1. Bu barədə yazmaq istəyəndə ilk olaraq ağlıma gələn budur: insan beynini bir “canlı kompüter” kimi təsəvvür etmək cazibədar olsa da, əslində bu, məsələyə bir az da romantik baxışdır. Süni intellekt – nə qədər sürətli, nə qədər hesablama qabiliyyətli, nə qədər “öyrənə bilən” olsa da – insan beyni qədər çevik, kontekstual və emosional deyil. Və bu heç də sadə fərq deyil. Bu fərq bəzən bir qəhvənin dadını almaqla onu analiz etmək arasındakı fərq qədərdir.

Mən bu yazıda sadəcə “kim daha güclüdür” tipli müqayisədən çox, hər ikisinin mahiyyətinə, funksional imkanlarına və bir-birini hansı mənada tamamladığına dair fikirlərimi bölüşmək istəyirəm.

1. Arxitektura fərqləri
insan beyni 86 milyard sinapsla bir-biri ilə əlaqədə olan neyronlardan ibarətdir. Bu, təkcə informasiya ötürmək deyil, eyni zamanda əlaqə, kontekst, hətta yaradıcılıq deməkdir. Süni intellekt sistemləri isə, əsasən, “neyronsayağı” işləyən alqoritmik modellərlə – məsələn, dərin öyrənmə (deep learning) və sinir şəbəkələri ilə işləyir. Amma bu, real bir bioloji təqlid deyil. Daha çox metafora kimidir.

2. Sürət vs kontekst
Bəli, süni intellekt saniyədə trilyonlarla əməliyyat edə bilir. insan beyni isə eyni anda bu qədər hesablama edə bilmir. Amma insan kontekstdə düşünür, nüansları tutur, ötəri və bəzən məntiqsiz görünən məlumatlar arasında əlaqə qurur. Süni intellekt isə hələ də çox zaman “çərçivə daxilində” düşünür. O çərçivədən kənarda qalan isə çox vaxt sadəcə “error” olur.

3. Emosional zəka və etikalar
insan qərar verəndə sadəcə məlumatlara əsaslanmır. Empatiya, dəyərlər, təcrübə və bəzən də izah edə bilmədiyimiz “intuisiyalar” da bu prosesə daxil olur. Süni intellektin etik davranışı isə onu proqramlayan şəxsin dünyagörüşündən asılıdır. Yəni, AI etik davranmır – sadəcə etik davranmağa proqramlanır. Bu da səmimiyyət deyil, sadəcə əmrdən ibarətdir.

4. Təfəkkürün keyfiyyəti
Süni intellekt çox yaxşı təqlidçidir. Hətta şairi də yamsılaya bilir, alim də ola bilir, məsləhətçi də. Amma onun dedikləri – hələlik – yaşanmış təcrübənin, ağrının, intuisiyanın süzgecindən keçmiş fikirlər deyil. Sözə bir az “ruh” qatan o qat süni intellektdə yoxdur. insan beyni isə – nə qədər primitiv və ya zəif görünsə də – hələ də bu qatın yeganə mənbəyidir.

5. Ümumiləşdirilmiş nəticə
Süni intellekt bəlkə də bir gün bizdən daha ağıllı hesablanacaq, daha az səhv edəcək və bəzən hətta daha çox “haqlı” olacaq. Amma insan beyni təkcə doğruluq üzərində qurulmayıb. Biz bəzən yanlış qərar verməyi də seçirik – çünki onun arxasında vicdan, xatirə, peşmanlıq və bağışlama kimi anlayışlar dayanır. Süni intellektdə isə hələlik bu anlayışlar üçün yer yoxdur.