1. orqanizmdə dəmir başlıca olaraq hemoglobin, miyoglobin, sitoxromların tərkibində yer alır. eritrosit qırımızı qan hüceyrələrimizdi və əsas funksiyası toxumalara,hücüyrələrə oksigen daşımaqdır. bunu hemoglobin sayəsində həyata keçirir.hemoglobin hem(prostetik qrup) və globin(zülal) hissəsindən ibarətdir. oksigen hemoglobinə hem molekulundakı 2+ valentli dəmir ilə bağlanır.miyoglobin əzələlər üçün gərəkən oksigeni təmin edir .bədəndəki bütün dəmir miqdarı 4-5 gramdır. bunun% 65i hemoglobinin, 4%-i miyoglobinin,% 1-i də transferinin tərkibinə daxildir.transferrin plazmadan toxumalara dəmir daşıyan bir zülalıdır. geri qalan% 15-30 hissəsi isə ferritin halında retiküloendoteliyal sistem və qaraciyər paranxim hüceyrələrində ( hepatositlərdə) depolanır. vücudumuzda dəmirin əksilməsi bir sıra semptomlara və xəstəliklərə səbəb olur. dəmir əksikliyində yetərincə hemoglobin əmələ gələ bilmədiyindən dəmir əksikliyi anemiyasi inkişaf edir. vücudumuzda dəmir tədricən azalır. vücudumuz öncə depodakı dəmiri istifadə edir(ferritin).depodakı dəmir bitincə daha az eritrosit (qırmızı qan hüceyrəsi) yapmaya başlayır (hemoglobinin hem molekulu üçün dəmir lazımdır)
vücudumuzdakı dəmir hansı hallarda azalır?
1.qan itkisi: menstruasiya qanamalarının uzun sürməsi , çox olması və ya doğum əsnasında itirilən qan səbəbi ilə qadınlarda dəmir əksikliyi anemiyası sıx görülür.hamiləlik zamanı körpə ananın dəmirini istifadə etdiyi üçün hamilələrdə də dəmir əksikiliyi sıx görülür
dəmir əksikliyi anemiyası qanayan bir xora ,mədə xərçəngi ,bağırsaq polipi ya da qalın bağırsaq xərçəngi nəticəsində də əmələ gələ bilir.50 üzərində yaşı olan kişi(özəlliklə) və qadınlarda dəmir əksikliyi anemiyası xəstəliyi varsa mütləq və mütləq, 1 daha vurqulayıram mütləq xəstədə gizli qanayan bir xora ,mədə xərçəngi ,bağırsaq xərçəngi olub olmadığı aydınlaşdırılmalıdır.
2.qida ilə yetərsiz dəmir qəbulu:qırmızı ət, balıq , yumurta,dəmirlə zəngin tərəvəz(ispanaq göyərti, paxlakimilər) az qəbul edildiyi durumlarda və ya xronik diyeta saxlayanlarda,vegetarianlarda demir əksikliyi anemiyası görülür
3. dəmirin mədə bağırsaq sistemindən qana sorulmasının azaldan durumlar : yeməkdən sonra çay içilməsi,gün içində çox çay içilməsi,dəmirlə zəngin yemək yanında qatıq və süd məhsullarının qəbulu (məs kabab yeyirsən yanında ayran ).nəzərə çatdırım ki süd və qatığın içindəki kalsiyum mədə bağrsaq sistemindən sorulurkən dəmirlə rəqabət aparır.dəmirin sorulmasını artran ən önəmli faktor mədə turşuluğudur.mədə turşuluğunun azaldığı hallarda dəmirin sorulması azalır.
dəmir əksikliyi anemiyasının əlamətləri nələrdir?
halsızlıq və yorğunluq hissi, nəfəs darlığı , ayağa qalxıldığında baş gicəllənməsi , baş ağrısı; əllərdə və ya ayaqlarda soyuqluq ; dəridə , dişətlərində və dırnaqlarda soluqluq, dırnaqlarda kövrəklik və çabuk qırılma , dildə və ağızda yaralar , ağız kənarlarında çatlaqlar. dəmir əksikliyi anemiyası olan kəslər əhəng , kül və boya kimi yeyilməməsi gərəkən şeyləri yeyə bilirlər. buna pika deyilir. xronik və müalicə edilməmiş dəmir əksikliyi anemiyasında ürəyiniz hüceyrə və toxumaları oksigen ilə təmin etmık üçün daha çox işləmək məcburiyyətində qalır və sürətli nəbz, aritmiya , ürəkdə küy , ürək böyüməsinə və hətta ürək çatmazlığına yol aça bilir.