2. davam edirik. dünya iqtisadiyyatı artıq çində gedən proseslərdən çox asılıdır. çünki hal-hazırda ən böyük tələbata malik və ən böyük istehsal və ixracatçı ölkə sayılır. 2017-2019-cu illərdə dünya iqtisadiyyatı 6.9 trilyon dollar böyüyəcək. bu böyümədən çinin payı 35%, abş 18%, hindistan 9%, eurozone 8%-dır.
yuxarıdakı entrydə demək olar ki, ümumi olaraq çinin xarici siyasət, yeni iqtisadi siyasət, milli təhlükəsizlik məsələlərini yazmışdım.
indi çinin əsas xarici siyasətdəki problemi olan şimali koreya məsələsinə dair bir az yazaq. çin bu məsələni həll etmək üçün artıq həm abş, həm də şimali koreyaya təklif paketini təqdim etmişdi. şərt bundan ibarətdir ki, şimali koreya yaponiya, cənubi koreyanın hava sərhədləri çərçivəsində roket sınaqlarını həyata keçirməkdən imtina edəcək. ancaq şimali koreya da bunun qarşılığında abş-a məxsus hərbi destroyer gəmilərin və qırıcı təyyarələrin su və hava məkanına yaxınlaşmamasını tələb edir. əslində hər iki tərəf üçün də qane edici təklifdir, amma abş razılaşmaz, çünki abş şimali koreyanı çinin gözünü qorxutmaq üçün dağıtmaq istəyir. abş çinə hərbi təyziqlərini cənubi çin dənizində də göstərir.
yuxarıdakı entrydə də yazdığım kimi çinin önümüzdəki 5 illik siyasətli xi mərkəzli olacaq. xi jinping gücü bir əldə toplamağa və çkp-nin bütün ölkədəki sərbəst bazara tam nəzarət etməsində israr edir. xi bu gücə sahib olandan sonra növbəti, yəni üçüncü dəfə də baş katib seçilmək üçün konstitusion dəyişiklik üçün çalışacaq. bir mənada xi jinping, sanki putini təqib edir. həmçinin, mənə elə gəlir ki, rusiya bəzi məsələlərdə çinin mentorudur. amma putinizm çin üçün heç bir müsbət şey vəd etmir.
çkp 19-cu qurultayının əsas gündən maddələrindən biri one road, one belt (ipək yolu) proyektidir. yenə də, yuxarıdakı entrydə yazmışam, bu proyekt tərkibində yer alması nəzərdə tutulan 50 ölkə bir-birləri ilə maraq toqquşması və siyasi münaqişədə olduqları üçün proyektin reallaşması mümkünsüzə yaxındır. digər bir səbəb isə avropa birliyinin (germanya, fransa) proyektə olan mənfi münasibətidir. proyektin gerçəkləşməsi üçün germanya və fransanın rizası önəmlidir, çünki proyektin final nöqtəsi qərbi avropadır. yəni çin istehsal etdiyi malları oraya daha asan və sürətli çatdırmağa çalışır.
avropa buna niyə soyuq baxır, bunun səbəbləri var. yuxarıda söz verdiyim kimi "one road, one belt" üçün ayrıca geniş bir neçə entry yazacam. indi keçək avropa-çin münasibətlərinə. gəlin bunun adını germanya-çin münasibətləri qoyaq, çünki əsas ticarət rəqabəti bu iki ölkə arasındadır və avropanın idarəsi tam olaraq germanyanın əlindədir. çin şirkətləri dünyada 2009-cu il maliyyə böhranından sonra avropaya, əsasən də germanyaya böyük investisyalar qoymağa başladılar. elə həmin il germanya ticarət naziri (indiki xarici işlər naziri) sigmar gabriel, çin şirkətlərinin bazara daxil olmasının qarşısını almaq üçün yeni məhdudlaşdırıcı qərarlar qəbul etdi. bu başa düşüləndir, çünki çin şirkətlərinin germanyaya axını milli təhlükəsizlik məsələsidir. səbəbi isə budur, çin şirkətlərinin avropaya axın etməsi çin dövlətinin agendasına əsasən baş verir. yəni çin özü belə bu investisyaları xarici siyasət xəttinin hissəsi kimi qəbul edir. çin 2010-cu ildə avropaya birbaşa 6 milyard, 2014-cü ildə 55 milyard, 2016-cı 120 milyard investisya qoymuşdur. bu investisyaların böyük hissəsi germanya və uk-a edilib. 2016-cı ildə çin-germanya ticarət ortaqlığı 200 milyard dolları keçmişdir. yəni artıq germanyanın ən böyük ticarət ortağı çindir. çinin avropaya etdiyi investisyalar bu qədər artmasına qarşılıq olaraq avropanın çinə qoyduğu investisyalar 2016-cı ildə cəmi 9 milyard dollardır. sırf bu qeyri-mütənasibliyə, bərabərsizliyə görə avropa, əsasən də germanya narahatdır. çünki bu avropa ölkələrini tək tərəfli olaraq çindən asılı edir. təbii ki, bundan bütün avropa ölkələri narahat deyil. məsələn, polşa, macarıstan kimi şərqi avropa ölkələri bundan narahat deyil, hətta çox müsbət yanaşır. çünki xarici sərmayeyə möhtacdır, iqtisadi problemlər boğazdan yuxarıdır.
german hökuməti artıq çin şirkətlərini bu ildən etibarən sıxışdırmağa başlayıb, çin şirkətlərinə artıq mümkün qədər az layihələrdə iştirak imkanı, şirkət alma imkanı verirlər.
çin şirkətləri əsasən germanyanın texnologiya şirkətlərinə sərmaye qoyurlar. çünki çin hələ də yüksək texnologiya sahəsində bir sıra ölkələrin sahib olduğu təcrübə və texnologiyaya möhtacdır. və çinin "made in china 2025" hədəfi var. bu çinin artıq ucuz və keyfiyyətsiz, fake mal istehsalçılığından yüksək keyfiyyətli, beynəlxalq bazarlarda rəqabətə davamlı mallar istehsalçısı olmağa çevirməyi hədəfləyir.
davamı gələcək.