret hansı dalğa uzunluğunda işıq yaydığını deyə bilərik. məhz bu səbəbdən də, lazerlərin yalnız bir rəngi olur, ağ lazer yoxdur. deyəcəksiniz ki, tamam da, bunun bizim problemimizə nə dəxli var? dəxli var. koherentlik başlığında dedim ki, koherent olmayan işığın interferensiyasını müşahidə etmək mümkün deyil. interferensiya işığın ayrı-ayrı hissələrinin üst-üstə minərək, bir zolaqlı şəkil əmələ gətirməsinə deyilir. ağ işığı yanbayan bir cüt deşikdən keçirdikdə, ekranın arxasında elə iki deşiyin izi görünəcək. amma lazer işığını bu deşiklərdən keçirsək, çoxlu-çoxlu zolaqlar əmələ gələcək, çünki lazer işığı koherentdir və yaxşı interferensiya edir. yuxarıdakı cümlələri bir də oxuyun, çünki burdan indi məna çıxaracam. lampa işığındakı kimi ekranda iki deşiyin şəklinin yaranması o deməkdir ki, işığın hardan keçdiyini təsəvvür etmək mümkündür. çünki müşahidəçi konkret deşiklərin izini görür ekranda. amma lazer işığının interferensiyasındakı çoxlu zolağı necə başa düşək? lazer işığı müəyyən anda hansı deşikdən keçib deyə bilmirik, çünki riyazi olaraq, hər ikisindən keçib və bu ağlasığmazdır. burdan ağlınızın bir ucunda tutmalı olduğunuz bilgi: işığın dalğa uzunluğu nə qədər dəqiq bilinirsə, onun hansı deşikdən keçdiyi o qədər naməlum olur. heisenbergin qeyri-müəyyənlik prinsipi.
indi yuxarıda öyrəndiklərimizi zərrəciklərə aid edək. zərrəciklər üçün dalğa paketi təsəvvürü var dedik. de broglie-yə görə, zərrəciklərə onların impulsundan, yəni sürətindən asılı olaraq müxtəlif dalğa uzunluqlarını aid etmək olar. yadınıza salın, və ya yadınızda saxlayın, heç bir ölçmə prosesi xətasız deyil. ölçmələrin dəqiqliyi sonludur, yəni müəyyən bir dəqiqlikdən danışmaq olar, sonsuz dəqiqlikdən yox. bir cismin impulsunu yəni sürətini ölçərkən, müəyyən xətaya yol veririk. onda cismin sahib olduğu dalğa təkcə bir uzunluqda yox, bizim səhv edə biləcəyimiz uzunluqlarda da mövcud ola bilər. sonsuz dəqiqliklə ölçsə idik, ancaq bir dalğa uzunluğu olacaqdı, çünki bir impuls mövcuddur. amma xəta ilə ölçdükdə, bizim dəqiqliyimizin imkan verdiyi bütün impulslarda dalğa uzunluğu mövcuddur. cismin eyni zamanda çoxlu dalğa uzunluqlarına sahib olması sizə nəyi xatırladır? işığın spektrini. işıq mənbəyi də eyni zamanda müxtəlif dalğa uzunluğuna sahib olanda onun spektrindən danışmışdıq. deməli zərrəciklərin dalğa paketinin də spektri var. bu spektrin genişliyi bizim ölçmələrimizin dəqiqliyindən asılıdır. biz cismin sürətini nə qədər dəqiq ölçsək, onun spektri o qədər dar olur. qeyri dəqiqlik, spektrin genişlənməyinə səbəb olur. bura qədər boşluqlar qalmadı ümid edirəm. cisimlər əgər dalğa xassəsi göstərirlərsə, deməli onların interferensiyası və difraksiyası da müşahidə edilə bilər. indi bizim zərrəciyimizi məşhur cüt deşik təcrübəsinə daxil edək. təcrübənin yuxarıdakı gedişatını və nəticədən çıxardığımız mənanı yada salın: spektri dar olan dalğaların interferensiyası müşahidə olunur, bu o deməkdir ki, onların haradan keçdiyini dəqiq demək olmur. spektri geniş olan dalğaların interferensiyası müşahidə olunmur, sadəcə deşiyin izləri görünür, bu o deməkdir ki, dalğanın hardan keçdiyini müşahidə etmək olur. indi zərrəciklər üçün heisenbergin qeyri-müəyyənlik prinsipini təqdim edək. bir cismin sürətini və yerini eyni anda istənilən qədər dəqiq ölçmək olmur. sürətini dəqiq ölçdüyümüz cisim özünü dalğa kimi aparır və biz onun yerini itiririk. çünki dalğanın fəzada yerini tapmaq mümkün deyil. amma sürətini qeyri-dəqiq ölçüdüyümüz cismin konkret hansı yerdə olduğunu demək mümkündür, çünki cisim dalğanın özəlliklərini itirir. nəyə görə dalğa özəlliyini itirir dedim? cüt deşik təcrübəsindən dalğa deyil də topları keçirməyə çalışın. ekranda topların izi necə görünəcək? eynilə deşiklərin izini müşahidə edəcəyik, çünki top yalnız bir müəyyən deşikdən keçib ekrana dəyir. top zərrəcikdir, deməli spektri geniş olan dalğanı zərrəcik kimi başa düşə bilərik. spektri dar olan dalğa isə elə dalğa kimi başa düşülməlidir.
heisenbergin qeyri müəyyənlik prinsipi riyazi olaraq belə ifadə olunur: impulsun qeyri-dəqiqliyi vurulsun yerin qeyri-dəqiqliyi həmişə planck sabitinin yarısından böyükdür ya da bərabərdir. indi gəlin bu sadə riyazi asılılığı yaxından ələ alaq. məncə oxuyuculardan bəzilərinin ağlından belə bir fikir keçir: "əgər sürəti tam dəqiq təyin eləsək, bütün bu çürükçülüyə ehtiyac olmaz!". yanılırsınız. hesab edək ki, sürəti tam dəqiq təyin etdik. onda bizim cismin dalğa uzunluğu spektrinin eni sıfıra bərabər olacaq. çünki konkret bilirsiniz hansı sürətə və dalğa uzunluğuna malikdir. yerləşdirək cənab heisenbergin düsturuna. görürük ki, sürətin sıfır qeyri-dəqiqlik ilə ölçülməsi tənliyə tabe olmur. bu halı yalnız və yalnız yerin sonsuz qeyri-dəqiqliyi ilə düzəltmək olar. sonsuz qeyri-dəqiqlik nədi? yəni cisim bütün kainata yayılıb, onun harda olduğunu demək olmur. bu isə ideal dalğanın özəlliyidir. yəni işlər heç də yaxşılığa doğru getməyəcək. indi tənliyin başqa məqamına toxunaq. nəyə görə təkcə bərabərdir yoxdur, böyük və ya bərabərdir sözü var? bu hal işıq üçün də belədir mi? qayıdaq sürətin ölçülməsinə. sürəti qeyri-dəqiq ölçmək müxtəlif fərqli sürətlərin mövcud ola bilməsi deməkdir demişdik. cismin müxtəlif sürətlərə sahib ola bilməsi ehtimalı, cismin yerinin getdikcə qeyri dəqiq olması deməkdir. çünki müxtəlif sürətlər, cismin zamanla müxtəlif məsafələr qət etməsi deməkdir. buna dalğa paketinin axması deyirlər. yəni heisenbergin tənliyindəki bərabərlik yalnız ölçmələrin aparıldığı başlanğıc zamanı doğrudur. zaman irrəlilədikcə qeyri-dəqiqliklərin hasili böyüyür. bəs işıq üçün? işığın sürəti onun dalğa uzunluğundan deyil də, mühitdən asılıdır. deməli işıq paketi heç vaxt axmır. işıq üçün heisenberg tənliyi yalnız bərabərlikdən ibarətdir. qeyri müəyyənlik prinsipi bizə nə öyrədir? bu prinsip bizə dalğa və zərrəcik modellərini birləşdirməyə düzgün yerdə işlətməyə imkan verir. bundan başqa sözü gedən prinsip, planck sabitinə bir məna yükləyir. planck sabiti iki ayrı model arasındakı əlaqə rolunu oynayır.
müşahidəçi və dalğa funksiyası. alimlər yeni əldə olunan bilgilərin möhtəşəmliyindən qaza gəlsələr də, şüphələrini itirməmişdilər. başa düşüləndi. işıqla hər şey aydın ola bilər də, zərrəcik necə uyğunlaşır bütün bunlara. eksperiment aparılır, düşünülür ki, elektronları bir-bir cüt deşikdən keçirsək, onda yuxarıda bəhs etdiyim hipotezləri çürüdə bilərik. nəticə uğursuz olur, yenə də interferensiya müşahidə olunur. hipotez imtahandan keçmişdi. indi deşiklərə detektor qoydular, elektronların haradan keçdiyini müşahidə etmək üçün. bu dəfə elektronların haradan keçdiyini müşahidə etdilər, amma ekrandakı interferensiya yerini deşiklərin izinə buraxdı. nə baş verirdi? yuxarıdakı hipotez bu halı mükəmməl izah edirdi. belə ki, deşikdə elektronların haradan keçdiyini müşahidə etmək, onların yerini dəqiq ölçməyimizə səbəb olurdu. nəticədə elektronların impulsları qeyri dəqiqləşirdi. bu da öz növbəsində ekrandakı interferensiyanı yox edirdi. xatırlayın, qeyri dəqiq impuls-----geniş spektr-------ekranda deşiklərin izləri-----zərrəcik xassəsi. yaxşı bəs impulsun qeyri-dəqiq olmağının məntiqli bir izahı var? bəli, elektronlarınn yerini ölçərkən, ölçmə aparatının işləmə prinsipinə görə onlar impuls alırlar. bu alınan impuls onların spektrini genişləndirir. deyə bilərsiniz ki, deməli bu sistematik bir səhvdir, daha yaxşı aparatlarla bunu aradan qaldıra bilərik. xeyr. ölçmə və müşahidə etmə prosesləri ölçən və müşahidə edən obyektlərlə sıx bağlıdır. yəni istənilən ölçmə və müşahidə prosesində biz sistemin vəziyyətinə müdaxilə edib, onu dəyişmiş oluruq. niyə bu reallıq ancaq kvant mexanikasında qarşımıza çıxdı? çünki makroskopik cisimlərdə, ölçmə aparatının sistemə təsiri yox sayacaq qədərdir. məsələn biz aya baxanda, onun səthində əks edən günəş şüalarından istifadə edirik. günəş şüaları bizim ölçmə aparatımızın bir hissəsidir, ancaq bu şüaların aya ötürdüyü impuls, yox sayacaq qədər azdır. yəni, ayın biz ona baxanda cisim kimi, baxmayanda dalğa kimi olmasını düşünmək, məntiqsizdir. çünki ölçmə aparatı sistemə çox az təsir edir. elementar zərrəciklər dünyasında isə bu belə deyil. ölçmə aparatımızın təsiri artıq nəzərə alınmalıdır. tak chto kvant mexanikasından basıb bağlayan, bir şeyi əldə etmək üçün arzulamağın kifayət olduğunu, düşüncələrimizlə kainatı idarə edə biləcəyimizi iddia edən kitablara məndən məsləhət inanmayın. yuxarıda bir cümlə işlətmişdim: "işıq dalğa kimi yayılır, zərrəcik kimi qarşılıqlı təsirə girir." bunu bəhs olunan modellə necə başa düşmək olar? eləki işıq sadəcə yayılır, onun haqqında bilgimiz, mənbədən çıxarkən sahib olduğu spektrdən başqa bir şey deyil, və o özünü dalğa kimi aparır. elə ki, biz işığın nə ilə sə, əlaqəyə girdiyini müşahidə edirik, o zaman bir işığın yerini dəqiq ölçmüş oluruq və o dalğa özəlliyini itirir. tam ümumiləşmiş modeldə, istər dalğa, istər də də zərrəcik fəzada enerji və impulsun ötürülməsinə xidmət edir. əgər bu ötürülmənin yeri bilinirsə, zərrəcikdən, bilinmirsə dalğadan söhbət gedir.
de broglie hipotezinin möcüzəsi: yuxarıda bu hipotezi tədbiq etmək üçün bir limitin olmadığını dedim. insana necə dalğa aid etmək olar? elektrona necə olursa, insana da elə. amma nəyə görə bu imkan belə qeyri-adi gəlir, və inanmaq çətindir? və ya nəyə görə insan dalğalarını müşahidə edə bilmirik? gəlin başqa sual verim, bir şeyin dalğa olduğunu necə müşahidə edə bilərik? cavab dalğanın özəlliklərini test etməklə, məsələn difraksiya, interferensiya və s. gəlin test üçün insan atan bir pulemyot düzəldək. pulemyotun atəş tezliyi önəmli deyil, amma yenə də dəqiqədə 10 insan atdığını düşünək. pulemyotun lüləsindən çıxan insanların sürəti təxminən saniyədə 100 metr olsun. ortalama 70 kg insanın bu sürətdə kinetik enerjisini de broglie-nin düsturuna yerləşdirsək, insan dalğalarının 10 üstü mənfi 39 metr olacağını taparıq. çox xırda bir ölçüdür. müqayisə üçün deyim ki, atomların radiusları 10 üstü mənfi 10 metr miqyasında yerləşir. difraksiya müşahidə etmək üçün, dalğanı dağa uzunluğu miqyasında olan bir maneədən keçirmək lazımdır. yuxarıdakı müqayisəni bir də göz önünə gətirsək, görərik ki, hətta pulemyotumuzdan çıxan insanları bir-birinə dirənən iki atomun arasından da keçirsək, dalğa müşahidə etməyəcəyik. daha xırda maneə hələlik yoxdur, olacağına da inanmıram, olsa da insan o deşikən keçməz, qardaşım. yəni ki, insan dalğalarının mövcud olduğunu sübut edə bilmərik. bu nöqtədə yaradan bizə "bu şeyləri belə yaratdım, ancaq heç vaxt sübut edə bilməyəcəksiniz" deyərək, biləyini yalayır və hareket çekir. təcrübələr insanla heç vaxt alınmasa da, daha xırda şeylər ilə alınır. ilk vaxtlar elektronla yoxladılar, daha sonra atom nüvələri ilə, sonra atomlarla, sonra iri atomlarla, sonra isə iri bioloji molekullarla yoxladılar. hələlik de broglienin hipotezi doğrudur. ən aktual xəbərlərə görə bu təcrübəni ayrı-ayrı viruslarla, yəni artıq canlı orqanizmlərlə yoxlayacaqlar. böyük ehtimal bunlarla da təcrübə alınacaq. de broglie haqlı idi uşaqlar.
(baxma: uzun yazını notlara yazıb, sonra bax verə bilməmək)
(baxma: təmbəllik)
not: kvant mexanikası imtahanından keçmiş ya da kəsilmiş adam editi gələcək, səbrli olun.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
1. təbiətdə riyaziyyat varmı?
"təbii ki var, umbay" deyib keçməyin. sadə bir şey deyil məncə. riyaziyyata təbiəti qismən də olsa başa düşməyimiz üçün uydurulmuş bir şey kimi baxıram. ola bilər gravitasiyanı misal gətirə və düşünə bilərsiz ki, sonsuz sayda cisimlər bir-birini yüksək dəqiqliklə hesablanmış qüvvələrlə çəkir ki, qalaktikalar, günəş sistemləri kimi quruluşlar yaranır. amma tarazlıq yoxdu. olsa da bunun riyazi hesablanmış bir şey olmasına ehtiyac yoxdu. sadəcə bu cisimlər müəyyən özəlliklərinə uyğun olaraq bir-birini cəzb eliyir. cəzb etmə qüvvələrinin miqdarını riyazi olaraq hesablamaq bizə sərf eliyir çünki bu zaman qüvvənin böyüklüyü haqqda təsəvvürümüz yaranır. qızdırılmış bir cismin soyuyaraq enerjisini ətraf aləmə verməsində, yüklənmiş kondensatorun bir müqavimət üstündən boşalmasında, sarğacın cərəyan "depolamasında" həmişə eyni grafik qabağımıza çıxır, bənzər düsturlar istifadə olunur. indiyə qədər gördüyüm əksər sahələrdə tamamilə eyni vəya bənzər nisbətlər qarşıma çıxır. bütün bunlara əlavə olaraq "pi" və "e" ədələrinin irrasional olmasını, yəni dəqiq hesablanmalarının mümkün olmadığını və fibonaççi ədədləri kimi şeylərin hər yerdə qarşımıza çıxmasını yazmaq olar. bu sualımı biraz daha aydınlaşdırmaq üçün başqa bir ek sual soruşum: "yad planetlilərlə qarşılaşsa idik onlar da bizim kimi eyni riyaziyyatı istifadə edəcəkdilər mi?" eyni kainatda yaşayırıq, eyni təbii hadisələri görürük amma məncə fərqli riyazi yanaşmalara sahib ola bilərdik. hər halda bir ehtimaldı. bir də ki özüm soruşub cavab vermişəm kimi göründü amma elə deyil. əks tərəfə inamın daha güclü olduğunu düşündüm, ona görə bu tərəfi də dəstəkləmək istədim biraz.
2. cinsiyyət necə yaranıb?
(baxma: teistlərin əlinə arqument vermək)
biologiya oxuyan bir dostum mənə bu sualı verdi və yekə bir təkərin içinə saldı. təkamül niyə iki cinsli çoxalma yolunu seçdi ki? başqa bir ek sual hermafrodit canlılar birinci ortaya çıxıb yoxsa iki cinsi olan canlılardan hermafroditliyə keçid olub? birinci hermafroditlik olsaydı müəyyən qədər izah gəlmiş olardı amma tam cavablandırmaq mümkün olmazdı. biraz loru dildə desək hermafrodit canlılar həm sperm axıdan həm də başqasının axıtdığı spermdən hamilə qalan canlılardı. tutalım ki, bir mutasiya oldu yeni doğulan canlı ancaq sperm axıtmağı bacardı* ya da əksinə . beləliklə erkək* dişi yarandı deyək. bir neçə nəsil sonra erkək-hermafrodit* dişi-hermafrodit cütlüklərindən ibarət topluluq yaranacaq. eyni şeyin eyni zamanda dişilərlə də baş verməsi və bir müddət sonra yalnız dişi-erkək cütlüklərindən ibarət topluluğun yaranması, daha da irəli gedək: bütün iki cinsiyyətli canlıların yalnız bu qoldan gəlməsi həddindən çox fantastik olmazdımı? halbuki bu işin heyvanı var bitkisi var nə bilim inkşaf etmişi var, ibtidaisi var. bir sözlə qəliz məsələdi.
3. niyə maşında dost tanışla səyahət zamanı qulaq asılan bütün mahnılar adamın xoşuna gəlir?
özüm ölüm bu suala hamısından çox takıram. təkcə maşın yox e lap qatar olsun, təyyarə olsun.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
o değil de bir qız tərəfindən soruşulanda adama xüsusi şiddətlə qoyan sualdır. bir müddət əvvəl bir status paylaşdım. hardansa oğurlamışdım. təxminən mentalitetdən danışırdı. içində yengə kimi mövzular da var idi. nəisə bunu paylaşandan 2-3 dəqiqə sonra bir civi mesaj yazdı ki, bəs axırıncı statusuna yarıldım gülməkdən. mən də dedim "düz deyirəm də. hələ yengə söhbətindən təzə xəbər tutmuşam. belə iyrəncliyi kaş eşitməzdim heç" hiss elədim ki, bu civi belə şeylərə gülməyə biraz çəkinir. nəisə biraz söhbət gedəndən sonra dedi ki, "bəs oğlanın və qızın ailəsi bilməlidi ki, qız bakirədi. bəlkə oğlan qəhbəni alıb evə gətirib." elə burdaca qorxduğum söhbət başladı. dedim "bakirə olmayanlar qəhbədi?" dedi: "hə, qəhbədi. gedib kiməsə verib" dedim "bəs onda dul qalmış qadınlar necə onlar da bakirəliyini itirib amma zina eləmiyiblər" deyir "dul qadınlar ancaq dul kişilərnən evlənə bilər" söhbəti birazda uzatdım, bakirə olmayan qızı niyə qəhbə hesab elədiyini öyrənməyə çalışdım. axırda vorovskoy oğlanlar kimi üstümə cumdu "sən özün bakirə olmayan qız alarsan? de də mənə alarsan? qəhbədi kiməsə verib alarsan eləsini?" dondum qaldım. fikirləşdim ki, bakirəliyə etiraz eləməknən mənim əlimə onsuz da heçnə keçmir. ciddi deyirəm kim ki qorumaq istiyir hörmətlə yanaşmışam kim ki qorumur ona da hörmətlə yanaşmışam. heç vaxt fikirləşməmişəm ki, bütün qızlar bakirəliklərini itirsinlər. demək istiyirəm ki, bakirəliyini itirən qadınların çıxdaş olunmalarına qarşı çıxmışam həmişə. burda heç bir gəlir güdmədiyim bir anda elə qadın tərəfindən belə bir sual yemək və belə şiddətlə hücuma məruz qalmaq məni yıxdı sürüdü. halbuki mən bu civinin əleyhinə heçnə deməmişəm. "alarsan? alarsan?" deyə təkrar elədiyinə görə məcbur oldum düşünüm ki, "bu elə alınıb satılmaq üçün doğulub. mən niyə kefimi pozum ki". yola verdim getdi. almaram demədim. biraz özünü ağıllı aparsaydı və ya daha çox hörmət elədiyim mənə dəyərli bir adam bu sözü soruşsaydı "hə" cavabını verərdim və qətiyyən peşman olmazdım.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
gündəlik həyatımızda qarşılaşdığımız, sadə səslənən, amma cavabı müəyyən texniki, ya da ixtisas biliyini tələb edən suallardır.
ilkin not: bu başlıqda yazılacaq və cavablandırılacaq olan sualların bəziləri və ya hamısı kiməsə sadə gələ bilər. ona görə də xahiş olunur, belə olan halda bildiyiniz bir şeyin qeyd edilməsinə sevinəsiniz, hirslənməyəsiniz.
*səma niyə mavidir*?
bəlkə də hər insanın özünə soruşduğu, amma cavabını tapmadan təslim olduğu sualdır bu. müxtəlif fərziyyələr irəli sürülür ki, əksəriyyəti əsassızdır, "dənizin rəngi əks olunur" kimi.
əvvəla onu başa düşmək lazımdır ki, insan gözü bir rəngi görürsə, bu heçdə o demək deyil ki, gözə sadəcə həmin rəngdə, "tezlikdə" işıq daxil olur. gözümüz müxtəlif tezliklərdə, rənglərdə işıq dalğalarından adətən hansı dominantdırsa onu görür. yəni əgər gözümüzə 70% qırmızı, 15% yaşıl və 15% mavi işıq gəlirsə, böyük ehtimal qırmızı rəngi görəcəyik. bunu web dizaynerlər daha yaxşı başa düşər məncə. ikinci əlavə bilgi isə rəng deyilən fenomenin işıq dalğasının tezliyindən asılı olmasını başa düşməkdir. mavi* əslində bənövşəyi rəng ən yüksək tezlikdə işıq, qırmızı rəng isə ən az tezlikdə olan işıqdır. bu iki əlavə bilgidən sonra qayıdaq əsas mövzumuza. atmosferə daxil olan günəş işığı atmosferdəki xırda zərrəciklər tərəfindən udulub, yenidən şüalandırılır. bu şüalanan işığın miqdarı araşdırmalara görə işığın tezliyinin 4-cü qüvvəti ilə dəyişir. yəni işığın tezliyi nə qədər çoxdursa, o qədər çox şüalanır. xatırlayaq ki, mavi rəng ən yüksək tezlikli işıq idi. bütün rənglərdə işıq atmosfer zərrəcikləri tərəfindən şüalandırılıq lakin, mavi rəngi daha çox şüalandırırlar, o dominant olur ona görə də gözümüz ancaq onu hiss edir. hesablamalara görə mavi rəng qırmızı rəngdə təxminən 16 dəfə daha çox şüalandırılır. indi əsas maraqlı hissə gəlir. gün batışında və doğuşunda günəş şüaları atmosferə çəpinə daxil olur və daha uzaq məsafə qət edir. nəticədə şüaların daha böyük hissəsi atmosfer zərrəcikləri tərəfindən udulub, yenidən şüalandırılır. yəni qısaca bütün rəngdəki şüaların miqdarı artır. bu vaxt mavi rəngin dominantlığı azalmağa başlayır və sarımtıl, qırmızımtıl səma müşahidə olunur. bu nöqtədə daha bir sual ortalığa çıxır. bəs nəyə görə bu sarımtıllıq sadəcə günəşin ətrafında müşahidə olunur? səmanın düz başımızın üstündə olan hissəsi, yəni zenitdə yenə də mavi rəng hökm sürür. hətta biraz daha tünd halda. bunu isə ozon qazının qırmızı və sarı rəngli işığı udma özəlliyinə borcluyuq. günəş zenitdə olanda bu effekt hiss olunmur, çünki bu şüalar ozon təbəqəsində çox az vaxt keçirirlər. elə ki, günəş şüaları bir qədər böyük bucaq altında atmosferə girməyə başladı, ozon qazının aşağı tezlikli işıqları udması müşahidə olunmağa başlayır. başqa bir qeyd olunmalı fakt da odur ki, günəşdən gələn işıqda görünən işıqların bütün rəngləri var. bunu bir prizma və ya cd, dvd disk* belə bir disklə çox yaxşı optiki təcrübə də edə bilərsiniz vaxtım olanda qeyd edəcəm ilə asanlıqla sübut etmək olar. bu səbəbdən günəş ağ rənglidir. atmosferin mavi işığı daha çox udub şüalandırması, günəşdən birbaşa gələn şüalarda mavi rəngin azalmasına gətirib çıxarır. nəticədə günəş sarımtıl görünür. elə ki, gün batımına doğru daha çox rəng atmosfer tərəfindən udulub-şüalandırılır günəşin rəngi də qızarmağa başlayır. uzun sözün qısası, səmanın maviliyində əslində bir-biri ilə əlaqəsiz iki müxtəlif fenomen rol oynayır.
*yemək bişirəndə qazı nəyə görə azaldırlar*?
hamımız bilirik ki, yemək bişirəndə adətən məsləhət görürlər ki, az xodda bişirin. amma nəyə görə belə olduğu haqqında çox fikirləşməmişik. əvvəla su qaynayarkən temperaturu sabit qalır. yəni istər qazanın altında nüvə reaksiyası getsin, istər də az qazla yansın suyun temperaturu sabit qalır. verilən əlavə enerji sadəcə suyun tez və ya gec qaynamasına səbəb olur. indi isə bu məsləhətin nəyə görə məntiqli olmasına gələk. əgər yeməyi çox qazla bişirsək, onda qazandakı su tez qaynayıb buxarlanacaq, yəni su qurtaracaq. bu isə o deməkdir ki, yemək 100 dərəcə selsi temperatura az müddət məruz qalır və tam bişmir. yox əgər qazın "xodunu" azaltsaq, qazandakı su gec buxarlanıb bitəcək və yemək 100 dərəcə selsidə daha uzun müddət qalacaq və tam bişəcək. burda diqqət etməli olduğumuz məqam var ki, qazın xodunu həddindən çox azaltmaq olmaz. bu zaman suyun qaynaması dayanacaq və yemək ümumiyyətlə bişməyəcək. əlavə bilgi: qazanın qapağını örtəndə daha effektiv yemək bişirmək olur. niyə? birinci cavabı hamı təsəvvür edə bilər. buxarlanan su qazanın qapağında yenidən kondensasiya olub, töküləcək. nəticədə istilik qazanın hər yerinə bərabər paylanır və yemək yaxşı bişir. bəs başqa nə faydası ola bilər? qaynama hadisəsi temperaturdan deyil də, sırf təzyiqdən asılı bir şeydir. yəni mayenin səthində atmosfer təzyiqi nə qədər çox olsa o qədər yuxarı temperaturda qaynayar. bəlkə aranızda dağda suyun daha tez 90-95 dərəcədə qaynadığını müşahidə edənlər var. nəysə. qazanın qapağını örtərkən, su buxarı qazanın içində ilişir deyə, mayenin üzərindəki təzyiq artır. və qaynamaq üçün 100 deyil də, atıram, 110-120 dərəcə lazım olur. nəticədə yeməyin bişməsi üçün daha yüksək temperatur əldə edilmiş olur.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
dostları, cəmiyyət, hətta ailə üzvləri tərəfindən üzərinə lazımsız yüklənilən oğlandır. həyatlarımız heç də bir istiqamətdə getməməlidir. nə yaxşı ki. kəşf və fəth olunası o qədər zirvə var, qurulası hökm sürüləsi o qədər krallıq var ki, birinin belə primitiv bir mövzuda özgüvənini sındırmağa dəyməz.
keçən dəfə yenə dost tanışla içə-içə klubdan-kluba gəzirdik. qrupumuz həqiqətən böyük idi və çoxdandır görmədiyim tanışları da həmin gün görə bildim. bir tanışım, mənlə birlikdə eyni kampusda fizika oxuyur. ancaq o bakalavrı bitirmək üçün 7-8 ildir əziyyət çəkir. artıq bitirmək üzrədir, ancaq fizikanı görəsi gözü yoxdur. söhbət bir dərsdən düşdü. soruşdu ki, dərsi hansı müəllim deyir. professor 2 deyə cavab verdim. sonra əlavə etdim ki, əvvəl professor 1 dən almışdım bu dərsi, ancaq kəsildim, indiki nisbətən rahat keçir. bu adları eşidən kimi, ikisi də nerd-dür dedi. dedim ola bilər, ancaq onların biliklərinə hörmət edirəm. dedi ki, orası elədir, ancaq insan gərək arada-bir sikinin qeydinə qalsın. əminəm ki, onlar indiyə kimi heç də düzəməlli sikişməyiblər. sonra sevgilisini özünə tərəf çəkib. məsələn mənim əzizim hər səhər mənim sikimin qeydinə qalır. qız söyüb çəkildi kənara.
içkili deyilən bu sözləri ciddiyə almasam da, sonradan üstündə çox düşündüm. nədir axı kişi olmaq? sikinin vaxtlı-vaxtında qeydinə qalmaq? mütəmadi sex partnyoru tapa bilmək?
adı çəkilən müəllimlər hörmətli bir universitetdə araşdırma qrupunun rəhbərləridirlər. qruplarında onlarla doktoru idarə edən professordurlar. öz sahələrinin ustalarıdırlar. birinin məqaləsi ötən illərdə az qala nobel mükafatı alırdı. onlardan birinin qrupunda bakalavr işimi yazmışam. bilmirəm sizin təcrübəniz necədir, ancaq o mənə hər həftə 1-2 saat vaxt ayırır, yazdıqlarımı oxuyur, programlarımda mənimlə birlikdə bug axtarırdı. mən bir professorun bakalavr tələbəsinə bu qədər vaxt ayırmasının şahidi olmamışdım. masasının üstündə iki uşağının şəkli var həmişə, aydındır ki, ailəlidir. çəkingən bir tip də deyil, səhvi üzə deyəcək cəsarəti, tələbələri motivasiya edəcək xarizması, mülayim xasiyyəti var. adam rəsmən qurduğu bir krallığın hakimidir və onun olduğu otaqda bütün işçiləri, tələbələri onun şərtsiz alfa olduğunu qəbul edir. indi belə bir adamın evlənənə qədər bakirə olmağını düşünüb ona hörmətinizi itirmək nə dərəcədə ağla sığandır?
həyatı bir tərəfli, monoton etməyin mənası yoxdur. mən bunu yazmaqla onsuz da bu qınaq dayanmayacaq. lənətə gəlsin, özüm belə bəzən birinin bakirliyinə gülmüş ola bilərəm. ancaq bu hər şey deyil. nə yaxşı ki deyil. bir sahə seçib o sahədə mümkün qədər yaxşı olmaq lazımdır. və buna inanmaq, seçdiyin yolun sənin üçün doğru olduğuna sarsılmaz güvənin olmalıdır. bu inam, güvən nə qədər şiddətli olsa, o qədər də ətrafa saçacaq və qarşındakılar da sənə inanmağa, güvənməyə başlayacaqlar. bax onda insan qarşı cinsə də cazibədar görünür.
choose your damn limitations...
sayğılar.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
39 saat 30 dəqiqə sonra fizika təhsilinin son imtahanını verəcək olan yazar. müxtəlif səbəblərdən dolayı 9 il uzanan (əslində 5 il olmalı idi) təhsilimin son savaşına yaxınlaşıram. master işimin müdafiəsi. içimdə qəribə bir vecsizlik, və təmbəllik var.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
nick açıb, sözlüyə yazmaq, hadislərə rəy bildirmək, başından keçən əhvalatları uyğun başlığa yapışdırmaq və s. şeylər eləməklə sözlükdə özün haqqında təsəvvür yaratmaqdır. sözlük yazarı sadəcə düşüncələrindən ibarət bir varlıqdır demişdik. bu gün fikirləşdim bu barədə. əslində səmimi olmaq məcburiyyətimiz yoxdur. düşündüyümüzü deyil də düşünmək istədiyimizi də yaza bilərik. başımıza gələnləri paylaşarkən 100% düzgün yazmağa məcbur deyilik. əhvalatın üzərində biraz oynaya da bilərik. uydurma səhnələr, qəhrəmanlar əlavə edə bilərik. ya da tamamilə uydurma əhvalat yaza bilərik. sözlükdə olduğumuz kimi varlığımızı sürdürməyə məcbur deyilik. bu möcüzəvi məkanda istədiyimiz, arzuladığımız "məni" yarada bilərik. anonimliyi kifayət qədər qoruya bilsək, onda heç bir problem çıxmayacaq. sözlük əhli səni onsuz da yazılarından tanıyır. heç birimiz olmaq istədiyimiz yerlərdə deyilik. olmaq istədiyimiz insanlar deyilik. amma sözlük bunun üçün bizə şans verir. biraz yaradıcılıqla arzu elədiyimiz "məni" sözlükdə yarada bilərik. ya da heç arzuladığımız bir şey olmasına ehtiyac yoxdur. tamam fərqli bir obraz canlandıra bilərik. özünə məxsus düşüncəsi, hadisələrə baxış açısı və s. tutalım ki, mən belə elədim. bir gün manqurt qardaşımız real həyatda əsər yazmaq fikrinə düşür. əsərin qəhrəmanlarından biri də yalnız sözlükdən tanıdığı qatıq-dır. qatığın sözlükdəki obrazından yararlanmaq istəyir. amma halbuki, qatıq obrazı real deyil. o özü də başqa bir insanın yaradıcılığından yaranıb. beləcə ortaya çox maraqlı bir şey çıxır.
hamımız belə edək demirəm. heç mənim də belə bir şeyə nə ehtiyacım var, nə də həvəsim. amma bir fikirdir də bölüşmək istədim.
saygılar
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
vətəndaşlarının tək xəyalının ölkədən çıxmaq olduğunu gördükcə çox üzüldüyüm ölkə. hər kəs ölkəmizdə bəyənməməyə nəsə tapır. kimisi deyir səhiyyə yoxdur. kimisi deyir siyasətimiz ölüb. biri deyir təhsil yoxdur. bir başqası deyir startup qurmağa imkan yoxdur. bir başqaları deyir sərbəst gəzə bilmirik, ailəm imkan vermir, küçədə sataşırlar, ailəm məni evləndirir və s. hamısı ilə razıyam müəyyən qədər. amma unutduğumuz bir şey var ki, ölkə bizdən ibarətdir. "özün çıxıb getmisən, sənə indi danışmaq asandır, başa düşməzsən nə çəkirik" deməyinizi eşidirəm, buna qarşı tutarlı bir arqumentim yoxdur. sadəcə yazımı oxuyub bir qədər kənardan məsələyə baxmağınızı xahiş edirəm. bu yaxınlarda həkim səhvindən bir körpə dünyasını dəyişdi. hamı facebookda bəsdir artıq, təhsil nazirimiz alkaşdır nə bilim səhiyyə bərbad vəziyyətdədir, tüpürüm ölkəyə, bircə çıxıb gedə bilsəydim deyə statuslar yazmağa başladı. mənə maraqlıdır, bu insanlar doğurdan fikirləşirlər ki, başqa ölkələrdə həkim səhvindən adam ölmür? almaniyada ildə 18 min adam həkim səhvindən dünyasını dəyişir. elə bilirsiniz səhiyyə sektoru avropada çox yaxşıdır? və ya ordudakı vəziyyətdən hamımız şikayətlənirik. əsgərləri incidirlər, onlar da intihar edir. amma bilirsiniz alman ordusunda 2015-ci ildə 30 qulluqçu intihar edib. hətta adı çəkiləndə hamımızın sayğı duruşunda durduğumuz türk ordusunda belə əsgər intiharı çoxdur. əsgərlərə lazımsız tapşırıqlar əmrlər verilir deyirlər. ala heç biriniz amerikan filmlərində məşhur döşəməni diş fırçası ilə təmizləmə səhnəsini görməmisiniz?ikinci dünya müharibəsində elit alman diviziyalarında ayaqqabını parıldatmaq xəstəliyi vardı zabitlər arasında. hamı bilirdi ki, şərq cəbhəsində yağışın, palçığın, bataqlığın içində yarım metr belə parıldayan ayaqqabı ilə getmək mümkün olmayacaq. ancaq ayaqqabını parıldatmaq hər gün vacib idi və ciddi nəzarət olunurdu.
ən pis təsir edən məsələ də təhsildir. sözsüz ki, avropada təhsil aldıqdan sonra daha keyfiyyətli həyat şansını artır. ancaq azərbaycanda təhsil yoxdur deyib, oxumamaq ağılsızlıqdır. elə bilirsiniz avropada hansısa möcüzəvi yolla beyninizə bilgiləri yerləşdirəcəklər? siz də bütün günü daşağlarınızı qaşıyıb, günəşə verəcəksiniz? hər yerdə nəsə öyrənmək üçün əziyyət çəkəcəksiniz. zəhmətsiz mümkün deyil. bundan əlavə azərbaycanda orta məktbədə və ya universitetdə ara bir kitabı açıb vərəqləyən şagird ya tələbə burda illərin qəzet oxuyanı, intelektual wunderkind münasibəti görür. xəbəriniz yoxdur özünüzdən.
və ya qadınlar kişilərin şorgözlüyündən küçədə narahat etməyindən şikayətlənir. artıq yazmışam mənim 2 rəfiqəmin başına gəlib qatarda getdikləri yerdə, önlərindəki orta yaşlı qarınlı kişi penisini çıxarıb bunlara baxaraq masturbasiya etməyə başlayıb. ya da sadəcə mənim yaşadığım rayonda son 6 ay ərzində iki zorlama və ardınca qətl hadisəsi qeydə alınıb. hər bir şəhərin qısa ətəklə gəzə biləcəyiniz və gəzə bilməyəcəyiniz yerləri var. hətta mədəniyyətindən dəm vurduğunuz parisin belə. düzgün insanlarla bakıda hətta orqiya belə təşkil edə bilərsiniz. düzgün dost-tanışla bakıda berlindəkindən daha rəngli gecə həyatınız ola bilər.
indi də məni narahat edən pis şeylərdən danışım. məsələn bir ara almaniyaya sənəd vermək üçün xüsusi kömək göstərən şəxslər və ya şirkətlər var idi. adamlar sizin üçün bir anket doldurur və sadəcə hansı sənədləri göndərməyinizi yazır. siz isə onlara 500-600 avro ödəyirsiniz. belə təmbəllik belə məsuliyyətsizlik siz avropa gəncində müşahidə edə bilməzsiniz. bundan başqa qadınlarımız azadlıq istəyirlər, ancaq mən indiyə kimi çox az azərbaycanlı qadında öz büdcəsinə nəzarət alışqanlığı müşahidə etmişəm. bundan başqa hamı azad olmaq istəsə də, çox az adam azad qərar vermə məsuliyyətini öz üzərinə götürmək iqtidarındadır. adətən belə azadlıqlar bir neçə həftə çəkir cəmi.
yekunda futbol komandasından tutmuş, siyasətçisinə kimi ölkəmizin insanlarını tənqid edərkən özümüzün də bu insanlardan olduğumuzu unutmamalıyıq. təbii ki, pis şeylər haqda yazmışıq, yazacağıq da. amma hər birinizdən xahiş edirəm, düşünməyin ki, ölkəmizi tərk etdikdən sonra bu problemlərə bir dəfəlik əlvida deyəcəksiniz. hər kim imkanı varsa, xaricə getməyə çalışa bilər. imkan deyəndə sadəc pulu nəzərdə tutmuram. ancaq həyatınızdakı tək məqsədinizin bu olması iyrəncdir, belə etməyin. əgər tək məqsədiniz budursa, inanın getdiyiniz ölkədə xəyal qırıqlığına uğrayacaqsınız.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
seçim haqqına sahib olmaq. təbii seçmədə ciddi söz sahibi olmaq. yəni bir kişi genlərini mümkün qədər çox yerə yaymağa çalışır. qarşısına çıxan iyrənc olmayan hər dişi ilə cütləşməyə hazırdır. qadın isə daim ən yaxşını gözləyir. içindən gələn bir hiss ilə, instinktiv olaraq namizədlər arasından ən yaxşını, nəslini davam ettirməyə ən layiqlisini seçir və ya seçməyə məcburdur. ona görə fikirləşirəm ki, təbii seçmədə çox böyük rol oynayırlar. bütün bunlar vəhşi təbiətə aiddi təbii ki. o ki qaldı bizim cəmiyyətə bizdə vəziyyət kişilərə heç də sərf eləmir. qadınların o daim ən yaxşını axtarmaq instinkti başımıza oyun açır deyə düşünürəm. məncə qadınların daim nələrdənsə narazı olması bununla bağlıdır. qadının bir kişiyə sona qədər sadiq qalacağına inanmaq risklidir. nəticədə insan heç vaxt ən yaxşı ola bilməz axı. bir yerlərdə həmişə daha yaxşıları var. bir gün sevəcəyim qadının başqa birindən xoşu gəlməyəcəyi onu arzulamayacağı barədə bir zəmanətim varmı? mənim heyvani ehtiyaclarım içimdə yaranan spermi bir dişi bədəninə boşaltmaqdan ibarətdi. bu istər bir dişi olar istərsə də çox ola bilər. demək istəyirəm ki, mənim xəyanət eləməməyim olduqca asan olardı. sex`ə olan aclığımı doyurmaqla iş bitmiş olur. amma qadının ən yaxşısını axtarmaq instinktinə nə deyək? tutalım ki, məndən xoşu gəldi və birlikdə olduq. bir müddət keçəndən sonra daha yaxşı erkək tapdı. təbii ki, bu vəziyyətdə hər qadın mütləq xəyanət eləyəcək demirəm. mənimlə sevişərkən başqasını xəyalında tutmadığına zəmanət varmı? ya da heç tutmasın. axı onun həyatının qəhrəmanı ola bilməyəndən sonra, arzuladığı kişi ola bilməyəndən sonra mənimlə sevişsə nə mənası var? içində daim nələrinsə çatmadığını hiss eləyəcək. onun həyatında nəsə çatışmırsa mən necə xoşbəxt olacam? nə isə sözlük. demək istədiyim odu ki, həyat qəhbədi. açıq şəkildə, indiki vəziyyətdə, yəni ölkəmizdə və digər bizim kimi yerlərdə qadınlar bakirəlik və bənzəri mövzulara görə çox sıxışdırılır. amma həqiqət də budur ki, özümüzə qayıtsaq kişinin durumu daha `yaş`dı. bəzən kişilər `genetik lotoreyada` qalib gəlməkdən danışırlar amma mən burda heç birqalibiyyət görmürəm.
bilirəm ola bilər kişilər də seçim edir. çünki, ən azından kənarda qalan qadınlar da olur. amma dişilər qədər deyil. ən azından mən belə fikirləşirəm.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
varlığımızın məqsədsiz olmasının əslində bir xoşbəxtlik olduğunu düşündüyün anlardır həmçinin. çoxumuz dinlərimizi tərk edəndən sonra ay həyatın məqsədi yoxdur, ay var ya yox olmağımızın fərqi yoxdu deyə haqlı yerə mızıldanırıq. amma bu gün iş yerində tualetdə işəyəndə belə bir düşüncə gəldi ağlıma. başqa bir entrymdə mükəmməlliyətçiliyin necə qorxaqlığa və təmbəlliyə səbəb olduğundan danışmışdım. çıxış yolu kimi, özümüzə yaraşdırdığımız özəllikləri ehtiyatla seçməli və başımıza nə gəlirsə gəlsin, sadəcə həyatı öyrənən şagirdlər olduğumuzu unutmamağı təklif etmişdim* necə ədəbi səsləndi amk . bax bu düşüncələrimizi qorumaq istəyiriksə, onda məqsədsiz bir varlığımızın olması bizə verilən ən böyük hədiyyədir. bir düşünün əgər həyatımız hansısa müqəddəs, ya da adi bir məqsədə xidmət etsəydi, onda əlimizdə sadəcə sonlu sayda fürsətlər olardı və ölənə qədər dırnaq arası şagird ola bilməzdik. nə vaxtsa ustalaşmalı idik. onda həyat bizim üçün öyrənmək və icra etmək deyə iki hissəyə bölünərdi. lakin məsələ burasındadır ki, heç vaxt heç kim tam öyrənə bilməyəcək. həmişə səhvlər olacaq və əgər siz müəyyən müddətdən sonra özünüzü usta sayırsınızsa, elədiyiniz səhvlər sizin özünüzə güvəninizi azaldacaq. beləliklə yenidən qayıdacağıq tənbəlliklə mükəmməliyətçiliyin eyni adamda var olması probleminə. indi fikirləşin, həyatınızın bir son məqsədininin olmaması, sona qədər şagird qalmaq icazəsinə sahibsiniz deməkdir. siz istər uğur qazanın, istər qazanmayın, dünya fırlanmağına davam edəcək.
not: təbii ki, elədiyimiz səhvlərdən, hələ naşıyam, brat, bəhanəsi ilə yaxa qurtara bilməyəcəyik. əgər cəmiyyətə bir zərər dəyibsə, əvəzi ödənilməlidir. sadəcə yenidən başlamaq şansınız olacaq. həm də əzilməmiş bir öz güvən hissi ilə.
not 2: yuxusuzluq da sərxoşluq kimi bir şeydir mk. 6 saat hardcore termodinamikadan sonra gic-gic danışır adam istər istəməz.
not 3: siz indi, mənsə sabah dincələndən sonra sevinim ki, indi söhbətimə termodinamikanın ikinci qanunu qatıb çərənləmədim!
şirin yuxular, gözəl insanlar.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
içində qəribə bir həyəcan olur. elə bilirsən nəsə olacaq. amma heçnə olmur. nə yemək ləzzət eliyir, nə musiqi, nə də ətrafındakılar.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
aşağıdakı sözləri ilə təkərə salmış və "doğurdan e bu nə gijdıllaq şeydir" dedirtmişdir.
"uşaq vaxtı məndə içində amerikanın bütün prezidentlərinin şəkli olan albom var idi. hər prezidentin şəklinin altında onun haqqında qısa məlumat yazılmışdı. mən baxırdım ki, `hüquqçu, hüquqçu, hüquqçu, iqtisadçı, hüquqçu və s. ` amma heç anlaya bilmirdim. fikirləşirdim ki, hüquqçular axı pul qarşılığında bir tərəfi müdafiə etməyi öyrənirlər. bu tərəf haqsız da olsa, qanuni bir yol tapıb onu müdafiə edirlər, buna görə pul alırlar. belə adamların prezident seçilməsi axı nə dərəcədə doğru ola bilər."
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
fizikadakı ən əsas fiziki sabitlərdən biridir. həmçinin zamanı da məkan kimi ələ almağımıza imkan verən bir əmsaldır. kainatda ən böyük sürət olub, təxminən saniyədə 300 min km məsafə qət etməyə bərabərdir. kainatın nəhəngliyini, sonsuzluğunu və möhtəşəmliyini nəzərə alanda əslində işıq sürətinin bir limit olması insana qəribə gəlir. çünki kainatı keç, sadəcə elə bizim günəş sistemimizdə işıq dalğalarının bir nöqtədən digər nöqtəyə çatması üçün dəqiqələrlə gözləməliyiksə, onda əslində bu çox da böyük sürət deyil. amma bu işin bir əmması var. bu əmma xüsusi nisbilik nəzəriyyəsidir. bu nəzəriyyəyə görə sürətlə hərəkət edən cisim üçün məsafə daralır, zaman isə yavaşıyır. məsələn qatar işıq sürətinə yaxın sürətlə hərəkət etdikdə biz kənardan baxarkən ondakı saatın yavaş irəlilədiyini və qatarın daraldığını görürük. işin nisbi olan tərəfi isə odur ki, qatardan baxan da ətraf aləmin daraldığını və ətraf aləmin saatının yavaş getdiyini görür. einstein reyiz deyir ki, hər iki müşahidəçi haqlıdır. indi sizdən bir şeyi təsəvvür etməyinizi istəyirəm. yüksək sürətlə gedən gəminiz olduğunu düşünün. sizin üçün kainat daralacaq. və siz hərəkət istiqamətində eyni zamanda daha çox məsafə qət etmiş olacaqsınız. qət etdiyiniz məsafə işıq sürətinə yaxınlaşdıqca artır, çünki məkan getdikcə daha çox bükülür. bəs işıq sürətinə çatarkən nə baş verir? məkan bir nöqtədə cəmlənir. bu isə o deməkdir ki, siz işıq sürətinə sahib olarkən kainatda hərəkət etmək üçün qətiyyən vaxt sərf etmirsiniz. indi burda fikirlərimizi toplamalıyıq:
1. sürətlə hərəkət edərkən məkan daraldığı üçün əslində sürətimizlə hesabladığımızdan daha çox məsafə qət edirik.
2. bu klassik sürətlə, məkanın daralmasından yaranan əlavə sürət arasında fərq işıq sürətinə yaxınlaşdıqca böyüyür. yəni işıq sürətinə yaxınlaşdıqca klassik olaraq hesabladığınızdan daha çox sürətə sahibsiniz.
3. tam işıq sürətinə çatdıqda kainat sizin üçün bir nöqtədən ibarətdir, və bir nöqtədən digərinə hərəkət etmək üçün qətiyyən vaxt sərf etmirsiniz, yəni sərf etdiyiniz zaman sıfıra bərabərdir. gəlin sizə orta məktəbdən bildiyiniz bir düsturu və riyazi bir qaydanı xatırladım. məsafə/zaman=sürət. uzaq bir məsafə qət edirsiniz amma bunun üçün sıfır zaman sərf edirsiniz. sıfıra böləndə nə alınır? əslində olmur amma getdikcə daha kiçik ədədə bölməklə sonsuzluq alırsınız. bu o deməkdir ki, işıq sürətinə yaxınlaşan cismin həqiqi sürəti (ingiliscə proper speed) sonsuza yaxınlaşır. məhs bu səbəbdən işıq sürətini ötmək mümkün deyil, çünki bu sürət əslində sonsuz sürət deməkdir. sonsuzluqdan daha böyük sürət?
ikinci bir şey deməzdən əvvəl xatırlatmaq istəyirəm. danışdıqlarım işıq sürəti və ona yaxın sürətdə hərəkət edən cisimlərin özü üçün keçərlidir, kənar müşahidəçi yenə də hər şeyin ancaq saniyədə 300 min km sürətlə gedə bildiyini görür. yəni günəşdən yerə gələn işıq bizim üçün 8 dəqiqəyə gəlir, baxmayaraq ki, işıq özü bunun üçün vaxt sərf etmir.
günəşdən gələn işıq 150 milyon km məsafə qət edib bizim dərimizə dəyir və nəticədə dəri altı bir hüceyrələrin dnt-sini dağıdır. dnt-ni dağıtmaq üçün işıq enerji və impuls sərf edir, yəni dnt molekuluna enerji və impuls ötürür. fikiləşin, işıq günəşdə yarandı heç bir vaxt sərf etmədən bədəninizdəki bir molekulla qarşılıqlı təsirə girdi və ona enerji, impuls ötürdü. təkcə bunu yox işığın hər yaranıb, udulma prosesini düşünün. işıq əslində kainatdakı cisimlər arasında ani enerji mübadiləsindən başqa bir şey deyil.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
acı səslənsə də mövcud olması demək olar ki, qeyri mümkün olan bir fenomendir. bizim köçmək istədiyimiz ilk qonşumuz marsa belə elektromaqnit dalğaları ən azı 4 ən çoxu 24 dəqiqəyə gedib gəlir. marsda hər hansı bir səhifəyə girmək istədiyinizi düşünün. adresi yığırsınız və göndərdiyiniz istək əvvəlcə yer kürəsinə gəlməlidir. ən azı 4 dəqiqə. bundan sonra yerdəki serverlər bu məlumatı alıb, cavab göndərəcəklər sizin cihaza. bu da ən azı 4 dəqiqə. yəni google-a girib "funny cat videos" yaza bilmək üçün ən azı 8 ən çoxu 48 dəqiqə gözləyəcəksiniz. yazıb axtarışı başlatmaq, ümumiyyətlə internetdəki bütün aktivlik bir o qədər də vaxt alacaq. amma email və xəbərlər kimi bəzi funksiyaları nisbətən az problem ilə işlədə bilərsiniz.
bir də ümid edə bilərsiniz ki, marsa səyahət nə vaxtsa o qədər ucuz olacaq ki, google, microsoft kimi nəhəng şirkətlər öz serverlərinin klonunu qırmızı planetdə yaratmağı fikirləşsinlər. bu zaman serverlərdəki yeniliklər davamlı olaraq aktuallaşdırılacaq və siz nisbətən daha az problem ilə youtubeda istədiyiniz pişik videosuna baxa biləcəksiniz.
amma skype və ya canlı telefon bağlantısını unutsanız yaxşıdır. bu xidmətlərdə məlumatın gecikməsinin qarşısını almaq mümkün olmayacaq.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bəzən dahiləri kəşf eləyən onları daha da ucaldan bəzən də standart düşüncələr yaradaraq istedadları məhv edən peşə sahibi. adətən ortalama bilik sahibi, bilgisinin də çoxu praktikadan çox nəzəriyyəyə dayanan, 20-30 nəfər insan* bəzən də daha çox qarşısına çıxıb bildiklərini anlatmaq bacarığı olan insandır. öyrətdiyi elm sahəsinə görə ağıla gələn müəllim obrazının cinsiyyəti dəyişir. biraz pis çıxdı deyəsən. demək istiyirəm ki, bəzi fənnlərdə qadın bəzi fənnlərdə kişilər daha bacarıqlı olur. tələb olunan müəllim tipi çox vaxt müxtəlif olur. bəziləri müəllimin əzazil olmasını, tələbələri "cilovlamasını" vacib sayır. bəziləri müəllimin çox bilgili olmasına önəm verir. belələri ingilis dili müəlliminin danışığına, riyaziyyat müəlliminin zəkasına və ya misal həll eləmək təcrübəsinə vurulur. bir başqaları müəllimin zəkasının deyil də öyrətmək bacarığının vacib olduğunu düşünür. müəllimlərin aşağı vəya yuxarı qiymət vermələri də həmişə fikir ayrılığına səbəb olur. bir də xüsusilə "öldürmüş" bir qrup insan var ki, müəllimin "panyatkasına" önəm verir. məsələn sevgilisi icazə alıb dərsdən çıxdıqdan sonra müəllimdən qızı ötürməyə icazə istəyib rədd cavabı alan və buna görə müəllimi panyatkasız adlandıraraq pis müəllim olduğunu düşünən insan görmüşəm. haqqlı olub olmaması mübahisə mövzusudur və entry yazmağıma səbəb bu deyil. mənim bəyəndiyim müəllim obrazı həmişə ətrafdakılardan fərqlənib. bir şeyi də boynuma alım ki, indiyə qədər heçvaxt "bu müəllim pisdi" deməmişəm. amma favori müəllimlərim həmişə olub.
deməli elektronika dərsimizə təzə seminar müəllimi gəlib. müəllim deyəndə qaqaşın 30 yaşı heç olmaz. bu adamın ilk seminarında 20-25 nəfər adam var idi. sonrakı seminarında 7 nəfər olduq. axırıncı seminarında 4 nəfər idik. onun da ikisi telefonla oyuyurdu o biri də seminarın yarısından çıxıb getdi.bundan sonra tək də olsam o qaqaşın dərslərinə getmək istiyirəm. ona baxanda gələcəyimi görürəm. gələcəyimi deyəndə ki, arzuladığım, özüm üçün xəyal qura bildiyim tək gələcəyimi görürəm. bəlkə də artıq bunu təsəvvürümdə canlandırdığım üçün o gələcək mənə qismət olmayacaq. bir entry`im də bu barədə danışmışdım. mənimdə planımda unini qurtarandan sonra orda qalıb işləmək var. bacardığım tək şey budu çünki. mühəndis karyerası falan filan təsəvvür eləyə bilmirəm. xasiyyətimi və xarici görünüşümü də nəzərə alaraq bu qaqaşı mənim 7-8 il sonrakı vəziyyətimə oxşatdım nəsə. deməli məndən 1-2 sm hündür, məndən azmaz dolu bir adamdı. mənim kimi o yetimin də bədəninə düyməli köynəkdən başqa heçnə yaraşmır. indi keçim müəllimliyinə. adam kayfullanın biridi. ixtisasca fizikçidi, hansı rüzgar vurub atıb elektronikaya bilmirəm. ən çox işlətdiyi söz "fərqi yoxdudu". gijdıllağa deyirsən filan şeyi burda tədbiq edək yoxsa burda deyir fərqi yoxdu. dəhşət də xəyalpərəstdi. elmə vurulmuş insandı, dərsi danışanda uşaq kimi sevinərək danışır. təsəvvür eliyin yetim yarımkeçiricilərin işləmə prinsipindən danışırdı söhbəti gətirdi kvant mexanikasına. danışdıqca hiss eliyirsən ki, bu mövzular onu necə dərindən heyrətləndirib necə həvəslə danışır. deyir prinsipcə sizin bədəninizdə olan bir oksigen atomunun bir elektronunun sirius ulduzunun içində bir yerdə olması da bir ehtimaldı amma bu ehtimal çox kiçik olduğu üçün yox deyə qəbul edilir. bundan başqa adam riyaziyyat dahisidi. hiss olunur ki, fizika təhsilində nəyi var integral-törəmə hesabı eliyib indi götü şişib. mən burda çantasız gəzən adam görməmişəm amma bu paçan dərsə qoltuğuna vurduğu bir yığın kağıznan gəlir. mənim də bəyəndiyim müəllim obrazı budu. istəmirəm müəllimin mənim üstümdə otoritesi olsun. düzdü otoritesi olanda çox da sərt qarşı çıxmıram amma yenə də istəmirəm. misalda nəsə problem olanda müəllimlə bir yerdə mal-mal lövhəyə baxmaq, qarşılıqlı arqumentlər bildirərək problemi bir yerdə həll eləmək mənə ləzzət eliyir. özümü bir elm adamı kimi hiss eləməyimə səbəb olur, məni bir havalara salır. liseydə də bir müəllimim belə idi, o da favorilərim arasında idi. amma halbuki onun xasiyyətini liseydə heçkim bəyənmirdi. indi də bu xiyarı heçkim bəyənmir. hamı bunla paralel eyni seminarı deyən müəllimin yanına gedir. bəlkə də 2-3 ilə unidən sikdir eliyəcəklər bunu, bəlkə də daha tez. amma onun elmə olan həvəsini başqa müəllimlərdə görmədim mən. xasiyyətimi nəzərə alaraq deyirəm ki, çox güman ki, mən də tez-tez dərsdən kənara çıxan bir seminar müəllimi olacam.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
qısa tərif: təmbəlliyin elmi adıdır. nisbətən uzun tərif: indi elənilməli bir işi səbəbsiz yerə bir qədər sonraya ertələməkdir. adətən əsas prioritet işin əvəzinə çox da önəmli olmayan işləri görür adam. məsələn imtahana hazırlaşmalı olduğun halda pəncərələri parıldadırsan, paltarları şkafdan çıxarıb, ütüləyib yenidən səliqə ilə şkafa düzürsən. yarı dolu zibil vedrəsini boşaltmağa gedirsən, evi silib süpürüb təmizləyirsən və s. problemin həll yolu, görülməli olan işi xırda hissələrə bölüb beyni aldatmaqdır. amma bu belə hər zaman işləməyə bilir. ehtiyatlı olmaq lazımdır.
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1336
blok - başlıqlarını gizlət
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1343