2. insanlar niyə paltar geyinir?
Ilk ağlımıza gələn paltar bizi təbiətin zərərli elementlərindən qoruyur, ya da bir moda olaraq bizim şəxsiyyətimizi göstərən bir vasitədi. Insan xaric, təbiətdəki heç bir canlı bir paltara ehtiyac duymur. Niyə biz paltarsız, çılpaq olarkən utanırıq? Çılpaq olarkən sanki özümüzü, əsl kimliyimiz ifşa edilmiş kimi hiss edirik. Ancaq normal miqdarda olan utanma hissi sizin sağlam, sevilən və dürüst biri olduğunuza da işarədir.
Paltar təxmini 100min ildir ki insanlar tərəfindən istifadə edilir. Paltar bizi soyuqdan, yağışdan, günəşdən qoruyur ya da paltar bir bəzək əşyası kimi bədənimizin bəzi hissələrinin önə çıxardır və ya zənginliyin, nüfuzun, gücün bir nümunəsi olur. Bu sadalananlardan daha vacib olan isə paltarın birbaşa insan xarakterinin bir parçası olan həya, utanc hissi ilə əlaqəsidir. Niya insanlar çılpaq olmaqdan utanırlar? Təbiətdəki bütün heyvanlar çılpaq gəzir və bu çılpaqlıq onları narahat etmir? insanları digər canlılıardan fərqləndirən nədir?
Hər şeydən əvvəl biz utanc hissinin nə işə yaradığını incələməliyik. Utanc hissi ən gözəl hisslərdən biridir və yüksək dərəcədə sosial bir hissdir. Biz hətta ətrafımızda bizi kimsə görməsə və duymasa belə utanc hissini yaşaya bilirik. insanlarda utanc hissinin yüksək olmasının səbəbi, bu hissin sosial həyatı tənzimləmədə və insanla arasındakı əməkdaşlığı artırmada böyük bir yer tutduğundan ola bilər. Biz cəmiyyətin kiçik və ya böyük sosial qayda və qanunlarını pozduğumuzda utanc hissi keçiririk və bacardığımız qədər bu qaydaları pozmaqdan yayınmağa çalışırıq və bir baxıma utanc hissi bizi bir arada, sosial qaydalarla tənzimlənmiş bir cəmiyyətdə yaşaya bilməyimizə kömək edir.
Utanc hissi eyni zamanda sağlam bir beyinə sahib olmağın da işarəsidir. insanın ön və sağ beyin lobları utanc hissinin kontrol edildiyi bölgələrdir. Utanan bir insan sağlam fəaliyyə göstərən bir beyinə sahibdir deməkdir.
Kaliforniya Universitetindən Matthew Feinberg, Robb Willer və Dachel Keltnerin apardıqları müşahidədə, iştirakçılara imtahandan yüksək nəticə və mükafat alan aktyorların iştirak elədiyi iki fərqli səhnə izlətdirirlər. Birincisində səhnədə iştirak edən aktyor mükafatı aldığına görə qürurlanır. ikinci səhnədə isə aktyor mükafatı aldığına görə utanır. Daha sonra bu aktyorlarla izləyiciləri bir araya gətirirlər. Gəlinən nəticə bu olur ki, izləyicilər utanan aktyorla daha çox söhbət etməyə çalışırlar, nəinki qürurlanan. izləyicilərin düşüncələrinə görə utanan aktyor daha güvənilir hiss bağışlayır və onunla bərabər iş görmək daha məntiqə uyğundur. Əgər utanc hissi bizim digər insanlar haqqında fikirlərimizi formalaşdırırsa, o zaman başqalarında gördüyümüz utanc hissi həm də işvəkarlığı, nazlanmağı, xoşunuza gələn xanım və bəyə olan sevgi hisslərinin də göstəricisi ola bilər.
Hevlok Ellisin ``Seksin Psixalogiyası: Həya hissinin təkamülü`` kitabında paltarla əlaqəli iki ana mövzunu incələyir. ilk olaraq cütləşmə prossesində paltarın əhəmiyyəti.Təbiətdəki heyvanların cütləşmə prossesi demək olar ki eyni gedir. Erkəyin dişi tərəfindən və ya dişinin erkək tərəfindən qəbullanmasında eyni prosses gedir. Cütlüklərdən biri digərini təqib edir, arxasıyca qaçır, güclü olduğunu isbat etməyə və cütləşmə üçün ən yaxşı namizəd olduğunu göstərməyə çalışır. insanlarda isə bu prosses üçün vasitə paltarı göstərə bilərik.Paltar bizi bəyəndiyimiz qarşı cinsə qarşı daha açıq və ya bəyənmədiyimizə qarşı daha qapalı təqdim edə bilər və nəslin davamı üçün lazım olan seçiciliyi təyin edə bilər.
ikincisi isə paltar iyrənmə hissinin qarşısını alır.Təbiətdən görüldüyü qədəri ilə bədəndən atılan zərərli nəcisi, sidiyi yaşadığı yerdən uzaq tuta bilən, bastıran, özlərini təmiz saxlaya bilən və bədən tullantılarının zərərlərinin qarşısını ala bilən heyvanlar nəsillərinin davamı üçün daha böyük üstünlük qazanırlar. Elece də insanlar paltar vasitəsi ilə iyrənc sayıla biləcək bölgələri örtərək və paltarlarını təmiz saxlamağı bacararaq nəslin artırılmasında qarşı cinsə daha sağlam və arzulanan bir namizəd olduqlarını göstərirlər.
2009cu ildə BBC-nin apardığı eksperiment paltarın uşaqların böyüməsindəki əhəmiyyətini ortaya çıxartdı. Təbiətdəki bir çox heyvan yumurtadan çıxan kimi ya da doğular doğulmaz uçmağı, qaçmağı, dırmanmağı, üzməyi bilir və ya bu xüsusiyyətlərə çox tez bir zamanda yiyələnirlər. Heyvanlar artıq balalarını böyütməyə vaxt itirmək yerinə yeni balalar eləməyə üstünlük verirlər. insan balaları isə valideyin köməyinə möhtacdı. Bizlər doğularkən ağzımıza qoyulan südü udmaqdan başqa demək olar ki heç bir iş görə bilmirik. Yeriyə, danışa, yemək bişirə və s. işləri görə bilmirik. insan övladı niyə həyata bu qədər hazırlıqsız başlayır? Niyə insan övladının həyata hazır olması üçün bu qədər uzun vaxt tələb olunur?
Buna səbəb bizim möhtəşəm beynimizdir. Beyinin ölçüləri bədən ülçüləri ilə əlaqədardır. Böyük bədənlər böyük beyinə ehtiyac duyur. Pişiyin beyni bizdən balacadı ancaq bizim beynimiz də balinanın beynindən balacadı. Ancaq böyük beyin yüksək zəkanın göstəricisi deyil. Məsələn böyük hevanlar bədənlərindəki çoxsaylı hüceyrələri, sinirləri və bütün bədəni idarə eləmək üçün daha böyük beyinə sahib olmalıdırlar. Beyinlə zəka arasındakı əlaqənin əsas göstəricisi beynin bədənə olan nisbətidir. Bizim bədənimizə nəzərən beynimiz həddindən artıq böyükdür.Bu qədər böyük bir beyinə sahib insan övladı daha kiçik bir bədənə sahib olan qadından çıxarkən tam formalaşmamış bir beyinə sahib olur. Bu səbəbdən insan övladının böyüməsi və özü özünə yetəcək funksiyaları icra eləməsi bu qədər uzun vaxt alır. Əslində bizim böyüməyimiz üçün sərf etdiyimiz zaman beynimizin böyüməsi üçün sərf etdiyimiz zamandır.
Bu sadalananları nəzərə alaraq insan üçün davamlı uşaq eləməkdənsə uşağı böyütmək daha vacib məsələ kimi durur. insanlar və cəmiyyətlər də daha çox cütləşmək və daha çox cütlük dəyişdirməkdənsə uşaqları böyütmək, həyata hazırlamaq və onların da cütləşməyə hazır etmək üçün daha çox çalışırlar. Paltar da bu prossesdə çox vacib bir vasitə olaraq önə çıxır. Cinsiyyət orqanlarının üstünü örtərək insanlara övladlarını böyütməyi daha çox düşünməyə və üstünlük verməyə vadar edir.
Bəlkə də paltar əslində insanın təkamülünün bir parçasıdır. Beynimiz paltarı düşündü və paltar da bunun qarşılığında təşəkkür edərək bizim beynimizi daha da böyütdü. Bütün bunları bir qırağa qoyaraq da beynimizin necə möhtəşəm olduğunu və bu möhtəşəmliyə necə çətin bir təkamül prossesindən keçib gəldiyini və bizə zəka,şüur qazandırdığını düşünməyimizi düşündürdüyü üçün təşəkkür etməliyik. Bir sözlə paltar deyərək keçməyin.Paltara gərçək dəyərini verin.