9. yazmış olduğu hekayələr ilə ədəbiyyatın ən yaxşı qələmlərindən biri olan stefan zweig intiharından öncə oxuyucularına şahmat hekayəsini miras qoyub getmişdir. bu yazını o başlıqda yazmağı düşünsəm də şahmat oyunu və şahmat hekayəsi arasındakı fərqlilikləri göstərmək və eləcə də zweig-in son günlərində hiss etdiklərini, yaşadıqlarını sizə anlatmaq üçün bura qeyd etməyi daha məntiqli gördüm. bir çox yerlərdə yazar insan psixologiyasının dərinliklərinə enib falan deyilsə də bu yazarın faşizm və özü arasındakı mübarizəsini göstərən metaforların yer aldığı bir hekayədir. zweig-in yazmış olduğu şahmat hekayəsi braziliya sürgünündə yazarın artıq faşizmin qələbə çalmasını qəbul etməsini dilə gətirməsi ilə nöqtələnir. hekayə nyu-york-dan argentinaya gedən bir gəmidə keçir və oyunculardan biri czentonovic adlı məşhur şahmat çempionudur. lakin bu personaj insanları həddindən artıq alçaldan, mədəniyyətsiz, sərt, özünü bəyənmiş biridir. hekayə isə adı bəlli olmayan bir nəfər tərəfindən bizlərə anlatılmaqdadır. bu şəxs isə əslində hekayəmizin yazarı zweig-dən başqası deyil. şahmat ustası rəqiblərini bir-bir məhv edib, diqqətsizcə onları saymadan oyun oynarkən ortaya heç kəsin tanımadığı o şəxs çıxar - dr.b (baxma: ən yaxşı roman xarakterləri). artıq mübarizə czentovic və dr.b arasındadır. bu sırada dr.b ilə tanış olmağa başlayırıq və insan ruhuna verilən işgəncələr, ruhun heçlik ilə üzləşməsi və bununla mübarizənin 0-a bərabər olması kimi nüanslarla dərin sarsıntılar keçirmiş bir personajdır - dr.b.

indi isə biraz zweig haqqında danışaq. zweig bilindiyi kimi yəhudi ailəsindən gəlirdi və savadlı biri idi. əla təhsil almış, italyanca, latınca, fransızca, ingilizcə və almancanı mükəmməl səviyyədə danışa bilirdi. müharibədə iştirak etsə də almaniya hökümətinin ona qarşı təzyiqləri azalmırdı və onun bir səhvini axtararaq həbs etmək niyyətində idilər. həyatı boyunca sülh uğrundan çalışan və buna görə saysız hekayələr yazmış və konfranslar vermiş zweig məğlub. 1933-cü ildə artıq almanlar qərar vermişdir və bir çox yazarın kitabları yandırılıb məhv edilməkdədir. bunların sırasına zweig-də qoşulmuşdu. almaniya hökümətinin etdiyi təzyiqlərə tab gətirə bilməyən yazar yoldaşı ilə burdan qaçır. bütün bu yaşadıqlarını incə bir şəkildə isə hekayənin qəhrəmanı dr.b-yə ötürən yazar onu sənətçi, sülhsevər və elmə qiymət verən biri kimi təqdim edir. həbs edilən dr.b deyildir əslində həbs edilən sadalığım kimi sənət anlayışı, elm, ədəbiyyat-dır. rəqib czentovic isə faşizmin metaforasıdır. bir tərəfdə qara qüvvə digər tərəfdə isə ağ qüvvə, bir tərəfdə şahmat çempionu digər tərəfdə isə şahmatı ən son uşaq olarkən oynamış bir adam. vəhşilik ilə sülhün mübarizəsi başlayır və ortalıqda yaranmış məğlubiyyət hissi isə zweig bizə izah etməyə çalışdığı ümidsizliyidir. bu ümidsizliyinə tab gətirə bilməyən yazar 1942-ci ildə yoldaşı ilə birlikdə intihar etmişdir.