43. *doqquz yaşında*

* "molla nəsrəddin" , 15 dekabr, 1906, nom: 37*


divanə könül, dəxi usan, yal ağarıbdır,
bir güzgüyə bax gör ki, pəru bal ağarıbdır,
başdan bu həvavü həvəsi sal ağarıbdır,
əvvəl nə isə indiki əlhal ağarıbdır,
layiqdi ki, bundan sora saqqal ağarıbdır.

ay hacı, qadan alım, bir gün sən bu sözləri oxuyurdun, mən də sənin akoşkavun qabağından keçəndə eşidirdim, sabahkı günü xəbər çıxdı ki, sən nurməhəmmədin doqquz yaşında səkinə adlı qızına elçi göndərib istəyibsən. sonra mən eşitdim ki, səkinənin anası qızına deyib "səni hacıya ərə verirəm" , sonra da eşitdim ki, səkinə deyib " ay ana, necə ərə verəcəksən?". sonra da eşitdim ki, səkinənin anası deyib: "bala, gedəndən sonra bilərsən" . sonra da eşitdim ki, səkinə başlayıb ağlamağa və anasına deyib ki, " sən allah, ay ana bir məni başa sal görüm ər nəyə deyilir?" və sonra eşitdim ki, anası hələ bor xubunca döyüb.
ay hacı, qadan alım, bir gün mən genə sənin akoşqavun qabağından keçirdim, sən genə oxuyurdun:

məhvəşlərə xoşdur nə ki, oğlan danışsa,
yüz fəxş deyib hərzəvü hədyan danışsa,
ağsaqqal əgər ayeyi-quran danışsa,
başdan ayağa hikməti-loğman danışsa,
axırda deyər söyləmə naqqal ağarıbdır.


ay hacı, balalarına mənim canım qurban, sabahkı gün xəbər çıxdı ki, sən doqquz yaşında səkinəmqıza sifariş göndəribsən ki, " bala, niyə mənə gəlmirsən, mən belə sənə qırmızı çarqat alaram, mən sənə bazar halvası alaram, mıncıq alaram, kişmiş-noxud alaram" . sonra da eşitdim ki, səkinə anasına deyib: "ay ana, niyə dadaşım mənə kişmiş-noxud almır, hacı alır?" . sonra da eşitdim ki, anası cavab verib: "qızım, hacı səni istəyir, onun üçün alır" . sonra da eşitdim ki, səkinə deyib: " ay ana, hacı pəs nə üçün kişmiş-noxud alıb göndərmir?". sonra da eşitdim ki, anası cavab verib: "bala, sən gərək əvvəl hacıya ərə gedəsən, sonra kişmiş-noxudu doldurasan ciblərinə" . sonra da eşitdim ki, səkinə deyib: " ay ana, sən allah məni başa sal görüm ər nəyə deyilir?" və sonra eşitdim ki, anası səkinəni genə bir xubunca döyüb.
ay hacı, qadan alım, bir gün mən genə sənin akoşkavun qabağından keçirdim və genə oxuyurdun:

yalın ki ağardı, sənə müştaqi-zən olmaz,
rəftarına ya söhbətinə heç dözən olmaz,
başdan ayağa yaşilubalə bəzən, olmaz,
bostanda çürür, rəğbət edib bir üzən olmaz,
hər meyvə ki, tağı ölüdür, kal ağarıbdır.


ay hacı, balalrına qurban olum, sabahkı gün xəbər çıxdı ki, cənab axundun evinə bir kəllə qənd və yarım girvənkə çay göndəribsən ki, bu işi tezliklə düzəltsin və sonra eşitdim ki, cənab axund qızın atasını yanına çağırıb və sonra da eşitdim ki, qızın anası deyib: "vallah, axund ağa, səkinənin ağlamaqdan gözləri kor olub" . sonra eşitdim ki, cənab axund ...
əstəğfürullah rəbbi və ətubi ileyh.
qadan alım, hacı, sonra da eşitdim ki, səkinənin atası nurməhəmmədi çağırıb ona yüz otuz manat veribsən və deyibsən ki iki min manat da səkinəyə kəbin kəsdirəcəksən və sonra da eşitdim ki, nurməhəmməd gedib səkinəni bir xubunca döyüb və sonra eşitdim ki, səkinə ağlaya-ağlaya deyib: "dadaş, sən allah məni bir başa sal görüm ər nəyə deyirlər?"

ay hacı , qadan alım, bir gün genə sənin akoşkavun qabağından keçirsim, gördüm ki bir qız uşağının ağlamaq səsi sənin evindən gəlir və eşitdim ki, qız uşağı ağlaya ağlaya sənə deyir: " ay əmi, səni həzrət abbas, məni ötür gedim evimizə, indi dayıqızım gəlib bizə məni gözləyir ki, mən gedim qəcəmədaş, beşdaş oynayaq. sən allah, məni ötür gedim" və eşitdim ki sən deyirsən: " ay qız, gör sənə necə konfetlər almışam" və eşitdim ki, səkinə deyir: "elə bu konfetləri də aparm, yarısını verim dayıqızıma" və eşitdim ki, sən genə qıza yalvarırsan... və sonra eşitdim ki, oxuyursan:

keçdi o ki, zövq eylər indi gah səfərdə,
evdə oturanda meyü məhbub nəzərdə,
indi dəxi yox tabu təvan canü cigərdə,
kəh yanını ver balışə, kəh çıx günə ver də,
çək kürkün əhvəcin başa donbal ağarıbdır.

qadan alım, ay hacı, sonra çox sözlər eşitdim... eşitdim ki, daşlar ağlayır, quşlar yas tutub, çöllər qara geyib,dünyavü aləm matəmtutub... sonra genə çox sözlər eşitdim...

*cəlil məmmədquluzadə, "dəli"*