marsdan gələn meteoritdir. 1911 ci ilin iyun ayında sübh erkəndən misirin nakhla adlı kəndinə meteorit düşür. əlbəttə bu hadisə çox insanı maraqlandırmışdı, insanlar ancaq 70 ildən sonra bu meteoritin haradan gəldiyini öyrənə bilmişdilər. 1976-cı ildə nasa marsa viking adlı iki kosmik aparatı yollayır. məlumatlara əsasən astronomlar aşkar etdilər ki, mars atmosferinin sıxlığı planetimizin atmosferinin sıxlığından 100 dəfə daha azdır və daha çox karbon dioksiddən ibarətdir. həmçinin orada az miqdarda azot, arqon, su buxarı və oksigendə vardır. bir neçə il sonra nakhlanın tərkibində olan qazları və ona oxşar nümunələri analiz edərkən onlar qəribə nəticələr əldə edirlər. meteoritlərin çoxları asteroidlərin qalıqlarıdır. alimlər tapırlar ki, bu meteorit marsdan gəlib. təxminən 1 millyard il əvvəl marsda bir vulkan püskürür və lavası soyuyaraq qatı qayaya dönüşür. yüzlərcə milyon il sonra isə bu qaya su ilə dolur. çox illər sonra marsa böyük bir asteroid düşür və nəhəng bir krater əmələ gətirir. qalıqların əksəriyyəti kosmosa tullanmışdı. lakin marsın qravitasiyası onlardan birini yerə tərəf itələmişdi. bu tip meteoritlər planetdən planetə mikroskopik yükünü, həyat toxumunu rahatca daşıya bilər. bu meteoritlər planetlər arası gəmi adlanır.
planetimiz dövür etdikcə nüvənin qalın qatında sirkulyasiya edən maye halındakı dəmir, elektrik axınını daşıyan bir kabel əməliyyatını yerinə yetirir. həmin bu elektrik axınları maqnit sahəsini yaradır. maqnit sahəmiz bizi kosmosdan biosferaya gələn zərərli şüaların zərbəsindən qoruyur. kosmik şüalar dnt- ə çox böyük zərər yetirə bilər. təsəvvür edin ki, maqnit sahəmiz olmasaydı canlılarda baş verən mutasiya səviyyəsi çox yüksək olacaqdı.
tektonik hərəkətləri zamanı qonşu qitələrin löhvələrinin altındakı dəniz yatağının çökməsi nəticəsində meyadana gəlmişdir. bu çökəklikdə dəhşətli dərəcədə təzyiq var. buna baxmayaraq burada da həyat mövcuddur. günəş şüalarının okeanın dərinliyinə düşməməsi o demək deyil ki, orada işıq yoxdur. su altında yaşayan bir çox müxtəlif canlılar bioloji işıqlanma deyilən bir yolla qaranlıqda işıq verir. amma əgər işıq yoxdursa deməli fotosintezdə yoxdur. bu o deməkdir ki, əgər bitki yoxdursa deməli qidada yoxdur. daimi gecə yarısı aləmi olmasına baxmayaraq burada bir qida zənciri var. o xemosintez deyilən bir sürəclə başlayır. bu mikroskopik canlılar yeraltı qeyzerdən cıxanlarla qidalanmağı öyrənirlər. bu hidrogen sülfur deyilən zəhərli qazdır. bu qalın qara tüstü kimyəvi enerji verir. onun sayəsində çökəklikdə həyat mövcuddur. kiçik xərçəngkimilər bu bakteriyalarla qidalanır. daha böyük canlılar isə bu kiçik xərçəngkimilərlə qidalanırlar.
ulduz toplusudur. 100 il əvvəl formalaşmışdır. bu ulduzların hər biri bizim günəşdən təxminən 40 dəfə parlaqdır. əsrlər boyunca pleiades insanlar tərəfindən görmə qabilliyətini yoxlama məqsədilə istifadə olunurdu. əgər adam onlardan 6 dənə görürdüsə o zaman görmə qabilliyəti normal sayılırdı, 7 dən çox görürdüsə deməli o adam döyüşlər və ya kəşfiyyat üçün ideal namizəd idi. qədim druidlər və keltlər hesab edirdilər ki, bu ulduzlar vaciyəvi hadisələrdən xəbər verir. onlar hesab edirdilər ki, pleiades səmada peydə olanda, ölülərin ruhları yerdə gəzişirlər. təxmin olunur ki, məhs halloween bayramının qeyd olunmasının səbəbi bundan irəli gəlir. pleiadesin səmada peydə olunması haqqında insanlar əsrlər boyu əfsanələr danışırdılar. hinduların əfsanəsinə görə çox illər əvvəl bir neçə qız ulduzların altında rəqs etməyə gedirlər. və birdən ayılar onların üzərinə hücum etməyə başlayır. qizlar var gücləri ilə qaçıb böyük bir daşın üzərinə çıxırlar. onlar xilas olunmaq üçün daşa yalvarmaqa başlayırlar. daş onların yalvarışlarını eşidib böyüyüb qayaya çevrilir və qızlar ulduzlara çevrilirlər. həmin qaya indi də amerikanın vayoming ştatında yerləşir və iblisin qülləsi adlanır. pleiades həmişə həmin qayanın üzərində görünür. qədim yunanlar isə onları " atlasın 7 qizi "adlandırırdılar. günlərin bir günü bu 7 qiz dolaşmağa və əylənməyə çıxırlar. bu vaxtı orion yaxınlıqda olur və qızları görür. o, öz ehtirasını boğa bilməyib onların üzərinə yüyürür. orion 7 il yorulmadan qızları təqib edir. qızlar qaçmağa başlayır və zevsə yalvarırlar ki, onları xilas etsin. zevs qızların səsini eşidir və onları pleiadisə çevirir. orion əqrəb sancmasından öləndə zevs onu səmada yerləşdirir ki, qızları təqib etməyə davam etsin. bu cür təsəvvürlər imkan verirdi ki, bizim ulu babalarımız ulduzlara daha da yaxınlaşsınlar.
nəhəng ulduzların ən dramatik partlayışıdır. massiv ulduz öləndə toza dönüb yayılır. bu maddə kosmosda sərhədsiz yayılır və ulduz işığı ilə hərəkət edərək özünə qravitasiya toplayır. kosmosda heç nə hədər itmir, ulduzlar toza dönüşür və yenidən tozdan doğulurlar. o hadisə tamamlandıqdan sonra onun qalıqları qalır. o qalıqlar hantel formasında genişlənən buludlardır. buludların mərkəzində inanılmaz bir ulduz yerləşir. kleeia ulduzu bizim günəşdən 100 dəfə massiv 5 milyon dəfə parlaqdır. nüvənin çökməsi o zaman baş verir ki, nüvə fusionunun saxlanılması üçün yanacaq tükənir. əgər ulduz çox massivdirsə onun radiyasiyasının təzyiqi qravitasiyanın gücünə üstün gəlir və nətiсədə çox böyük partlayış baş verir hansı ki, hipernova adlanır. başqa sözlə desək çox böyük supernova. bu o dərəcə güclü partlayışdır ki, supernova onun yanında adi görünür. əgər onun yaxınlqında planetləri olan günəş sistemi varsa və onlarda həyat mövcuddursa onların aqibəti bəllidir. hipernova kosmosa çox güclü radiyasiya buraxır. o dərəcə güclüdür ki, ondan 10-100 işıq ili uzaqda olan planetlər atmosferlərini itirib çox güclü radiyasiyaya məruz qalacaqlar. bizim planetimiz kleeia təxminən 1500 işiq ili uzaqdadır. yani o bizə gəlib çatana bizim günəşimiz böyüyəcək böyüyəcək və bizi güclənən qravitasiyası ilə yeyəcək.
toxunma, bir-birinə dəymə, yaxınlıq, əlaqə deməkdir. misal üçün, oğlan əli ilə qızın yanağına toxunur. lakin əslində toxunmur. təmas deyilən bir şey yoxdur. nece yoxdur? indi mən sizə izah edim. material predmetlər heç vaxt toxunmur. hər atomun mərkəzində balaca nüvə olur hansı ki, elektron buludu xəttləri ilə dövrəyə alınır. atomlar yaxınlaşanda oğlanın atomunun elektron buludu qızın atom buludunu geri itələyir. elektron buludlarla dövrəyə alınan nüvə, amortizatır kimi fəaliyyət göstərən görünməz enerji sahəsi yaradır. elektron buludu konfiqurasiyasi elementin xassələrini müəyyənləşdirir. normal şəraitdə yerdə atomların nüvələri heç vaxt toxunmur. biz toxunuşu hiss edirik amma bu bizim görunməz enerjili sahələrimizdir hansı ki, kəsişirlər və sonra bir - birini geri itələyirlər.
ağ-mavi nəhəng rigelin elektronlarının təzyiqi onun kollapsını saxlaya bilmir, onun atomlarının nüvələri toqquşana kimi sıxılmağa davam edir. atomların nüvələri arasındakı bu sürəc bitənədək, rigelin həcmi təxminən 100-1000 dəfə kiçilir. sonra ən qüvvətli nüvə reaksiyası başlayır hansı ki, supernova adlanır. çox hallarda bu sürəc millyon- millyard il çəkir amma rigeldə bu saniyə ərzində baş verir. ulduzdan yalnız bir şəhər boyda nüvə qalır. nəticədə tez çevrilən pulsar adlanan neytron ulduz yaranır.
akutaqava rünoskenin hekayəsidir. hadisə çinin nankin kibogay bölgəsində baş vermişdir. kinka adlı 15 yaşında olan gözəl bir qız kasıb ailəsinə kömək etmək üçün fahişəlik edir. lakin rəhmətlik anası tərəfindən xristian olaraq böyüdülmüş hətta xaç suyunada salınmışdı. ancaq bir problemi olur ki, kinka sifilis xəstəliyinə tutulur. onun yaşlarında və onun kimi fahişəlik edən rəfiqələrindən öyrənirki, xəstəlik zamanı cinsi əlaqədə olsa bu xəstəlikdən canını qurtara bilər. amma kinka öz xoşbəxtliyi üçün başqalarına iztirab çəkdirmək istəmir. aclıqdan ölsədə bu xəstə halı ilə yatağına müştəri almayacağına isaya and verir. bu səbəbdən yavaş -yavaş bütün müştərilərini itirməyə başlayır və maddi cəhətdən sıxıntıya uğrayır. bir gecə qapı anidən açılır və içəri sərxoş bir yad adam girir. kinka bu sərxoş adamın üzünü görəndə çox təəccüblənir. balaca beynində fikirləri qarışır və o adamın üzü ona haradansa tanış gəlirdi. sonra gözü birdən çarmıxa çəkilmiş isaya sataşır və görür ki, bu üz eyniylə isa peyğəmbərə aiddir. hadisələr elə bu andan etibarən qəribə bir boyuta çevrilir. davamını isə siz özünüz oxuyun.
qeyd: akutaqava bu hekayəni tanizaki çuniçironun "nankində bir gecə" adlı əsərindən faydalanaraq yazmışdır. inancın gücünü vurğulayan ekzotik hekayədir.
bavariyaya böyük mənfəət qazandıracaq məşqçidir. bavariya onu əldən buraxmamalıdır. yeri gəlmişkən "porto" ilə oyunda budunun yuxarı hissəsindən şalvarı cırılmışdı və onunla it balası kimi məzələnmişdilər.
gizli kameradır. ön divarında çox xırda deşik açılmış qara qutudur. həmin deşikdən qutuya keçən işiq şüası qutunun arxa divarına düşür və burada qutunun qarşısındakı görüntünü əks etdirir.
tuşla çəkilmiş şəkil. sudzuki bu növ rəssamlıqı belə qəbul edir: "sizə elə gəlir ki, fırça rəssamın iradəsindən asılı olmadan öz-özünə hərəkət edir. əgər fırça və kağız arasında hansısa bir fikir yaransa effekt yoxa çıxar".
çox özünə məxsus yazan və psixi cəhətdən ağır əziyyətlər çəkmiş yazıçıdır. 8 aylıq olanda anası ağır depressiyadan intihar edir , akutaqavada uşaqlıqdan irsən travma almışdır. atası və nənəsi ilə böyüsədə o, həmişə tək idi, kitabları ilə birlikdə böyümüşdü. özünü hər dəfə intihara sövq edirmiş, yaşaya bilmirmiş, həmişə yuxu dərmanları ilə saxlayırdı özünü. sonra akutaqava evlənir ( bu bir hekayəsində də var) uşaqlarıda olur və ailədə hər şey yaxşı gedir lakin, bu insan heyatdan o derece qopub ki, ailəsi ilə yaşaya bilmir. bir müddətlik çıxır gedir oteldə qalır və orada da yazır eləyir. bir gün dözə bilmir gecə boyu yuxusuz qalır və gün doğana yaxın həmişə atdığı yuxu dərmanını overdose eliyir və ölür. onu intihara sövq etməyinin başqa səbəbləridə var. bəzi sənətşünaslar və onun ölümünü araşdıranlar deyiblər ki, akutaqava haradasa qeyd edib ki, " mən heç vaxt viktor hüqo kimi yaza bilməyəcəm". deyənlər varki sırf onun depressiyasından öz işlərini bəyənmirdi deyə intihar edib. başqa bir fərziyyə isə bu idi ki, 1-ci dünya müharibəsindən sonrakı dövürlərdə yaponiyada krizis idi, işsizlik idi, çörək tapılmırdı. akutaqavanın bacısının əri işsizlikdən ailəsini keçindirə bilmir. sığortadan pul qopartmaq ümidi ilə öz evlərini qəsdən yandırır. lakin sığorta ekspertləri bunu araşdırarkən yanğının qəsdən çıxarıldığını aşkar edir. hər şeyi itirdiyinə görə yaşamağında bir məna görmür və maşını qatarın qabağına sürüb intihar edir. akutaqavada özünü yazdığı hekayələr ilə kiçik qonorarlarla güc- bəla ilə keçindirir. bəziləri onunla əlaqələndirir ki, qaynının ölümündən sonra akutaqava məcbur bacısı və onun uşaqlarına baxmalı olur lakin, onları dolandıra bilmir, ağlını itirir və intihar edir. rasyamon hekayəsini bəyənməsəmdə en sevdiyim yapon yazıçıdır. o hekayəni xatırlayarkən musiqi əsərlərindəki preludiya yadıma düşür. giriş verilir lakin sonu bilinmir. ona görədə rejissor rasyamon filmini çəkərkən iki əsərdən istifadə edib. əvvəlcə "rasyamon darvazaları" ilə başlayıb, arxasını isə möhtəşəm hekayəsi olan " sıx meşələrdə" hekayəsi ilə davam etdirib. yeri gəlmişkən qeyd edim ki, sujetin əsasını " rasyamon darvazaları" hekayəsi daşımır.
harakiri- nəcib, alicənab intihar növüdür. yəni sıravi əsgər bunu edə bilməzdi bir general edə bilərdi və yaxud da şərəfli hərbiçi hərbi səhv edir, və bunun cəzası ölümdür, ancaq ona icazə verirdilər ki, əgər istəyirsə harakiriynən ölə bilər. lap erkən əsirlərdən feodalizm dövründə yaranmışdır. japonlar həmişə nizam -intizamı sevən millət olduğu üçün, bu ritualda onunla əlaqədər olaraq yaranib. harakiri ilə özünü yaponiyanin möhtəşəm yaziçisi olan yukio mishima öldürmüşdü. deməli 2-ci dünya müharibəsindən yaponlar məğlub çıxır, cəmiyyətdəki çalxalanmalar yaponiyani sarsidir, 10-15 il demək olarki yaponiyada keçid dövrü olur. yukio yazıçı olmaqla yanaşı həm də çox güclü və şərəfli hərbiçi olur. yukio dəhşət milliyətçi olur və öz vətənin məğlub olmasına dözməyərək özünü harakiri ilə intihar edir.
çoxlu sayda insanların ölümünə səbəb olan şəxs. bir alman jurnalında bu barədə maraqlı bir məqalə yazılmışdı. deməli 2-ci dünya müharibəsindən sonra 1946-cı ildə almaniyanın aşağı saksoniya vilayətində altensalzkoth adlı kiçik bir kəndə orta yaşlarında çujoy manıs gəlir. ancaq o dövürlərdə çujoy insan olmaq o qədərdə qeyri-adi deyildi. çünki müharibədən sonra əsgərlər müxtəlif ölkələrdən qeri qayidirdilar. nazi rejiminə qarşı çıxan və satqın adlanan köhnə alman vətəndaşları öz vətənlərinə qayıdıb özlərinə yeni həyat qururdular. deməli bu kəndin yeni sakini otto heninger adlı bu orta yaşlı adam ona yad olan yeni qonşuları tərəfindən ona veriləcək maraq dolusu sual yağışlarından qorxmayaraq, çəkinməyərək çox rahat şəkildə esl kəndli kimi odun toplayıb, balaca toyuq hininə sahib idi. bu çujoy manıs getdikcə öz həyatına və qonşularına alışmağa başlayır. artıq qonşuları tərəfindən sevilməyə başlayır və qonşuların ondan şüphələnməsi üçün səbəb olmur. amma almaniyada qalmaq çox təhlükəli idi. çünki, israilin kəşfiyyat dəstələri onu hər yerdə axtarırdı. ona görədə o, almaniyadan qaçmağın yollarını axtarırdı. ancaq o ümid edirdi ki, nə vaxtsa almaniyada rahat hərəkət edə biləcək lakin, bu umid ona illuziya kimi görünürdü. əvvəlcə o, norveçə gedib mühəndis kimi işləmək istəyirdi. sonra o, argentinaya uçmaq qərarına gəlir. otto özünə saxta passport hazırlatdırır və ricardo klement adı altında 1950-ci ildə argentinaya yollanır. bir müddət orada yaşadıqdan sonra israil kəşfiyyatçıları otto heningeri tapib argentinadan çıxarırlar. 1962-ci il 31 mayda otto heninger adı altında gizlənən ss -oberşturmbanfüreri adolf eichmann yerüsəlimdə edam olunur. altensalzkoth kəndinin sakinləri, yalnız yəhudilər tərəfindən edam olunandan sonra onun qatil olduğunu öyrənirlər və onlar onu gülərüz, mehriban və üzündə pis insan kölgəsi olmayan kişi kimi xatırlayırdılar. adolf eichmann 2-ci dünya müharibəsində avropada yəhudilərin sistematik təqib edilməsinin və öldürülməsinin planını hazırlayan şəxsdir.
məhlədəki dostlari tərəfindən diqqət mərkəzində olan uşaqdır. çox qıcıqlandığım vəziyyət idi. bir dəfə anam mənə bandana almışdı məndə onu taxıb uşaqlarla volleyball oynamağa həyətə düşmüdüm. qizlar hamisi gözlərini bərəldib mənə baxaraq bir agizdan, " sibilla hara gedirsən???" yada "sibilla gəzməyə gedirsən???" deməyə başladılar. aramizda böyük qizlarda var idi. ən böyüyü 11 ci sinifdə oxuyurdu, məhləmizin qəhbəsi idi. həmin günü helə mənim yanimda oynuyurdu arada bir deyirdi gəl öpüşək gəl öpüşək. məndə uşaq idim qanmirdim yanaqindan öpürdüm , o, isə deyirdiki yox yox dodaqdan dodaqdan. yadima düşəndə tüklərim biz biz olurdu. bəlkədə qizlar aralarında dodağlarından arada bir makas alirlar və bu onlar üçün normal bir şeydi amma mənim üçün dəhşət idi fuuu... neysə çox uzağa getməyim. bir dəfədə ailəm məni başdan ayağa təzə geydirmişdilər. düşdüm yenə məhləyə. qizlar yenə məni sual atəşinə tutdular. kalqotkani sənə kim alib? bəs bu yupkani? bəs bu ayaqqabini? hamisini atam alib deyəndə qayidib mənə, "atan sənə kalqotka alir? aaaa".elə təəccüblənirdilərki, elə bil bunlarin atasi deyildi analarına always ultra alan. nəysə bularin gözü qaldi mənim güllü kalqotkamda. dedilər gəl yarış keçirdək, qaçaq görək kim birinci çataçaq. nəysə biz qaçmağa başladıq və kimsə məni arxadan itələyib keçdi və mən müvazinətimi itirib yerə yixildim. o həmin güllü kalqotkanida itirdim.. blin axi təzə alinmişdi. o gündən qizlara nifrət oyandi məndə. özümə söz verdimki daha təzə paltarnan düşmüyəcəm həyətə. çox keçmədi 2 həftədən sonra təzə kalqotka alindi və mən yenə düşdüm sonra dghskdjvklshflldhhfkkfjdghn.......
qədim yunanca balıq deməkdir. bu akronimi yunanlar belə ifadə edir: lesous christos, theou yios soter ( tanrının oğlu). ixtis iki yerdən birləşən yaylardan ibarətdir və balığı xatırladır. qədim xristianlar ixtis işarəsini katakombalarda gizli bir simvol kimi istifadə edirdilər. hə unutmamış mən sizə ixtisdən incildə də bəhs edildiyini deyim. deməli, bir çoxlarına məlumdur ki, isanın tələbərinin bir neçəsi balıqçı idi. isa onlar haqqında " insan tutan balıqçı" kimi danışırdı. amma bunun niyə belə olduğunu bilmirəm . yadınıza gəlirsə incildə isa 5000 insanı 5 çörək və 2 balıq ilə doyurmuşdu. deyərək axirətdə tanrının hökmü ilə kimin cənnətə kimin isə cəhənnəmə gedəcəyini balıqçıların işi ilə müqayisə etmişdi. qədim müqəddəs atalar isanı pisculi ( balıq) adlandırıdılar.
)