59. tanıtım verməkdə çətinlik yaradan başlıqdır. belə deyim:
allah - nənəm gilin evinin çardağında yaşayan, taxtaların arasından gizlincə mənə baxan ağ saqqallı, əsəbi, özünü uşaq kimi aparan babadır.
yaddaşımın ən uzaq künclərindən tapdığım, dumanlı bir xatirə var. 4 yaşım olardı, yəqin. nənəm gildəydim. nəyəsə ağlayırdım. xalam əlimdən tutdu, həyətə çıxardı və evin çardağını göstərib, "bax, allah ordan baxır, sən belə elədikcə hirslənir" demişdi. o gündən evin çardağıına kim çıxsa, allaha yemək-filan apardığını düşünürdüm. həyətdə yaramaz bir iş tutanda çevrilib çardağa baxırdım ki, bəlkə ordan reaksiya verər.
bilmirəm niyə, amma "allah" deyəndə ağlıma kül rəngdə uzun bığları, qıyıq gözləri, başında dairəvi, qırmızı rəngdə papaq olan və bu görüntüyə təkcə enli çiyinləri də daxil olan bir kişi gəlir.

mənə görə allah, insanların özlərinə bənzər, insani xarakterlərdən yaratdığı, ona çatmağa çalışdıqları idealdır. bu səbəbdəndir ki, bu idealın kriteriyalarını tapdalayanda günah hissi baş qaldırır - bu vicdandır.

müxtəlif dinlərdə, müxtəlif cəmiyyətlərdə mental təfəkkürün formasiyasına görə allahın xarakteristikası da dəyişkəndir. məsələn, aqressiv, natamam psixologiyalı müsəlman cəmiyyətlərinin allahı da özləri kimi mənfəətcildir. amma, məsələn, paganizmin allahı insanların içinə sığınıb, onları daxili zənginliklə mükafatlandırandır. türkmillətli xalqların allahı mühafizəkar, slavyanlarınkı yenilikçidir və s.

ümumilikdə, allah mizahdır. ali idarə sistemidir. ona həqiqətən gərək var, çünki insanoğlu başqa cür xaotiklikdən yaxa qurtara bilməz. bu səbəbdən də bir cəmiyyəti dəyişə bilməyin ən praktik yolu, isanların allaha baxışını dəyişməkdir. bunun ən bariz sübutu islam təriqətləridir. ki, dünən namaz qıldığı məscidi bu gün partladanlar göz önündədir.