6. deyək ki bir təcrübə aparılır. və təcrübənin nəticələri əlimizdəki əsaslı, dəfələrlə sınaqdan keçmiş nəzəriyyə ilə ziddiyət təşkil edir. ortada anomal nəsə var.

bu zaman bəziləri düşünürlər ki həmin nəzəriyyə artıq keçərsizdir və təcrübə nəticələrinə əsasən rədd olunmalıdır. amma elə deyil. əlimizdəki nəzəriyyəni rədd etmək üçün təcrübə nəticələrindəki anomallıq yeni nəzəriyyə ilə izah olunmalı və həmin yeni nəzəriyyə də eynən yerini aldığı nəzəriyyənin açıqlaya bildiyi hər şeyi açıqlamalıdır. bunu bacarmadığı müddətcə bəzi anomallıqlar özbaşlarına güclü bir nəzəriyyəni rədd etmək üçün kifayət deyillər.

həmin zamana qədər təcrübə prosesində problemli nəsə olduğunu düşünmək və əgər təcrübədə problem yoxdursa belə əlimizdəki nəzəriyyə ilə gec-tez açıqlana biləcəyini düşünmək ən düzgün variantdır.

məsələn, merkuri planetinin orbitinin anomallığı albert eynşteyn tərəfindən ümumi nisbilik nəzəriyyəsi ortaya qoyulana qədər tək başına nyuton mexanikasında nəsə "problem" olduğunu və yeni bir nəzəriyyə ilə açıqlanmalı olduğunu deməyə kifayət etmirdi. və ya bugün bəzi insanlar (əsasən dindarlar) müxtəlif dataları əsas göstərərək reinkarnasiyanın olduğunu, ölümdən sonra həyatın olduğunu və dolayısı ilə dualizmin doğru olduğunu iddia edirlər. neyroelmin əlindəki hal-hazırki bütün nəticələrə əsasən şüur beyindən asılıdır və beyin ölümü ilə bərabər artıq şüurdan söhbət gedə bilməz. yüz illərdir aparılan bütün təcrübələrdən əldə olunan nəticələr əsasında şüurun bu materialist açıqlaması qəbul olunur. əgər dualizmi müdafiə etmək istəyirsizsə və bunu üstdə qeyd etdiyim dataları istinad götürərək etmək istəyirsizsə əvvəlcə neyroelmin yüzillərdir açıqlaya bildiyi hər şeyi dualizm ilə açıqlamağı bacarmalısız. siz bunu bacarana qədər ya əlinizdəki dataların problemli olduğunu ya da gec-tez materialist bir açıqlamasının olacağını düşünmək üstdə də dediyim kimi ən doğru variantdır.


bu yanlış arqumenti hər dəfə hər yerdə görməkdən bezmişəm deyə nəhayət yazmağa qərar verdim. yazını arthur eddingtonun bu möhtəşəm tərifi ilə bitirəcəm:

"one should never believe any experiment until it is confirmed by theory."