1. yevgenika (yunancadan ευγενες - “saf qan, cins, damazlıq”) – insana tətbiq olunan seleksiyanı, həmçinin onun irsi xüsusiyyətlərinin yaxşılaşdırılmasını öyrənir. bu tədris insan genofondunun degenerasiyası (korlanması) ilə mübarizə üçün təyin edilmişdir.
adı çəkilən tədris ingiltərədə meydana gəlib və onun lideri frensis qalton – çarlz darvinin əmisi oğlu – idi. “yevgenika” termini məhz qaltonun ağlına gəlmişdi. qaltonun fikrinə görə “yevgenika” anqlosakson irqinin dünya üzərində hökmranlığını təsdiqləyirdi və bunu “yeni din kimi, milli təfəkkürün hissəsi” etmək istəyirdi.

yevgenika xx əsrin ilk onilliyində kifayət qədər geniş tanınırdı, lakin sonralar nasist almaniyası ilə əlaqələndirilməyə başladı. bu da öz növbəsində onun reputasiyası çox ciddi zərbə vurdu. müharibədən sonrakı dövrlərdə isə yengenika iqri gigiyena, nasistlərin insanlar üzərindəki eksperimentləri və “arzuolunmaz” sosial qrupların məhvi kimi nasist cinayətləri ilə bir cərgəyə salındı. lakin xx əsrin sonlarında genetika və reproduktiv texnologiyaların inkişafı yevgenikanın dəyəri, onun müasir dünyadakı etik və mənəvi statusu ilə bağlı sualları yenidən aktuallaşdırdı.

müasir elmdə yevgenikanın bir çox problemləri, xüsusilə də irsi xəstəliklərlə bağlı mübarizə, insan genetikanı çərçivəsində həll olunur.

yevgenikanın növləri

yevgenika “pozitiv” və “neqativ” olaraq iki cür fərqləndirlik, halbuki onlar arasındakı sərhəd şərtidir.

pozitiv yevgenikanın məqsədi – cəmiyyət üçün qiymətli hesab olunan insanların (irsi xəstəliklərin olmaması, yaxşı fiziki inkişaf və yüksək intellekt) istehsalı üçün köməkləşmək.

neqativ yevgenikanın məqsədi – irsi qüsurları olan və ya hazırki cəmiyyətə əqli və ya fiziki cəhətdən zəif və ya inkişaf etməmiş şəxslərin istehsalının dayandırılması.

1920-ci ildə yaradılmış “rus yevgenik cəmiyyəti” neqativ yevgnikanı inkar etdi və pozitiv yevegnikanın problemləri ilə məşğul olmağa başladı.