orduda döyüş bayrağı, emblemi və ya ştandartı istifadə etmə ənənəsinin tarixi bəzi mənbələrə əsasən dəmir dövrünə, asiyaya - çinə və hindistana qədər, bəzi mənbələrə görə isə 5000 il əvvələ qədim misirə qədər uzanır. etibarlı mənbələrdən bilinənlərə əsasən isə əhəmənilər dövlətinin, roma imperiyasının və sarmatların ordu qruplaşmalarının hər birinin özlərinə məxsus hərbi ştandartı mövcud olmuşdur. sarmatlar əjdaha ştandartı, roma legionları isə aquila adlandırılan metaldan hazırlanmış qartal ştandartı və ya aquiladan daha az əhəmiyyətə malik, əsasən legionu təşkil edən bölmələri təmsil edən, parçadan hazırlanan vexilla adlanan bayraqdan istifadə edib.
adətən avropada fransız inqilabına qədərki dövr ərzində döyüş bayrağı olaraq üzərində xaç olan bayraqlar istifadə olunsa da, ilk dəfə fransa ölkənin dövlət bayrağını döyüş bayrağı olaraq istifadə etmişdir. hətta, napoleon bonaparte roma imperiyasının hərbi ənənələrindən təsirlənərək bayraq dirəyinin üzərinə dəmir qartal embleminin də əlavə olmasını tapşırmışdı * baxmayaraq ki, bu sonradan ləğv edildi . aşağıda, fransız rəssamı jacques-louis davidin çəkdiyi rəsm 5 dekabr 1804-də napoleonun olduqca emosional, alovlu bir nitq ilə çıxış edərək, döyüş bayraqlarını və imperial qartalları qoşunların öz canı bahasına qorumalı olduğunu bildirdiyi tacqoyma mərasimi zamanı imperial qartalların ordu birləşmələrinə paylanmağını və əsgərlərin imperatora etdiyi and mərasimini əks etdirir.
müxtəlif dövlətlərə məxsus döyüş bayraqları ya kvadrat ya da düzbucaq şəkilli ipəkdən hazırlanmış parçadan, 3 tərəfini əhatə edən qızılı rəngli saçaqlardan, bayraq dirəyindən və qotazlı qaytanlardan ibarət olur. bayrağın üzərində isə hər bir dövlətin döyüş bayrağı haqqında nizamnaməsində yazılmış qanunlara əsasən, bir çox hallarda ölkənin və bayrağın məxsus olduğu hərbi birləşmənin adı qeyd olunur. həmçinin, bəzi dövlətlərdən asılı olaraq, bayrağın üzərinə hərbi birləşmənin müvəffəqiyyət qazandığı döyüşlərin adı və birləşmənin layiq görüldüyü ordenlər və medallar da sancıla bilər. aşağıdakı şəkildə, fransa 22-ci dəniz piyada alayına məxsus döyüş bayrağını görə bilərsiniz. bayrağın ön tərəfinə ölkənin və birləşmənin adı, arxa tərəfinə isə "HONNEUR ET PATRIE" (şərəf və vətən) və alayın müvəffəqiyyət qazandığı döyüşlərin adları və tarixləri yazılıb.
azərbaycanda isə bayrağın ön tərəfində "azərbaycan uğrunda" yazısı, arxa tərəfinə isə hərbi hissənin adı qeyd olunur.
tarixdə bəzi maraqlı hallar mövcuddur ki, roma ordusunda olduğu kimi ordular və ya hərbi birləşmələr bayraq əvəzinə başqa obyektlərdən istifadə edib. məsələn, osmanlıda bektaşilikdən və oğuz türklərindən gələn adətlərə əsasən, yeniçərilər üçün bu onlara qardaşlıq, müqəddəslik və sultana verdikləri vəd simvolu olan qazan (kazan-ı şerif) olub. hər bir yeniçəri ocağının özünə məxsus simvolik bir qazanı mövcud olmuşdur və döyüşlər zamanı bu qazan da döyüş meydanına aparılmış və ordunun yerləşdiyi düşərgədə, çadırların önündə hər kəsin gördüyü bir yerdə yerləşdirilmişdir. bəzi hərbi mərasimlər zamanı yeniçərilər sultana öz narazılığını və ya üsyan edəcəklərini bildirmək üçün simvolik olaraq qazanı tərsinə çevirirdilər. hal-hazırda da türkiyədə istifadə olunan "kazan kaldırmak" deyiminin əsası buna əsalanır. həmçinin, böyük britaniya kral artilleriya alayları üçün döyüş bayraqlarını döyüş meydanına aparmaq çətinlik törətdiyi üçün, toplar döyüş bayrağı statusuna malikdir və bu alaylarda döyüş bayrağı istifadə olunmur. bu səbəbdən də hər hansı bir topun düşmən əlinə keçməsi həmin alay üçün çox böyük utanc mənbəyi və təhqir hesab olunur.
döyüş bayrağı hərbi birləşməyə dövlət başçısı tərəfindən və ya ordunun yüksək rütbəli zabitləri tərəfindən verilir. köhnəlmiş bayraqlar adətən muzeydə sərgilənir və yenisi ilə əvəz olunur. bəzi ölkələrin qanunlarına əsasən döyüş bayrağının düşmən əlinə keçəcəyini görən zabit və ya əsgər bayrağı dərhal məhv etməlidir. hərbi paradlar zamanı döyüş bayraqları birləşmənin ən önündə olmaq şərtilə sərgilənir. parad bitdikdən sonra isə bayraq xüsusi qoruyucu örtüyün daxilində hərbi hissədə saxlanılmalı və başında qarovul çəkilməlidir. aşağıdakı şəkillərdə azərbaycandakı hərbi hissələrdən birində döyüş bayrağı başında keşik çəkən əsgəri və böyük britaniyada hərbi parad zamanı nümayiş olunan döyüş bayrağını görə bilərsiniz.
tarixən döyüş bayrağının oğurlanması, itirilməsi, zədələnməsi və ya təhqiredici hərəkətin törədilməsi həmin alay, briqada və ya diviziya üçün olduqca utancverici hadisə olsa da, onu ələ keçirən düşmən üçün isə böyük qürur mənbəyi hesab edilir. məsələn, qədim romada aquilanı itirən legion onu mütləq tapıb, geri qaytarmalı idi. eramızdan əvvəl 9-cu əsrdə battle of the teutoburg forestdə arminusun rəhbərlik etdiyi german tayfalarının ittifaqına məğlub olan 17, 18, 19-cu roma legionlarının düşmən əlinə keçən aquilaları döyüşdən on illiklər sonra - bizim eranın 15, 16 və 41-ci illərində tapılıb, geri qaytarılmışdır. həmçinin, eramızdan əvvəl 53-cü ildə crassusun rəhbərlik etdiyi roma qoşunları parfiya dövlətinə məğlub olduqdan sonra düşmən əlinə keçən bir neçə aquila 33 il sonra geri qaytarılmışdır. azərbaycanda silahlı qüvvələrin döyüş bayrağı haqqında əsasnaməsinə əsasən, döyüş Bayrağı itirildikdə hərbi hissənin komandiri və bu rüsvayçılığa bilavasitə müqəssir olan hərbi qulluqçular məhkəməyə verilməli, hərbi hissə isə ləğv edilməlidir. aşağıdakı şəkildə ingilis dəniz piyadaları tərəfindən ələ keçirilmiş üçüncü rayxa məxsus döyüş bayrağını görə bilərsiniz.
sonda isə qısaca tarixin ən ikonik döyüş bayrağı haqqında məlumat vermək istəyirəm. aşağıda gördüyünüz hansı ki, ssri-də qələbə bayrağı (Знамя Победы) adlanan döyüş bayrağı 1945-ci il mayın 1-də 150-ci atıcı diviziyanın 3 əsgəri meliton kantaria, mixail yegorov, alekey beret tərəfindən berlində reichstag binasının üzərinə sancılmış və de-fakto olaraq ikinci dünya müharibəsinin şərq cəbhəsində bitməsini simvolizə etmişdir. bayrağın üzərində rusca kiril əlifbası ilə "150.Tüfəng, II.Кutuzov sinfi, idrissa bölüyü, 79.Tüfəng Korpusu, 3.Zərbə Ordusu 1.Belarus Cəbhəsi" sözləri yazılmışdır. 3-cü Desant Ordusunun qoşun komandanı, general-polkovnik kuznetsovun baş qərargaha verdiyi hesabatda qeyd olunur ki, təxminən 20 aprel 1945-ci ildə:
"Sovet ittifaqının 1-ci Belarus Cəbhəsinin Marşal komandiri yoldaş Jukov əmr verdi ki, 3-cü desant ordusunun qoşunları sürətlə Berlinə daxil olsun, orada "zəfər bayrağı"nı Reyxstaq binasının üzərinə yerləşdirsin.
1945-ci il aprelin 30-da, saat 14:25-də Siyanov qrupunun üstün döyüşçüləri dama çıxıb, günbəzə çatdılar. Cəsur döyüşçülər — kommunist leytenant Berest, komsomol Üzvü Əsgər Yeqorov və heç bir partiyanın üzvü olmayan kiçik karpal Kantariya Böyük qələbənin rəmzi olan Sovet ittifaqının məğrur bayrağı Almaniya Parlamenti binasının üzərinə asıldı.
Yanmış və güllələrlə deşilmiş bayraq məğlub olmuş Berlinin üzərində qalibiyyətlə dalğalanırdı."
qələbə bayrağı 1945-ci ildən etibarən moskvada keçirilən bütün qələbə paradlarında sərgilənmişdir. 2005-ci ildən etibarən isə moskvada keçirilən hərbi paradlarda, mərasim başlamazdan öncə xüsusi olaraq, aleksandr alekandrovun " müqəddəs müharibə" (Священная Война) hərbi marşının sədaları altında qırmızı meydanda rusiya dövlət bayrağı ilə birgə meydandan keçir.
(youtube: 
)
)mənbə.
https://en.wikipedia.org/wiki/Military_colours,_standards_and_guidons
https://en.wikipedia.org/wiki/War_flag
http://e-qanun.az/framework/4907
https://en.wikipedia.org/wiki/Victory_Banner
https://en.wikipedia.org/wiki/Vexillum
https://en.wikipedia.org/wiki/Aquila_Roman
https://en.wikipedia.org/wiki/Reichskriegsflagge
https://en.wikipedia.org/wiki/French_Imperial_Eagle)
link1
