21. sözlükdə həmişə mübahisə yaradan , bir - birinə söz soxmağa çalışan başlıqlardan qaçınmağa çalışıram. amma bu dəfə yazacam.
ilk öncə onu vurğulayım ki , dünya üzərində o amazon meşələrindən çıxmamış , afrikanın cəngəlliklərində yaşayan qəbilələrin dili xaric , təsirə məruz qalmamış , söz alıb - verməmiş dil yoxdur . hətta , çox araştırsan onların da qonşu qəbilələrlə söz alış - verişi tapılacaq. müasir türk dilləri içində ən az təsirə məruz qalanlardan biri yakutcadırsa , onda da monqolcadan , tunquzcadan izlər var. dillər hər zaman qonşu dillərlə - eyni kökdən olsun vəya olmasın - qarşılıqlı alış-verişdə olur. yəni , dil hər zaman təsirə məruz qalır , qalmalıdırda . dilimiz farsca , ərəbcə tərəfindən məhv edilib şivənləri boş quruntudur. çünki dilimiz sözü alanda , bu 2 dilin qrammatik quruluşunu da almır ki . sözü alır , onu öz qrammatik quruluşuna uyğunlaşdırır . şəkilçi baxımından zəngin olan və aqqlütinativ olan dillər asanlıqla başqa dilin quruluşunu almaz . sizə səfəvi dövrü iranından bir misal verim , fikrim tam aydın olsun. şahın quşcuları , qorçuları , fars dilli narrativ mənbələrdə eynilə belə keçir - qusçubaşiyan , qorçubaşiyan - quşcuların başı və qorçuların başı. sözlər hər ikisi türk mənşəli sözlərdir , ancaq cəm şəkilçisinə diqqət edin , farscadır. bu sözlər farscaya keçib , ancaq fars cümlə quruluşuna uyğunlaşıb . ümumu türk dillərindən farscaya 5000-dən çox söz keçib . orxun abidələrində belə soqd dilindən alınma sözlər var. tanq imperiyası dövrünə aid çin qaynaqlarında da türkcə ifadələr var. ( maraqlılara ifadəni tam olaraq da deyə bilərəm). ümid edirəm ki , bu mövzuda fikrimi kifayət qədər izah edə bildim. keçək əsas məsələyə.
dil o zaman çirklənər ki , o dildə danışanların nümayəndəsi olan və orada - burada təhsil aldığı ilə öyünən gənclər o dili bilməsin , o dili ala yarımçıq danışsın. bəli , azərbaycan - dili - yəni bizim istifadə etdiyimiz dil - çirkləndirilir. bunu da çirkləndirənlər bizlərik . bu bəhs etdiyiniz " çirklənmə " də təbii yolla baş vermir . yəni , dilin özü söz alıb - vermir. sən gedirsən , türkiyədə dılğır bir anadolu universitetində oxuyursan , başlayırsan hesabından , bloqundan araya türkcə sözlər sıxışdırmağa . sıxışdır , problem deyil. hər kəs istədiyi kimi danışa bilər . ancaq gəlib " azərbaycan dili kasıbdır " , " özümü ifadə edə bilmirəm " , nə bilim nədir desən , olmaz. bu vaxt mən də sənə deyərəm ki , dil heç də kasıb deyil. sən " uşaq və buz " , " xoruz " şerləri xaric azərbaycan ədəbiyyatından xəbərsizsən. bir də , ictimai yerlərdə ağzına su alıb oturmayasan deyə , bir - iki axundov ifadəsi əzbərləmisən. sən ənvər məmmədxanlı , süleyman sani axundov , süleyman rəhimov və b. azərbaycan dilində gözəl yazan yazıçıları oxumamısan deyə , bu dil kasıb deyil ay qardaş. dili sənin arasına sıxışdırdığın "abi" , "vallahi" , "adam" və s. ifadələr it gününə qoyur. bir misal verim , deyirsən ki , " adam çox gözəl aktyordur" . ay başına - gözünə döndüyüm , azərbaycan dilində o adam sözü heç vaxt sənin o ifadə etdiyin kimi işlənməyib axı. niyə gətirib o küçə türkcəsini soxuşdurursan bura , sonra da deyirsən özümü ifadə edə bilmirəm , dil kasıbdır. əgər azərbaycan dilinə fikir bildirəcəksənə ilk öncə o ağzınızdakı küçə türkcəsini tüpürün yerə . əgər türkiyədə düz - əməlli ictimai mühitdə olmusunuzsa görəcəksiniz ki , nə qədər səlis türkcə danışsanız o qədər sizə sayğı duyulur. açın 70 və 80-ci illərin trt spikerlərinin danışıqlarına qulaq asın və feyz alın. indi isə salamat türkcə danışanda yoxdur . ciddi deyirəm aztv izləyin. gözəl axıcılıq , təmiz intonasiya , yerli yerində ifadələr. əzizlər , xalq ifadələri işlətməkdən çəkinməyin . bu sizin "cool"uğunuza xələl yetirmir , əksinə sizi daha da ucaldar .