7. 6 oktyabr 2021 tarixində iran xarici işlər nazirinin rusiyaya səfərindən sonra yumşalmaya gedən gərginlik. iran xarici işlər naziri görüşdə üç iddia ilə çıxış edib.
1. azərbaycan xəzərdə kənar ölkələrlə hərbi təlim keçirə bilməz, buna imzalanan konvensiya icazə vermir.
2. azərbaycan ərazisində türkiyənin müharibə vaxtından gətirdiyi terroristlər hələ də qalıb.
3. azərbaycan ərazisində israil, türkiyə hərbi kəşfiyyatı üçün şərait yaradıb və bununla bölgədə gərginliyi artırır.
lavrov terrorist söhbətinə reaksiya vermədi ancaq digər iki məsələ haqqında Hüseyn Əmir Abdullahianın ağzından vurdu. birincisi, xəzər haqqında konvensiyanı iranın özündən başqa digər bütün xəzəryanı ölkələr ratifikasiya edib. lavrov da buna diqqət çəkərək, "iran da bu prossesi tezləşdirsə, belə problemlər olmazdı" dedi. şimali qafqazda hərbi gərginliyi artırmaq iddiası ilə bağlı isə "biz qafqazda gərginlik istəmirik və inanırıq ki, digər qonşularımız da belə bir şey istəmirlər. bu barədə azərbaycan höküməti də təzəlikcə narahatlığını bildirmişdi" deyərək gərginliyi artıranın iran olduğuna eyham vurmuşdu. abdullahian da uşaq kimi "biz cəmi bir, azərbaycan isə 6 hərbi təlim keçirib" demişdi.
iran özünü regional güc hesab etdiyi üçün ikili hərəkət edə biləcəyini düşünür. bu haqda şərqə baxış adlı gözəl bir telegram kanalı var, orda da aydın şərh verilmişdi. ölkələr kobud desək, güc qruplarına bölünür. mənsub olduğu klassa görə ölkələrin bir birlərinə münasibəti, cavabları və.s dəyişir. məsəl üçün, rusiya eyni vaxtda azərbaycanı dəstəklədiyini deyib, xəzər-iran üzərindən ermənistana hərbi təyyarələrlə texnika daşıyanda, azərbaycan höküməti çıxıb rusiyaya dəstəyi üçün təşəkkür edirdi. ancaq eyni şeyi azərbaycanla eyni klasslı bir ölkə etsəydi, daha sərt cavab verilərdi və ikiüzlülük bir-başa üzünə vurulardı. bizim nümunəmizdə isə iran özünü regional qüvvə hiss edir və qarabağa azərbaycandan icazəsiz yük daşımağa davam edərək eyni zamanda azərbaycandan azad olunmuş ərazilərdə proyektlər tələb edə biləcəyini, "biz qardaş ölkəyik və sizin ərazi bütövlüyünüzü həmişə dəstəkləyirik" deyib qarşılığında təşəkkür gözləyirdilər. bu həmçinin iranın yeni hakimiyyətinin özünü bir növü sübutu kimi də olmalı idi. çünki rəisi höküməti hələ təzə qurulub başa çatıb və rəisi həsən ruhanidən fərqli olaraq daha radikal backgrounda sahib siyasətçidir. ruhani iranla azərbaycanın münasibətini problemsiz səviyyəyə gətirə bilmişdi. bir birlərinə çox xeyirləri dəyməsə də, ziyan da dəymirdi və iki ölkə bir növü bir-birini iqnor edirdi. rəisi isə bu siyasəti dəyişmək istədi. sərhəddə hərbi təlim normalda diplomatik gərginliyin son mərhələsi olur ancaq bizdə birinci mərhələ kimi başladı. ancaq rusiyadan dəstək görməyəndə və rusiya səfərindən sonra ilham əliyevin mdb ölkələrinin sammitində açıq şəkildə "iran və ermənistan 30 ildir qarabağı narkotrafik marşrutu kimi istifadə edib. azərbaycan cəbrayıl üzərində nəzarəti geri qaytarmaqla bu marşrutu kəsib" kimi açıq açıqlamar verməyi rusiyanın bu mövzuda azərbaycanı dəstəklədiyini göstərdi. onsuz da, yenə cavidanın * şərqə baxış dediyi kimi, arazın şimalı və cənubu haqqındakı status kvo 200 il əvvəl müəyyənləşdirilib və iranın arazdan şimala burun soxması, rusiyanın arxa baxcasına burun soxmağı kimi bir şeydir. iran-ermənistan hərbi müttəfiqliyi də real deyildi, çünki gümrüdəki rus hərbi bazasını heç kim ləğv etməyib. rusiyanın suriyada və başqa məsələlərdə iranla müttəfiqlik etməsi onun irana təsir dairələrini güzəştə gedəcəyi demək deyil.
nəticə etibarı ilə, əliyevin narkotrafik açıqlamasına bu dəfə iran artıq aqressiv ritorikanı dəyişərək "bu iddiaları təqzib edirik, belə şey yoxdur" kimi defensiv cavab verdi. dalınca dünən, iran tırlarına laçın koridorundan azərbaycana icazəsiz keçməyi qadağan edən rəsmi sənəd yayımlandı və bugün də cavab olaraq azərbaycan həbs olunmuş iki iranlı tır sürücüsünü azad etdi. böyük ehtimal davamında iran tırlarının gorus-qafan yolundan sərbəst hərəkət etməyinə də icazə verəcəklər. eyni şəkildə də, astara gömrük keçid məntəqəsində iranın rusiyaya gedən tırlarının yaratdığı 5 kilometrlik sıra qısalmağa başlayacaq.