2. 226-ci ildə parfiya dövlətinin süquta uğradılması nəticəsində yaradılmış dövlət. ərdəşir babəkan tərəfindən əsası qoyulmuşdur. 651-ci ildə ərəb xilafətinə qədər mövcud olmuşdur, ölkənin paytaxtı isə ktesifon (mədain) şəhəridir, bu şəhər daha sonra dağıdılmışdır, əfzələddin xaqaninin bununla bağlı "mədain xərabələri" adlı qəsidələr divanı da vardır.

tarixi azərbaycan dövlətləri olan atropatena və albaniya dövlətləri də bu dövlətdən asılı hala salınmışdır. 262-ci ildə iranın nəqşi-rüstəm adlanan ərazisindəki daş kitabədə albaniyanın tabe edildiyi qeyd edilir, mənbələrdə albaniyanın adına 262-ci ildən rast gəlinir. lakin, 227-ci ildə atropatena dövləti də asılı vəziyyətə düşmüşdür.
ümumilikdə sasanilər dövlətinin 13 hökmdarı bizə məlumdur.hakimiyyət boşluqları dövrünü isə mərzbanlıq dövrü əhatə edir ki, bu da əsasən parfiya arşakilərinin dövründə olmuşdur. (482-ci ildən sonra haradasa 30 illik müddət kiçik mərzbanlıq dövrüdür) , 510-629-cü illər isə böyük mərzbanlıq dövrüdür, 510-cu ildə 3-cü mömin vaçaqanın hakimiyyətinə son qoyulmasından sonra, böyük mərzbanlıq dövrü başladı.

sasani dövlətində mani və məzdək təlimləri geniş yayılmışdı. 242-ci ildən mani təlimi yayılmağa başlasa da, bu çoxluq xarakteri daşımadı, sasanilərin ən böyük dini hərəkəti 481-529-cü illəri əhatə edən məzdəkilər hərəkətidir, ilk əvvəllər 1-ci qubad bundan istifadə etsə də, daha sonra yatırdı.
651-ci ildə ərəb xilafəti tərəfindən süquta uğramışdır.