6. " tolerans edilən şey pislik olduğunda xoşgörü cinayətdir " ( immanuel kant )

sinif yoldaşlarımızın əksəriyyəti ilə eyni məhəllədə yaşadığımız üçün məktəbə gediş-gəliş yollarımız bərabər idi. valideynlər ən arxada söhbət edərək yeriyirdilər, biz uşaqlar da ən öndə gedirdik.
yenə bir dərs günü biz yolda məktəbə doğru gedəndə sinif yoldaşlarımdan ən sakit, bizim söhbətimizə qoşulmayan olanı qarşısına çıxan pişiyə güclü bir təpik ilişdirdi. bu elə bir təpik idi ki, pişikdən çıxan səslə havaya qalxıb maşına çırpılmağı bizi yerimizdə dondurdu. pişik də olduğu yerdə qaldı, tərpənmədi. mən və bir-iki nəfər uşaq bu hərəkətinə görə həmin oğlanla dalaşmağa başladıq. valideynlər bizə çatanda nə baş verdiyinə əvvəl bizdən qulaq asmaq istədilər. söhbətin heç 1 cümləsi tamamlanmamış qatilin anası " əşşi, mən də dedim nə olub. adam vurmuyubki, pişikdidə " deyib söhbəti bağladı. digər valideynlər də fikir vermədilər məsələyə. mən bütün diqqətimi rəhmətlik anama yönəltmişdim. anamın nə qədər rəhmli insan olduğunu bilirdim. anam mənim əlimdən tutdu heç nə danışmadı. həmin gün sinifdə qəribə bir yadlaşma prosesi başladı. dərsə fokuslanmaqda əziyyət çəkirdim, eləcə də mənim kimi digər uşaqlar da var idi. axı səsi belə çıxmayan bu uşaq niyə görə təpiyi ilə pişiyi öldürsün? yəni belə çətin idi pişiyin yanından sakit ötüb keçmək?
bu məsələ haqqında pıçıltı ilə danışmağa davam etdik. paralel olaraq daha bir problemimiz də var idi. sənədli əqli çatışmazlığı olan sinif yoldaşımızın şiddəti ilə mübarizə aparırdıq, ən yaxından zərər görən isə mən idim. əlaçı olduğum üçün parta yoldaşım idi, müəllimlərin və anasının ideası belə idi ki parta yoldaşı olsaq əqli çatışmazlığı olan bu oğlanı adam edəcəm. eyni partada əyləşsək dərslərində irəliləmə olacaq, ona məsələ misal başa salacam, rəsm dərsində gül çəkmək öyrədəcəm. allahın hər günü utanıb qızara-qızara müəllimlərə yaxınlaşıb az qalırdım ayaqlarını öpüm ki mənim yerimi dəyişsinlər. dövrümüzdə populyar olan əlaçıların ilk partada oturması dəbini belə gözardı etmişdim. lazım gəlsə pəncərədə oturardım. lakin hər xahişimdən sonra qapısı sinif otağımızın içindən açılan kiçik laboratoriyaya çağrılıb tənbeh olunurdum.
" o da bizim qardaşımızdı. bizim sahib olduğumuz şeylərə sahib deyil deyə onu özümüzdən kənarlaşdıra bilmərik. qolunu dişləyir, ayağına əl atır, başa düşürəm, bunları başa düşsə eləməz. yazıqdı."
anam müəllimlərə rüşvət vermirdi deyə əllərimlə qızıl balıq da tutsaydım mütləq ki yenə də pərdə arxasında saxlanılan şeylərin yanına məni ötürərdilər. taciz, təhqir, vəhşilik, ruh hallarının dalğalanması hər biri qulağımın dibində baş verirdi. varlıqlı ailədən olan bu uşağın anası isə ən az həftədə 1 dəfə mənə hədiyyələr alır, hər tənəffüsdə uşağı ilə yanaşı mənə də yemək gətirirdi. anasının təqdim etdiyi hər şeyi zibil qabıya atıb evə gələndə hər gün özümə söz verirdim ki valideynlərimə məsələnin ciddiyətini başa salacam, danışacam. lakin evə ayaq qoyduğum anda evdəki problemlərin sıxlığına görə əlavə söz-söhbət yaranmasından qorxub içimdə saxlayırdım. şiddət dərəcə fərqi ilə evdə də mənimlə idi.
digər mənə yaxın sinif yoldaşlarım yenə bir məktəb yolu söhbətimizdə pişik qatili haqqında yeni məlumatlar danışmağa başladılar. bu məlumatları da analarının ev telefonu söhbətlərindən eşidiblər. həmin pişik qatili uşağı ən son, atası hansısa səbəbdən cəzalandırmaq üçün soyundurub, çılpaq şəkildə evdən atıb, qapını da açarlayıb. həmin vaxt evdə anası da olub və ananın etirazlarına görə ata olan şəxs ananı da vəhşicəsinə döyüb. ata ola bilməmiş şəxs uşağa seçdiyi "tərbiyə üsulu" ilə potensial cinayətkar yetişdirir. və ən dəhşətlisi də odur ki həmin valideyn özü də potensial cinayətkardır.
biz bir qrup uşaq yalnızca müzakirə edə bilirdik. məsələyə necə məlhəm çəkə biləcəyimizi düşünürdük. halbuki bizim də ailələrimiz düzgün özüldən qurulmamış, yalnış tərbiyə üsullarını izləyən, cəmiyyətdə zəhərli torun hörülməyində rol oynayan ailələr idi. fərqli olan yaşadığımız şiddətin dərəcəsi idi.
həmin pişik qatili əlbəyaxa davaya heç vaxt girmədi, biz məzun olana qədər bir dəfə olsun onu dalaşan görmədim. heç bir qızla da adı hallanmadı. dərslərində də uğurlu deyildi. sevdiyi bir dənə olsun fənn yox idi.
əqli çatışmazlığı olan oğlan ən son məni divara çırpandan sonra histerik vəziyyətdə koridora qaçıb orda huşumu itirdim. rüşvətxor müəllimlər başıma yığıldı və məcbur qalıb anamı çağırdılar. direktor daxil olmaqla hamının yanında vəziyyəti izah elədim. hətta anasının mənə aldığı şeyləri tulladığımı, səsimi çıxartmayım deyə müəllimlərin basqı elədiyini danışdım. direktorumuz həmin gün uşağın məktəbdən uzaqlaşdırma ərizəsini anasına verdi. anası isə bir neçə gün sonra gözəl geyindirilmiş oğlunu son dəfə sinifə gətirdi, fotosessiya etdi, müəllimlərə və sinif yoldaşları bizlərə soxucu sözlər dedi. həmin gündən sonra yağlı tikəni əldən çıxartmış müəllimələr məzun olana qədər mənə qarşı zorakılıq etməyə daha da güc verdilər.
sinif yoldaşlarım arasında atası tərəfindən işləməyə məcbur edilən zorbalar, " mama qurban " deyə-deyə ərköyün böyüdülən yalançı, şərçi uşaqlar olub. və təhsil aldığım məktəb bakının ən məhşur məktəbi olub. parıldayan ad-sanının altındaki zibilliyə isə canlı şahid olmuşam.
çox kiçik yaşlarımızdan şiddətlə doğmalaşmış şəkildə yaşamağa o qədər öyrəşmişik ki, şiddət qarşısında qaçış yolu tapmağı, susmağı, gözardı etməyi, od olan yerdə su olmağı tərbiyə kimi satıblar bizə.
heç bir uşaq zərərverici olaraq dünyaya gəlmir. heç bir uşaq qatil olaraq doğulmur. zərərvericilik və qatillik gəlinən son limandır. bu rəhmsiz xislətin memarı isə valideynlərdir.
uşağın tərbiyəsi, cəmiyyətə adaptasiyası, özünü və dünyanı kəşf etməsi üçün gərək valideyn özü müəyyən bazaya sahib olsun. çoxalmaq prosesi və ardından gələn qayğılar, qayğıları da əlində bayraq tutub " mən anayam" "mən atayam" deməklə deyil.
çox təəssüf olsun ki gerçək tərbiyənin nə olduğunu dərk etdiyimdə öz ailəmin izlədiyi yolun da digərlərindən fərqlənmədiyinin həqiqəti üzümə daha sərt çırpıldı. şiddətin hər növünə məruz qalan uşağın, paralel olaraq aşırı sevgiyə boğulmağı, ardından gələn kimliyinin müəyyən qəlibə soxuşdurulmağı, qəlibə uyğun gəlmədikdə " - mış kimi " cəmiyyətə sunulmağı - oxumuş, ağıllanmış, sakitləşmiş, müalicə almış, öyrənmiş, əhilləşmiş, başa düşmüş, pox yemiş, qələt eləmiş, başını daşdan-daşa döymüş, bir də olmayacaqmış, bir də eləsə başını kəsəcəkmiş, əllərini qıracaqmış, gözünü çıxardacaqmış, dilinə istiot sürtəcəkmiş və s. tərbiyə? hansı tərbiyə?

keçən səfər postlarda yazdığım mall-da yeməyimə dirsəyini soxan uşaq daxil olmaqla, iş yoldaşlarımda, dost-tanışlarda, bugünə qədər görə-görə gəldiyim hər mühitdə şiddət bazalı antitərbiyə əsaslı ailə - uşaq - valideyn münasibətlərinin nəticəsi olaraq ruhsal şikəst gənclər var ki sürüsünə bərəkət, hər birimiz təhlükə içində yaşıyırıq. potensial qatillər, potensial təcavüzçülər, onlara "mama qurban" deyən məktəb direktoru, satıcı, həkim, müəllimə işləyənlər ilə eyni cəmiyyəti bölüşürük.
bu gün uşağın səni balta ilə hissələrə ayırırsa, valideyn olaraq buna layiqsən.
bu gün uşağın səni təhqir edirsə, buna layiqsən.
bu gün uşağın pula görə səni təhdid edirsə, buna layiqsən.
bu gün uşağın oğurluq edir, narkaman olursa, buna layiqsən.
bu gün uşağın yetkinlik yaşına çatmadan hamilə qalırsa, buna layiqsən.

uşağın tərbiyəsi sənin simandır. bu gün uşağın kimdirsə, dünənki sənsən.

" görəsən insan təbiəti etibariylə əxlaqən yaxşıdır yoxsa pis? insan təbiəti nə yaxşı, nə pisdir. çünki o əxlaqi bir varlıq deyildir. o ancaq ağlı tapşırıq və qanun fikrini inkişaf etdirdikdə əxlaqi bir varlıq halına gəlir. o ancaq ərdəmlə, özünü limitləyərək əxlaqi mənada yaxşı ola bilər " ( immanuel kant )