çar rusiyası zamanı tiflis, irəvan, yelizavetapol, bakı quberniyalarında yüzlərlə nəsil zadəgan nəsli olaraq - tiflisdən 184, irəvandan 282, bakıdan 198 nəsil qeydiyyata alınmışdır. ümumiyyətlə, say çoxluğuna görə azərbaycanda zadəgan sülalələrini iyerarxik şəkildə şah, xan, bəy, sultan, şeyx və məlik sülalələrinə mənsub olan nəsillər olaraq ayırd etmək olar. rahatlıqla demək olar ki, keçən əsr də daxil olmaqla azərbaycan xalqının mədəni və intellektual elitasının əsasını bu ailələrə mənsub olan şəxslər təşkil edib. tam nəsillərin siyahısı aşağıda yerləşdirilən vikipediya linkində mövcuddur, burada sadəcə bəzi məşhur ailələri və bu ailələrə mənsub şəxsləri qeyd edəcəm.
1. şah sülaləsinə mənsub ailələr
1.1 bəhməni ailəsi
azərbaycanda bu sülaləyə mənsub yeganə ailə bəhməni ailəsidir. öz kökünü iran şahı fətəli şah qacarın nəvəsi, abbas mirzənin oğlu bəhmən mirzədən götürür. məşhur üzvlərindən çar rusiya ordusunda general olmuş Əmənulla mirzə Qacar və yaxın vaxtlaradək işğal edilmiş şuşanın icra başçısı olan nizami bəhmanov var.
2. xan sülaləsinə mənsub ailələr
2.1 cavanşirlər
qarabağ xanlığının əsasını qoymuş ailə. kökü hülakülər dövründəki türkləşmiş zadəgan monqol sülalərinə gedir çıxır. məşhur nümayəndələri araında, pənahəli xan, şairə xurşidbanu natəvan, şair qasım bəy zakir, xanəndə xan şuşinski, bəstəkar əfsər cavanşirov var.
2.2 talışxanovlar
adından görüldüyü kimi talış xanlığının əsasını qoymuş ailə. səməd bəy mehmandarov da ana tərəfədən bu ailə ilə qohumdur. çoxlu sayda çar ordusunda hərbçi olmuş nümanyəndəsi mövcuddur. tanınmış nümayəndələrinə mir mustafa xanı, çar ordusu general-mayoru əsəd bəy talışxanovu misal gətirmək olar.
2.3 xoyskilər
xoyskilər kürd əsilli bir sülalədir və təbriz, şəki, xoy xanlığını idarə edən ailələrin mənub olduğu dünbulli soyuna mənsubdurlar. məşhur nümayəndələrinə şəki xanı ismayıl xan xoyskini və azərbaycan xalq cümhuriyyəti xarici işlər naziri fətəli xan xoyskini misal gətirmək olar.
2.4 bakıxanovlar
kökləri iranın gilan əyalətinə qədər gedən, bakı xanlığını idarə etmiş ailə. tanınmış nümayəndələrinə abbasqulu ağa bakıxanovu, tarzən əhməd bakıxanovu, bəstəkar tofiq bakıxanovu, kamança ifaçısı tələt bakıxanovu misal gətirmək olar.
2.5 naxçıvanskilər
kökü naxçıvan xanı kəlbəli xan kəngərli ilə əlaqəli ailə. məşhur üzvlərinə briqada komandiri cəmşid naxçıvanskini misal gətirmək olar.
2.6 şəkinskilər
şəki xanı səlim xan ilə əlaqəli ailə. məşhur üzvlərin "o olmasın, bu olsun" sənəm rolunu oynayan barat şəkinskayanı misal gətirmək olar.
3. bəy sülaləsinə mənsub ailələr
3.1 Bakı bəyləri
3.1.1 Mansurovlar
aşağıdakı şəkildə şəcərəsini görə bilərsiniz. məşhur nümayəndələrinə tarzən Bəhram Mansurovu, tarzən elxan mansurovu, bəstəkar eldar manurovu göstərmək olar.
3.1.2 Aşurbəyovlar
oğuz türklərinin əfşar boyu ilə əlaqəli olan ailə. məşhur nümayəndələrinə şərqşünas sara aşurbəylini, mesenat əli bəy aşurbəyovu, asgardia proyektinin, almaz fondunun sabiq baş icraçı direktoru iqor aşurbəylini misal göstərmək olar.
3.2 Gəncə bəyləri
3.2.1 Topçubaşovlar
kökü gürcü çarı irakli tərəfindən topçubaşı vəzifəsinə təyin edilən ələkbər bəyə gedir çıxır. görkəmli nümayəndələrinə əlimərdan bəy topçubaşovu, flora kərimovanın keçmiş qayınatası cərrah mustafa topçubaşovu və həyat yoldaşı tibb elmləri doktoru ibrahim topçubaşovu göstərmək olar.
3.2.2 Yusifbəylilər
(bax: Nəsib bəy Yusifbəyli)
3.3 Qarabağ bəyləri
3.3.1 Adıgözəlovlar
(bax: Zülfü Adıgözəlov)
(bax: Vasif Adıgözəlov )
(bax: Yalçın Adıgözəlov )
3.3.2 Bədəlbəylilər
(bax: Əhməd Ağdamski)
(bax: Əfrasiyab Bədəlbəyli)
(bax: Şəmsi Bədəlbəyli)
(bax: Fərhad Bədəlbəyli)
3.3.3 Əmirovlar
(bax: Fikrət Əmirov)
(bax: Cəmil Əmirov)
3.3.4 Hacıbəyovlar
(baxma: Zülfüqar bəy Hacıbəyov)
(bax: üzeyir hacıbəyov)
(bax: niyazi)
(bax: soltan hacıbəyov)
(baxma: ismayıl hacıbəyov)
3.4 Qazax bəyləri
3.4.1 Şıxlinskilər
(bax: Əliağa Şıxlinski)
(bax: ismayıl Şıxlı)
(bax: Leyla Şıxlinskaya)
3.4.2 Vəkilovlar
(bax: Səməd Vurğun)
(bax: Yusif Səmədoğlu)
(bax: Vaqif Səmədoğlu)
3.4.3 Dilbazilər
(bax: Mirvarid Dilbazi)
(bax: Əminə Dilbazi)
3.5 Salyan bəyləri
3.5.1 Hüsеynzаdələr
(bax: Əli bəy Hüseynzadə)
3.6 Şamaxı bəyləri
3.6.1 ibrahimbəyovlar
(bax: Maqsud ibrahimbəyov)
(bax: Rüstəm ibrahimbəyov)
3.7 şəmkir bəyləri
3.7.1 bədirbəylilər
(bax: Leyla Bədirbəyli)
3.8 Tiflis bəyləri
3.8.1 nərimanovlar
(bax: Nəriman Nərimanov)
(baxma: salman nərimanov)
3.9 irəvan bəyləri
3.9.1 Qədimbəyovlar
(baxma: Mirzə Qədim irəvani )
(baxma: Əfşan Qədimbəyova)
3.9.2 Qazıyevlər
(baxma: Gövhər Qazıyeva)
(baxma: arif qazıyev)
4. sultan sülaləsinə mənsub ailələr
4.1 Sultanovlar
(bax: Xosrov bəy Sultanov )
(baxma: Sultan bəy Sultanov)
5. şeyx sülaləsinə mənsub ailələr
5.1 şeyxzamanovlar
nizami gəncəvi əlaqəli olunduğu deyilsə də tam dəqiq deyil.
(bax: Məmmədrza Şeyxzamanov)
(baxma: Nağı bəy Şeyxzamanlı)
6. məlik sülaləsinə mənsub ailələr
6.1 məlikovlar
(bax: həsən bəy zərdabi)
(baxma: Rəhim bəy Məlikov)
mənbə.
https://az.wikipedia.org/wiki/Azərbaycan_əsilzadə_ailələri
https://az.wikipedia.org/wiki/Bakıxanovlar
https://az.wikipedia.org/wiki/Talışxanovlar
https://az.wikipedia.org/wiki/Topçubaşovlar
https://az.wikipedia.org/wiki/Cavanşirlər_sülaləsi