fəlsəfənin əsas sualları
əjdahalar googllabertrand zobrist
Sokratın verdiyi, 2400 ildən çoxdur din fəlsəfəsinin əsasını təşkil edən sual:
"Əxlaq davranışları tanrı əmr etdiyi üçün mü belədir, yoxsa əxlaqi olduğu üçün mü tanrı əmr edib".
Bu sualı müzakirə zamanı sokrat eftifrona verir. Eftifron əvvəlcə bir variantı seçir, çətinliyə düşdüyünü görüb digər variantı seçir, amma yenə də eyni hala düşür. Daha sonra müzakirədən qaçmaq üçün vacib işi oldğunu deyir və uzaqlaşır.
Bu sualın hər iki cavabının da problemləri var.
"Tanrı verdiyi üçün əxlaq qaydaları sayılır" desəz,
"Tanrı X istəyir
Deməli X yaxşıdır." məntiqinə çatırsız. Amma bu fikrin doğru olmağı üçün araya bir arqument daha əlavə etmək lazım gəlir:
"Tanrı X-i istəyir
Tanrının istədiyi hər şey yaxşıdı
Deməli X yaxşıdır." bunun doğru olduğunu qəbul edə bilərsiz, amma yenə də ikinci faktı sübut etmək lazım gəlir. Bu da yeni müzakirələrə gətirib çıxarır.
Başqa bir problem isə "Tanrı niyə X yerinə Y əmr edir" düşüncəsidir. Əgər burada "çünki tanrı elə istəyir" desəz, bu arqument sayılmır və ilahi qaydaların "necəgəldi" qəbul olunmasını göstərir.
Əgər "bir şey əxlaqi olduğu üçün tanrı əmr edib" düşüncəsinə baxsaq daha böyük problemlər çıxır:
"Onda əxlaq qaydalarını kim qoyub?"; "Əgər tanrı olmadan da əxlaq qaydaları mövcuddursa onda insanların Tanrıya ehtiyacı yoxdur." ; "Əgər tanrıdan azad əxlaq qaydaları varsa deməli tanrı sonsuz qüvvətdə deyil" və s. Kimi.
üzv ol