57. məryəm mirzəxaninin əsli zəncandan imiş, amma o özü tehranda böyüyüb deyə, tamam farslaşıb, türkcə heç bilməyib, deyəsən. ümumiyyətlə, tehrandan əlavə, zəncan, qəzvin, həmədan assimilyasiyanın əsas mərkəzləridir iranda... amma, maraqlıdır ki, 2018-də irandan fields mükafatı alan, adını Irandakı assimilyasiya siyasətinə etiraz olaraq, Fereydoun Derakhshanidən kürdcə "miqrant riyaziyyatçı" mənasına gələn Caucher Birkar edən başqa bir etnik kürd riyaziyyatçı-alim, mükafat nitqində orta şərqdəki kürdləri nəzərdə tutaraq: ‘I hope that this news will put a smile on the faces of those 40 million people' * ümid edirəm, bu xəbər 40 milyonluq xalqın üzündə bir təbəssüm yaradacaq cümləsindən istifadə etmişdi. Başda Iran millətçiləri və diaspora olmaqla, Iranlılar bunu Irana qarşı xəyanət və vəfasızlıq hesab etmişdi, bir çox Iran universitet və institutları onu tənqid etmiş, hətta Iranın elmi işlər üzrə vitse-prezidenti bəyanat yaymışdı ki: 'whether or not he wishes, Caucher Birkar is Feridun Derakhshani.’ * o istəsə də, istəməsə də, Caucher Birkar Feridun Derakshanidir -* adam deyir mənim elə adım yoxdur, zorla boynuna qoyurlar ki, sənin adın budur -*

kürdlərin tarixən sünni olması onların XIX- XX əsrdə millətçilik axımının avropadan şərqə "idxal" olması ilə, tam müstəqil və digər şiə iranlılardan tam fərqli bir milli kimlik yaratmasına təkan verdi. amma şiəlik irandakı türkdilli (müasir adı ilə azərbaycan dilli) əhalinin və ya türklərin isə pəhləvilərin də etnik siyasəti nəticəsində özlərinə üst kimlik olaraq iranlı olduğunu qəbul etməsinə səbəb olan əsas faktorlardan biri olmuşdu. Bugün iranda fars dilini təmiz bilən, iranın siyasi elitasının tərkibində olan türklər, türk intellektuallar, şəhərlərdə yaşayan orta və yuxarı təbəqəni təşkil türklər özlərini Iranlı və ya türkləşmiş irandilli "azəri"lərdən hesab edir, nəinki türk və ya azərbaycanlı. amma fars dilini təmiz bilməyən, fars dilində aksent ilə danışan, kəndlərdə yaşayan, tayfa kimliyini unutmayan, əsasən aşağı təbəqəni təşkil türklərin müəyyən bir qismi özlərini daha çox anadolu türklərinə və azərbaycanlılara yaxın hiss edir...

ancaq, unutmayın ki, iran millətçiliyinin əsasını qoyan əsər bir türk - mirzə fətəli axundov tərəfindən orjinalı türkcə yazılan "kəmalüddövlə məktubları"dır. Iran millətçiliyinin bayraqdarları tağızadə, kəsrəvi kimi türkdillilər olub... Iranı, Iran millətçiliyini tarixən və indi də ayaqda saxlayan əsas sütunlardan birinin azərbaycanlılar və ya azərbaycan türkləri olduğunu desək yanılmarıq -* əksini iddia edən azərbaycandakı millətçilər isə sovet irredentizminin qurbanlarıdırlar... iranın gələcəyi haqqında isə nəsə demək çətindir, amma növbəti dəfə ara qarışıb məzhəb itsə, inanmıram ki, iran kürdləri və kürdüstanı əlində saxlaya biləcək. kürdlər hər an partlamağa hazır top kimidirlər -*