26. Fəlsəfəsinə dərindən maraq bəslədiyim filosoflardan biri olub həmişə.

Belə bir maraqlı xatirəm var bu mövzu ilə bağlı; Deməli, bir dəfə dostumda qalarkən axşam söhbət söhbəti açdı, Sartrın adı keçdi. Dostum qayıdıb "Sartrı xoşlamıram, adam azad seksi təbliğ edir, arvadının başqaları ilə yatmağına normal baxır" kimi bir ifadə işlətdi. Biz orada iki saat adamın fəlsəfəsini yox, "Sartr və azad seks", "Sartrın arvadının başqaları ilə yatması" (Sartr evlənməyib, sadəcə partnyoru Simone De Beauvoir ilə açıq münasibətdə olub) mövzularını müzakirə etdik. Halbuki, Sartrın fəlsəfəsində "azad seks" anlayışı heç vaxt mərkəzi bir tema olmayıb, sadəcə Sartrın azadlıq qavramının bir əlavə məhsulu olar bu anlayış, olsa-olsa.

Deməyim odur ki, Sartrın ekzistensializmi insan həyatını ən çox maraqlandıran, lakin buna baxmayaraq, orta insanın normal olaraq qavraması çox çətin olan mövzudur. insanlar üçün Sartrın "arvadının" kimlə yatması daha qavranılması asan mövzudur. Sartr insan həyatı haqda yazır, lakin o qədər detallara və xırdalıqlara girir ki, insanı bu qədər maraqlandırmalı olan mövzunu insan oxuyub başa düşə bilmir.

Əlbəttə, bu demək deyil ki, Sartrın yazdıqları mütləq ali səviyyədə, fəlsəfənin pik nöqtəsidir ki, insanlar üçün onu anlamaq çətindir. Sadəcə orta insan bu qədər xırdalığı, konsepsuallığı beynində emal/proses etməyi sevmir. Bundan əlavə, mən Sartrda da hər şeyi öz fəlsəfəsi ilə izah etmə meyilliliyi görürəm. Yanıla bilərəm, təbii.

Sartr "Varlıq və Heçlik" kitabını Heideggerin " Varlıq və Zaman" kitabına bir cavab olaraq yazmışdı. Fəqət Heidegger Sartrı onun fəlsəfəsini yanlış anladığı və əsəri Heideggerin nəzərdə tutmadığı fəlsəfi məcraya çəkdiyi iddiası ilə tənqid etmişdi. Bu tənqid bir az məndə sadə, amma gözəgəlimli bir paltarın bəzədilərək türklərin deyimi ilə "kokoş" və ya " rüküş" hala salınması təəssüratını oyadır.

Heideggerin fəlsəfəsi mənə Sartrınkından daha cazib gəlir. Yəqin, sözlük nikim da bunu göstərir.