17. zənnimcə indiki elmi texniki inkişafda, informasiya çağında qurulması o qədər də problem olmayacaq bir sistemdir. tələb olunan şey, indi də prototipi mövcud olan şəxsiyyətin bilgilərinin elektronik işlənməsidir* verdiyim ada tullanım əhali üzərində elektron nəzarət quraşdırılır. insanlar dolayı yolla olsa da bu sistemdən asılı vəziyyətə gətirilir və beləliklə qanunsuzluğun, korrupsiyanın və başqasının haqqına girmənin qarşısı alına bilər. səbr edin fikirlərimi sona çatdırım. sonra sol düşüncədə çoxdan arzulanan şeyləri həyata keçirmək olar. mülkiyyətin ləğvindən başlamaq olar. insanlar istədiyində asanlıqla satıb pula çevirəcəyi şeylər yox olur. doğulan uşaqların hüquqları bərabərləşir. heç kimə atasından 4-5 mərtəbəli villa qalmır. dövlət evlə təmin edir. sonra pulun ləğvi. məncə bunun üçün malları, indi gündəlik aldığımız şeyləri iki kateqoriyaya bölmək lazımdır: zəruri və lüks. zəruri mallara sahiblənmək sərbəst olmalıdır. artıq götürən olmaz. götürsələr də bir pox eləyə bilməzlər. ya da sovet dövründəki kartoçka sisteminin elektron versiyasını tədbiq etmək olar. elektron şəxsiyyət vəsiqəsini təqdim edirsən və günlük ərzağını alırsan. ya da həftəlik ət miqdarını falan. lüks mallara sahiblənmək isə pulu əvəz edəcək bir ölçü vahidi ilə mümkün olsun: iş saatı ya da başqa bir şey. çünki, müxtəlif intensivlikdə görülən işlr olur. hər nəysə. adına iş saatı deyək. bu vahid də hər bir şəxsin o elektron şəxsiyyət vəsiqəsin bağlı olsun. yəni mən işləyib qazandığımı götü xoşuma gələn qonşu qızına verə bilməyim. hərə özü üçün. ya da ailəsi üçün. təbii ki, atanın yığılıb qalan "pullarının" oğluna keçməsi yol verilməzdir. ədalətli bir şey olmalıdır. çox lüks mal istəyən çox çalışmalıdır, daha indiki kimi pullu kişinin belindən gəlməməlidir. sistem inkişaf etdikcə bəzi malları lükslər siyahısından çıxarıb, zərurilər siyahısına salmaq olar. əgər dünyada bir dövlət olacaqsa onda hakimiyyəti də ləğv eləmək olar. bütün işi hansısa kompyuter programına həvalə etmək olar. matriks filmindki kimi maşınlar bizi idarə edə bilər. zarafat bir yana. sovetlərdə hər şey gül kimi işləyirmiş. problem sadəcə qanunsuz pul yemələrdə, korrupsiyada imiş. nəzarət başlarda güclü idi deyə hər şey qoz kimi idi. sonradan nəzarət zəifləyən kimi hər şey çökdü. indi bu elektron sistemlə amma hər bir fərdi "idarə eləmək" olardı. onun xeyrinə. qanundan kənara çıxmaq mümkün olmazdı. hətta biraz da irəli gedib bədənə mikroçip də taxmaq olar.
amma biraz qəribə çıxır. sistem onsuz da bizi nə vaxtsa kölələşdirəcək. bəlkə də artıq eləyib. bu ideya isə sistemin bu kölələşdirməsinə qarşı çıxmaq üçün atılıb. insanlığın böyük hissəsinin azadlığı adına. indi yuxarıda yazdıqlarımı həyata keçirmək kölələşdirmə deyil nədir bəs? belə bir şey yaranır: onlar bizi kölələşdirənə qədər, biz özümüzü kölələşdirək.
tək fərq hər şeyin, hətta bizim də sahibimiz olan bir hakim təbəqənin olmamasıdır. bəlkə bu hakim təbəqəyə doğurdan da ehtiyac var? bəlkə adamların bir bildiyi var? bəlkə elitadan biri olmaq o qədər də xoş bir şey deyil? birilərini idarə etmək, onlardan çox bilmək yaxşı şey deyil bəlkə?
nəysə içkili vaxtımdı, göt günündəyəm. suallarımla sizi dostoyevskinin "karamazov qardaşları" əsərində ortancıl qardaş ivan fyodoroviçin yazdığı "böyük inkvizitor" hekayəsinə yönəltmək istəyirdim.