Əvvəla onu deyim ki, bu barədə heç kim dəqiq proqnoz verə bilməz. Lakin azı son 3-4 ayda payıza doğru müharibənin (və referendumun - bu ayrı söhbətin mövzusudur) baş verəcəyi məsələni diqqətdə saxlayan şəxslər tərəfindən müzakirə olunur. Mənim üçün də bu böyük ehtimaldır və son günlər müşahidə olunan hadisələrin təmayülləri belə ehtimalları daha da artırır.
Azərbaycan tərəfinin Ermənistanla sərhədə və Qarabağda təmas xəttinə, daha sonra Ermənistanın Azərbaycanla sərhədə qoşun çəkməsi (iddiaları), Azərbaycan dövlətinin kurasiyasındakı KiV-in yenilənmiş savaş ritorikası, populist Ermənistan hakimiyyətin, ələlxüsus baş nazir Paşinyanın son günlərdəki çıxışları onsuz da aylardır hiss olunan müharibə qoxusunu getdikcə artırır.
indi həm Ermənistan, həm də elə Azərbaycan cəmiyyətinin beynindəki əsas sual budur: "Azərbaycan ordusundakı iddia olunan hərəkətlilik və səslənən ritorika Ermənistanı Azərbaycanın nəfinə yönələn sülhə məcbur etmək üçün göz qorxudan blefdir, yoxsa həqiqi hərbi toqquşma gözlənilir"? Bəlkə, heç bunun cavabını Prezident Əliyev də bilmir - Ermənistanın, separatçıların və dünya birliyinin rekasiyasından asılı olaraq Azərbaycanın atacağı növbəti addımlar müəyyənləşəcək. Amma gəlin onu da nəzərə alaq ki, nə daxildə, nə də xaricdə istər ölkədəki insan haqları pozuntularına, istərdə də Ermənistanla münasibətlərə, Qarabağ ermənilərinin iddia olunan blokadasına qarşı ciddi təzyiqlərlə üzləşməyən ilham Əliyev Rusiyanın icazə verdiyi və ya mane ola bilmədiyi qədər ərazini qısa zamanda rahatlıqla azad edə bilər.
10 noyabr 2020-ci il tarixindən sonra Azərbaycanın qarşısında iki yol var idi - ya şirin, ya da acı yolla qalan ərazilərimizi azad etmək. Lakin nə Ermənistan cəmiyyətinin intellektual-emosional vəziyyəti, nə də Azərbaycan hakimiyyətinin tərzi-hərəkəti, bacarıq və vərdişləri birinci yolu seçməyə imkan vermədi. Ötən 3 ilin analizi göstərir ki, Azərbaycan güc yolu ilə Qarabağ məsələsində bir çox dividentlər qazanmağa nail olub deyə artıq Ermənistan tərəfinin dilini yaxşı bildiyini düşünür. indiki halda ərazilərin heç olmasa qismən qaytarılması ilə nəticələnəcək hərbi toqquşma Azərbaycan xalqını sosial problemlərdən dolayı nüfuzu yenə zəifləyən ilham Əliyevin ətrafında sıx biləşdirəcək, üstəlik Azərbaycanı seçdiyi güclə həll etmə yolunda mütləq zəfərə (ermənisiz Qarabağ) daha da yaxınlaşdıracaq. Özü də ki, heç bir ciddi basqısız.
Qismən deyirəm, çünki Rusiya Qarabağın ermənilərdən tamamilə təmizlənməsinə və öz “sülhməramlılarının” lüzumsuzlaşmasına razı olmaz. Axı Peskov özü 2-3 gün əvvəl dedi ki, Rusiya həmişə Qafqazda qalacaq, rusların xoşluqla ərazilərimizdən getmək fikri olduğunu düşünmürəm. Buna görə də zənn edirəm ki, ehtimallar doğru çıxsa, Qarabağın işğalda qalan ərazilərinin bir qisminin azad edilməsi və Qarabağın maksimum ermənisizləşdirilməsi üçün dəhlizin təktərəfli çıxış üçün daha da rahatlaşdırılması mümkündür.
Rusiyanın əleyhinə özü kəskin çıxışlar edən və komandasını da dilləndirən, ABŞ ilə birgə hərbi təlimlər keçirən, KTMT-dəki nümayəndəsini başqa vəzifəyə təyin edib yerini boş qoyan Paşinyan isə bu cür hərəkətləri ilə eyni anda həm Qarabağ yükündən və Rusiyadan qurtulmağa çalışır, həm də ki, qeyri-peşəkarcasına bu ağır yolda Qərbin dəstəyini qazanmağa çalışır.
(hasan isgandar)