1. bir məqalənin ciddi elmi mənbə kimi qiymətləndirilməsi üçün keçməli olduğu proses və bu prosesi keçən məqalələrin yayınlandığı jurnallara verilən ad. uzun mərhələli, vaxt aparan və bəzi hallarda yorucu olduğu üçün insanlar yavaş-yavaş preprint söhbətinə keçiblər. arxiv.org kimi. ancaq belə hər kəsə açıq və preprint mənbələrin yoxlama prosesi adətən çox sadə olur. deyək ki, arxiv-ə məqalə göndərirsiz. arxiv editorları məqaləni ümumi gözdən keçirir və yayımlanması üçün problemi olmadığı halda yayımlayır; yəni oturub məqalənin nəticəsini filan araşdırmırlar. təsadüf deyil ki, bu səbəblə arxiv-də hər gün bir nəfər rieman hipotezini isbat edir.

peer-review prosesində isə yazar öz məqaləsini email yaxud ümumi yaradılmış bir sistem tərəfindən jurnala göndərir; editorlar əvvəlcə məqalənin yazı qaydalarına və s. riayət etməsini yoxlayır (arxiv-dəki proses), ancaq bu mərhələdə məqalənin qəbul edilib edilməməsi, nə qədər düz olduğu, keyfiyyəti araşdırılmır. əgər məqalə heç məqalə görkəmində deyilsə dərhal rədd edilir. uyğundursa baş editora göndərilir. baş editor (editor-in-chief) ikinci bir yoxlama aparır. əgər daha başqa araşdırmaya ehtiyac duymursa məqalə rədd edilir. ehtiyac duyulursa daha sonra məqalə daha başqa tədqiqatçılara göndərilir (bunlar məqalənin yazıldığı sahəyə daha hakim şəxslər olur). . bu proses zamanı məqaləni oxuyan hər şəxs bir neçə dəfə məqaləni təkrar təkrar araşdırır. ilkində sadəcə düzəldilə bilməyəcək səhvlərə baxmaq üçün. əgər belə səhvlər aşkar edilsə məqalə dərhal rədd edilir. belə problemlər yoxdursa məqalədə anlaşılmayan hissələr qeyd edilir, yenidən araşdırılır və nəticə yenidən baş editora göndərilir. tədqiqatçılardan gələn cavab və ümumi rəy nəticəsində editor əlavə araşdırmaya ehtiyac duyursa (müxtəlif tədqiqatçılardan gələn rəylər fərqlidirsə) məqalə yenidən başqa şəxslərə göndərilir. nəticə olaraq baş editor bütün rəyləri araşdırır və yekun qərar verir. məqalədə düzəlişlərə ehtiyac varsa yazar ilə əlaqəyə keçilir. əgər yoxdursa yazara məqalənin qəbul edildiyi bildirilir, əgər jurnalın məqaləni yayımlaması üçün əlavə xərclər ortaya çıxırsa (şəkillər, daha çox səhifə və s. hər jurnalın öz qaydaları var) yazara məlumat verilir, yox əgər hər şey qaydasındadırsa məqalə bir neçə ay sonra yayımlanır, üstündən bir neçə ay keçəndən sonra isə onlayn olaraq yayımlanır.

bu proses on səhifəlik məqalə üçün də belədir yüz səhifəlik üçün də. bircə elmi məqalə yayımlamaq belə aylar hətta annals of math kimi prestijli jurnallarda illər apardığı halda bəzən insanların qalxıb iki dənə bloq yazısı ilə elmə kafa tutması, öz aləmində təkamülü, elm adamlarını, özlərinə sərf etməyən şeyləri çürütməyə çalışmaları sadəcə gülümsəməyə səbəb olur.

qeyd: bu prosesdən keçməyən heç nəyə güvənə bilmirəm son zamanlar. çünki bir çox sahədə məlumatımız olmadığı və bunun normal olduğu (çünki bir insanın hər şeyi bilə bilməsinin mümkünsüz olduğu) üçün məlumatların bu sahələrdə hakim insanlar tərəfindən yoxlanılması, bir yox bir neçə insanın bu prosesdə iştirak etməsi və təmamilə anonim baş verməsi (yazarın dini, milliyətini və s. heçnə bilinmir) oxunulan məqaləyə, öyrənilən məlumata dəqiqliyi, inamı artırır. başqa bütün məlumatlar şübhəli gəlir çünki mütləq hardasa bir yerlərdə insanlar manipulyasiya edir, öz maraqlarına uyğunlaşdırır və s.