12 sentyabr çevrilişi

1. 1980-də türk silahlı qüvvələrinin 1960 və 1971-dən sonra türkiyə hakimiyyətinə etdiyi 3-cü müdaxilə kimi tarixdə yerini alan hadisə. eyni zamanda süleyman demirelin də hakimiyyətinin çökmə kimi də qeyd etmək olar. 9 illik bu prosesdə türkiyədəki bütün partiyalar ləğv edildi və yenidə yaranmağa başladılar.

(baxma: ne biçim darbe be)

2. həmçinin ölkədə gənclərin edamına başlanıldı. bunlardan biri də 17 yaşlı ərdal ərəndir.

3. 11 sentyabr konya şəhərindəki "şəriət" mitinqindən 12 saat sonra tsk tərəfindən reallaşdırılmış hərbi çevriliş(qayırılış). hərbi çevrilişin həm xarici həm də daxili səbəbləri və nəticələri var:
konya mitinqi

daxili səbəblər: 1961 anayasası-a əsasən verilən azadlıqlar , hələ demokratiyaya hazır olmayan xalq(umbaylar) üçün ağır nəticələr doğurdu. türkiyədə sağ( milliyətçi,islamçı və.s)
sol(sosialist,kommunist və.s) düşüncələr ortaya çıxardı. dediyim kimi demokratiyaya hazır olmayan xalq fikrini sözlə yox "şillə-təpiklə" ötürməyə çalışar. və belə də oldu. 1968 hərəkatından sonra türkiyədə sağ-sol çatışmaları başladı. 1974 dən sonra daha da şiddətlənən çatışma 1980 -ci ilə qədər 5400 nəfər öldürdü və təbii ki bunların arasında hər təbəqədən (uşaq, cavan, yaşlı, polis, sivil və.s) insanlar öldü və minlərlə insan yaralandı.
(not: təkcə 1980-ci ilin avqustunda 260 ölü 470 yaralı var idi)
1977 1 may işçi bayramı mitinqi

1973 cü il türkiyə seçkilərində 33 faiz səslə seçilən chp-li bülent ecevit msp-li necmettin erbakanla koalisiya höküməti qurdu. 1974 kıbrıs harekatından sonra böyük populyarlıq qazandı və bu " karaoğlan"a 1977 türkiyə seçkilərində türkiyə tarixində ən çox səs toplamış sol partiya( 41 faiz səs) lideri ünvanını verdi. amma qanuna görə hökümət qurmaq üçün səslərin 50 faizindən çoxuna sahib olmalı idi. o isə 4 il əvvəlki kimi digər partiyalara koalisya təklif etdi. heç biri onu sikləməyəndən sonra "atı sürüm daşlığa soxum belə qardaşlığa" deyərək 41 faiz səs toplamasına baxmayaraq höküməti qura bilmədiyi üçün 30 gün sonra götün kreslodan qaldırdı. buna cavab olaraq yerdə qalan 3 əsas partiya( yazmağa axot yoxdur) başında süleyman demirelin durduğu koalisiya hökumətini yaratdılar. çıxıb mitinq meydanlarında osdurağa basan partiya liderləri əsas problemi görməməzlikdən gələrək özlərinə populyarlıq yığmağa çalışırdılar. süleymal ironhand anarxiyaya, terrorizmə, iqtisadi çətinliklərə, qısacası bütün umbaycasına problemlərə qarşı "mübarizə" aparmağına baxmayaraq həmişəki kimi bir sikə dərman olmadı. artıq ordunun ayaq səsləri eşidilirdi .......
(not: tsk süleyman demirele bir neçə dəfə xəbərdarlıq etmişdi)
xarici səbəblər:
1979 ssri-in əfqanistanı işğalı, 1979 da abş-a zidd fikirləri olan səddam hüseynin hakimiyyətə gəlməsi, 1980 iran-iraq müharibəsi və.s şeylər artıq abş-ı tıncıxdırmağa başlayırdı. bəzilərinə görə tamamilə abş-ın işi olan bəzilərinə görə isə abş-la heç bir əlaqəsi olmayan bir çevrilişdir. bayerlikə görə isə abş-ın biləvasitə dəstəklədiyi bir çevriliş.
hətta bir inanışa görə cia-in türkiyəyə baxan jesse pinkman-ın qocalığına bənzəyən paul henze-in " washinton"-a zəng vurub "our boys did bitch" deyib.

və gecə saat 4 də çevriliş baş verdi (ona görə gecə 4 də yazıram entry-i). kenan evrenin çıxışı ilə ölkədə komendant rejimi tətbiq olundu. ancaq portaldan qeydiyyatdan keçəndən sonra küçəyə çıxa bilərdilərskfdcvudx. təxminən 300 nəfər öldürüldü( 171-i işgəncə ilə) artıq bəzi türk həbsxanaları bir növ ludovico sınaqlarının keçirildiyi həbsxanalara dönüşdü (bax: a clockwork orange)
1 milyon nəfər haqqında istintaq başladıldı bla bla bla umbaycasına şeylər.
"mamak" hərbi həbsxanası

daxili nəticələr:
əvvəlcə müsbəti deyim. türkiyəni söndürdülər.anarxiyanın kökü kəsildi, ölkədə sabitlik yarandı, iqtisadiyyatda artım baş verdi, indi isə keçək hava haqqında məlumata rdfjnbefjd. zarafatsız bunlar oldu. türkiyə toparlanmağa başladı amma yanlış yolla......
çevrilişdən sonra hakimiyyət başında kenan evrenin olduğu mgk(milli güvenlik konseyi)-ə verildi.1982-ə qədər mgk tərəfində idarə olunan ölkədə anayasanın qəbul edilməsində sonra 1983-də seçkilər keçirilərək turgut özal 45 faiz səs toplayaraq hökumət qurdu. ilk öncə azad düşüncə bir növ sikdirdi. 1961 anayasası-ın verdiyi azadlıqlar, liberal anlayışlar gorbagor oldu. əlbəttə ki düşüncə azadlığı gedən ölkədə mədəni çöküş də yaşandı.
əfsanəvi anadolu rock-un yerini arabesk mahnılar tutdu. 1000-ə yaxın filmə, minlərlə kitaba, qəzetə və.s şeylərə senzura tətbiq olundu. türk dil inqilabı sona çatdı. ölkədə deyilənlərə görə məzahir pənahov-un sehirli çubuğu ilə 1982 anayasası 91 faiz səslə qəbul olundu. bu anayasa təbii ki, 1961 anayasası-ın tərsi idi. ölkəni bir yerə çıxarmaq istəyən gənclərin yerini isə özünü bir yerə çıxartmaq istəyən gənclər tutdu. türk solu bir növ "delete" olundu. amma düzün demək lazımdırsa kenan paşa solçulara haqsızlıq etmədi. həm sağı da kəsirdi solu da uçururdu eee kəsirdi -*.
və ən əsası bunlar türkiyə-i sonsuz bir döngüyə saldı. hər bir şey 10-15 ildən bir təkrarlanır.
xarici nəticələr:
türkiyə daha dostcanlısı siyasət izlədi. xüsusilə də abş-la olan yaxınlığı nəzərə çarpırdı.
hətta 1974-də öz istəyi ilə nato-dan çıxan yunanistan-a qarşı qoyulan veto-u aradan qaldıran mgk çox böyük səhvə yol verdi. buna görə də türkiyə ilə yunanitsan arasında gələcək zamanlarda bir çox gərginlik yaşandı
çevrilişdən sonra "istiklal caddesi"

və belə dostlar. "qoç daşşağı:ət və ət məhsulları"-ın sponsorluğunda təqdim etdiyim entry-im başa çatdı. oxuyub bura qədər gəlmisənsə kanalımıza abunə olmağı və zınqrovu basmağı unutmayın. saat 5 oldu aq gedim yatım sabah görüşüm var-*

12 sentyabr çevrilişi

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!