8. Almanların yağ kimidə işğal etdikləri şəhər. Orta məktəb dərsliklərindən tarix oxuyanlar gəlib burda oyan-buyan etməsin. Bəli, stalinqrad alınmışdı. Sadəcə jukovun tərtib etdiyi "uran" və "kiçik saturn" kod adlı stalinqradı geri qaytarma məqsədi daşıyan 2 əməliyyat ilə geri alınmışdı.

Stalinqrad və əl-əlameyn döyüşləri 2-ci dünya müharibəsinin ən mübahisəli döyüşləri hesab olunur. Geri dönüş burdan yox, əslində afrika cəbhəsindən başlamışdı. Mənə görə stalinqrad rus propaqanadası ilə şişirdilmiş bir məsələdir. Stalinqraddan sonrakı döyüşləri də ruslar uduzmağa davam etdilər. Sadəcə fərq, şərq cəbhəsində "açıq-aşkar" olan alman üstünlüyü, stalinqraddan sonra "nisbi" üstünlüyə çevrildi.

Stalinqrada ehtiyac olub-olmadığı hələdə nazi tərəfində mübahisəli bir mövzudur. Moskva və leninqrada ehtiyacı azda olsa başa düşmək olar, nəticədə ittifaqın ən vacib 2 şəhəri bura idi. Amma stalinqrada, ehtiyac vardımı? Mənə görə yox.

Stalinqrad, Almanların barbarossa planını ilk hazırladıqda hədəfdə olmayan bir şəhər idi. Bu istiqamətdə kiyev alınacaq, ukraynanın işğalı başa çatdıqdan sonra rostovdan aşağı qroznı, tiflis və bakı işğal olunacaq (əsas neft şəhərləri), türkiyə və iran ehtimal sovet təsirindən uzaqlaşdırılacaq, don çayı istiqamətində hər hansı bir kompaniya olmayacaqdı. Hər şey almanların 1941-i 1942-ə bağlayan qış aylarında, Moskvanın 50 km-ə yaxınlaşan almanların təminat yollarının dayanmadan uzanması və sibir soyuğuna davam gətirməyərək qeyri-döyüş itkilərinin çoxalması ilə başladı. Hitlerin sırf stalinin xarizmasını yox edəcəm, onun şəhərini alacam deyə xülyaları tarixin ən qanlı döyüşü stalinqrad döyüşünə səbəb oldu. Hitlerin nəzərə almadığı bir reallıq var idi, bu dünyada tək gerçək xülya var, o da xülya avşardı asjdgagsgHd..

Stalinqrad istiqamətində döyüşən almanların 6-cı ordusu idi. Bu ordu, kəmiyyət və keyfiyyət etibarilə almanların ən böyük ordusu idi. Sovetlərin stalinqrad müdafiəsində 64-cü ordu korpusu dayanırdı. Ümumilikdə stalinqrad müdafiəsində sovetlər 60-dan çox ordu və korpus-ordulardan istifadə etmişdilər. Bu, sırf 6-cı vermaxt ordusuna hörmət olunması üçün kifayət qədər böyük əsasdır. Hərb tarixində heç bir ordu birliyi, 60-dan çox düşmən ordusuna qarşı təklikdə savaşmamışdır. 300 spartalı kimi uydurma əfsanələrə filmlər çəkən qallivud, heç vaxt 6-cı orduya bir film çəkməmişdir( ən azından mən bilmirəm).

1942-ci ilin yayında başlayan stalinqrad hücumu noyabrın əvvəllərində stalinqradın 90% işğalı ilə nəticələnmişdi. Bu zamana qədər və bundan sonra almanların səhvlərini 4 maddədə sıraladım.

Birincisi, 6-cı ordunun rəhbərliyinə general fridrix paulus gətirilmişdi. Paulus karyerası etibarilə ştab zabiti idi, berlində oturub plan cızan bir general idi. Belə ağır bir əməliyyata rəhbər qoyulacaq biri deyildi. Hələ də gecə yuxularımda "paulus deyildə, erix fon manşteyn ya da ervin fon rommel stalinqrada göndərilsəydi necə olardı?" Deyə Kabuslar görürəm.

ikincisi, almanlar bir az da özlərindən asılı olmayan səbəblərdən ordunun bir hissəsini qərb cəbhəsinə göndərmişdilər ( müttəfiqlərin yenidən hücuma keçməsi səbəbindən). Bu istər-istəməz ordunun gücünü azaltmışdı.

Üçüncüsü, alman ordusu şəhər döyüşünə girib məhəllə-məhəllə, ev-ev döyüşmək üzərinə qurulmuş bir ordu deyildi. Taktika sadə dillə belə idi. Almanlar düşmən ilə neytral cəbhə zonasını mümkün qədər uzun saxlayır, lutvaffe gəlib düşmənin havadan var-yoxunu "ağladır", panzer taborları ilk təmasa keçir, piyadalar ən sonda sürətli bir şəkildə hücumu başa çatdırırdılar. Almanlar bir şəhər üçün oturub aylarla döyüşmək üzərinə dizayn olunmamışdılar. Bu şəhər, istər stalinqrad olsun, istər volqoqrad ashsjdk..

Dördüncüsü, stalinqradın arxasında qalan şimal və cənub cəbhə xəttlərini aşenmaxt koalisiyası orduları qoruyurdu(macarlar,rumınlar, bolqarlar və s.) . Bu əsgərlər texniki cəhətdən almanlardan 30 dəfə, ruslardan 10 dəfə zəif briqadalar idi. Bunu jukovda görmüşdü. Jukovdan çox-çox əvvəl hailer hitlerə dəfələrlə bu cəbhənin bağlanması üçün yalvarmış , şimal xəttlərinə yeni birliklər cəlb olunmasını istəmiş və nəticədə 1944-də istefaya göndərilmişdi.


Stalinqrad ruslar tərəfindən mühasirəyə alındıqdan sonra almanlar bu şəhər üçün demək olar heçnə etmədilər. Hitler "narahat olmuyun, manşteyni sizə köməyə göndərmişəm, dişivizi sıxın" desədə manşteyn mühasirəni yarıb 6-cı orduya kömək edə bilmədi. Hitler 6-cı orduya nə irəli getməyə, nə də geri qayıtmağa icazə vermədi. Almanlar son çarə təminatı lutvaffe ilə havadan daşımağa başlasada, bu da bir kömək olmadı. Hitler ən sonda paulusun təslim olmaq istədiyini görüb ona feld-marşal rütbəsi verdi və " sizi marşal rütbəsi ilə təltif edirəm. Unutmayın ki, tarix boyunca heç bir alman marşalı təslim olmamışdır. Edəcəyiniz son vəzifə bəllidir. Sonuncu güllənizə qədər şəhəri qorumaq və son güllənizi özünüzə vurmaq". Paulus isə "bir bavariyalı çavuş üçün( hitler 1-ci dünya müharibəsində çavuş olmuşdur) özümü fəda edə bilmərəm deyib" 91 min əsgər ilə təslim olmuşdur...